Αργίες 2020 - Μάρτιος: Γιορτές και αργίες του... πεντάγνωμου Μάρτη

Ο Μάρτιος ή Μάρτης είναι ο τρίτος μήνας ανήκει στην εποχή της Άνοιξης και του πολιτικού έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και έχει 31 ημέρες.

Πολλές είναι οι γιορτές, αλλά δύο οι αργίες του Μαρτίου. Η πρώτη είναι η Καθαρά Δευτέρα, αύριο 2 Μαρτίου. Η δεύτερη είναι η 25η Μαρτίου. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου «πέφτει» Τετάρτη. Στις 25 του μήνα, την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, γιορτάζεται η επέτειος εορτασμού της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ημέρα επίσημης αργίας για το Ελληνικό κράτος.

Αλλαγή ώρας: Πότε, μέσα στον Μάρτιο, γυρίζουμε τα ρολόγια μας - Πότε καταργείται

Ο Μάρτιος στην αρχαιότητα

Η αντιστοιχία του Μαρτίου με το αρχαίο αττικό ημερολόγιο είναι κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο με τον όγδοο μήνα, τον Ανθεστηριώνα, κατά δε το δεύτερο δεκαπενθήμερο με τον ένατο, τον Ελαφηβολιώνα. Ήταν ο μήνας που γιόρταζε η Δήλος τον μουσηγέτη θεό της, ενώ εορταζόταν επίσης και ο Διόνυσος των Ελευθερών, μιας μικρής κωμόπολης στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας. Αργότερα οι πολυήμερες γιορτές των «Διονυσίων εν άστει» στην Αθήνα ξεπέρασαν σε μεγαλείο όλες τις άλλες παρόμοιες γιορτές της περιφέρειας. Με τα Διονύσια συνδέθηκαν επίσης και τα Ασκληπιεία με θυσίες προς τιμήν του Ασκληπιού, και η πρώτη εμφάνιση των δραματικών αγώνων όπου διαγωνίζονταν τρεις τραγικοί ποιητές με μία τετραλογία και πέντε κωμικοί με μια κωμωδία ο καθένας.

Εορτολόγιο: Γιορτάζουν σήμερα, Κυριακή 1 Μαρτίου - Κυριακή της Τυρινής

Η... πρωτοχρονιά

Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο το έτος άρχιζε από τον Μάρτιο συνεπώς τότε ήταν ο πρώτος μήνας του έτους. Έτσι η Πρωτοχρονιά γιορτάζονταν την 1η Μαρτίου (Καλένδες Μαρτίου). Την ημέρα εκείνη η «εσπερία δύσις» του Ταύρου (όταν δηλαδή ο αστερισμός του Ταύρου έδυε μαζί με τον Ήλιο) σήμαινε και την αρχή του νέου έτους. Οι Εστιάδες Παρθένες άναβαν νέα ιερή φωτιά στον ναό της Εστίας στην αγορά της Ρώμης. Την Πρωτοχρονιά γιορτάζονταν επίσης και τα Ματρωνάλια, προς τιμή της θεάς Ήρας και μητέρας του Άρη. Επίσης, τα γενέθλια του ίδιου του Άρη (λατινικά Mars) προς τιμήν του οποίου ο γιος του, ο μυθικός Ρωμύλος, έδωσε στον Μάρτιο το όνομα του πατέρα του που θεωρούνταν γενάρχης των Ρωμβαίων. Για τούτο και κατά τον Πλούταρχο (Βίος Νουμά, 19) αναφέρεται πως ο Μάρτιος απεικονίζεται ως άνδρας ενδεδυμένος με δέρμα λύκαινας. Κατά τους χρόνους όμως της «ελεύθερης ρωμαϊκής πολιτείας» ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στον θεό Ερμή. Κατά την υπό του Νουμά όμως διαρρύθμιση μετακινήθηκε ως τρίτος μήνας και πρώτος ο προς τιμή του ειρηνικού θεού Ιανού. Κατ΄ άλλους η μετατόπιση αυτή έγινε μετά το 153 π.Χ. από τους υπάτους εξακολουθώντας να παραμένει ο Μάρτιος πρώτος μήνας του θρησκευτικού έτους.

Ο Μάρτιος στην Ελληνική λαογραφία

Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα, που προέρχεται από την αρχαιότητα, είναι και η τοποθέτηση από τις μητέρες την 1η Μαρτίου ενός μικρού βραχιολιού από άσπρο και κόκκινο νήμα (που ονομάζεται Μάρτης) στο χέρι των παιδιών τους για να μην τα μαυρίσει ο Ήλιος.

Το βραχιολάκι αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, το φοράνε κυρίως τα παιδιά για να μην «καούν» και να προστατευτούν από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Μέχρι και πρόσφατα, πριν κάποιες δεκαετίες οι όμορφες γυναίκες ήταν αυτές που δεν μαύριζαν από τον ήλιο (μαύριζαν αυτές που έκαναν δουλειά έξω, οι αγρότισσες που ήταν πιο φτωχές). Έτσι ο ήλιος του Μαρτίου ήταν «ύπουλος» και ο μάρτης ήταν η υπενθύμιση! Το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές (Rosa) όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους.

Που υπάρχει το έθιμο

Το έθιμο εκτός από την Ελλάδα, υπάρχει και στην Αλβανία (ονομάζεται Βερόρε), στα Σκόπια (ονομάζεται Μαρτίνκα). Σε αυτές τις χώρες πολλές φορές δένουν το Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή....

Τα ονόματα

Στη δημώδη παράδοση, ο λαός μας έχει δώσει στον Μάρβτιο διάφορες ονομασίες που σχετίζονται κυρίως με τις ασταθείς καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη διάρκειά του. Γι’ αυτό είναι γνωστός ως Κλαψομάρτης, αλλά και Πεντάγνωμος: «Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε», και «Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης», και «Κάλιο Μάρτης στις γωνιές, παρά Μάρτης στις αυλές». Παρ' όλα αυτά ο Μάρτης θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για φύτεμα δένδρων και γι’ αυτό ονομάζεται και Φυτευτής, ενώ λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού ονομάζεται και Βαγγβελιώτης. Τον Μάρτη πάντως ξεκινάει και η Άνοιξη, γι’ αυτό ονομάζεται και Ανοιξιάτης, ενώ χαρακτηριστική είναι και η παροιμία «από Μαρτιού καλοκαιριά, κι απ’ Αύγουστο χειμώνας». Ο Μάρτης περιλαμβάνει επίσης και το κύριο μέρος της νηστείας της μεγάλης τεσσαρακοστής: «Δεν λείπει ο Μάρτης από την Σαρακοστή», όπως χαρακτηριστικά λέγεται.

Άλλα προσωνύμια του Μάρτη στην ελληνική λαογραφία που σχετίζονται με τις παρατηρούμενες σ΄ αυτόν καιρικές μεταβολές είναι και οι εξής:

• «Φύλα ξύλα για τον Μάρτη να μη κάψεις τα παλούκια»
• «Όπως ασπρίζουν τα βουνά το Μάρτη από τα χιόνια, έτσι ν΄ ασπρίσουν τα μαλλιά της νύμφης απ΄ τα χρόνια».
• «Αν ρίξ' ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε κείνο το ζευγά πό 'χει πολλά σπαρμένα».
• «Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει» ή «Μάρτης έβρεχε κι ο θεριστής χαιρόταν»
• «Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης παρά Μάρτης λιοπυράρης».
• «Οπόχει κόρη ακριβή τον Μάρτη ήλιος μην τη δει»
• «Του Μάρτη οι αυγές με κάψανε του Μάη το μεσημέρι...».
• «Τον Μάρτη στον ήλιο μη κοιμηθείς».

Εαρινή ισημερία

Παρόλο που επίσημα η άνοιξη αρχίζει το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου (με την άφιξη του Ήλιου στο εαρινό σημείο της τροχιάς του στις 20-21 Μαρτίου), εντούτοις ολόκληρος ο Μάρτης λογίζεται ως ανοιξιάτικος μήνας μαζί με τον Απρίλιο και τον Μάιο.

Γιορτές Μαρτίου

• 1: Ευδοκία Ευδοκούλα, Ευδοκίτσα, Ευδοκή
  Παρασκευάς Παρασκευή, Εύη, Παρασκευούλα, Βούλα, Πάρης, Πάρις
  Παράσχος Παρασσός
  Χαρίσιος Χάρισος, Χαρίσης, Χαρίσα
• 2:Ευθαλία Ευθαλίτσα, Ευθαλιώ, Θάλια, Θάλεια, Θαλίτσα, Θαλιώ
  Τρωάδιος Τρωάδης, Τρωάδος, Τρωάς, Τρωάδα, Τρωαδία, Τρωάδη, Τρωαδίτσα
• 3: Κλεόνικος Κλεονίκη, Κλεονίκω, Νίκη
• 4: Γεράσιμος Μάκης, Μικές, Μίκης
• 5: Αρχέλαος
  Ευλόγιος Ευλογής, Ευλογία, Ευλογούλα, Ευλογίτσα
  Κόνων
• 6: Ησύχιος Ησύχης, Ησυχία
• 7: Ευγένιος Ευγένης
  Θεόδωρος Θεοδώρα, Δώρα, Ντόρα, Θόδωρος
• 8: Ερμής
  Θεοφύλακτος Φυλακτός, Φυλαχτός, Θεοφύλακτη, Φυλακτή, Φυλαχτή, Φυλαχτούλα
  Ορθοδοξία Λωξάνδρα, Λωξάντρα, Ρωξάνη
• 9: Αέτιος Αετός, Αέτης, Αετίς, Αετίνα, Αετίων
  Βιβιανός Βιβιάνα, Βιβιανή, Βίβιαν, Βιβή
  Ηλιάνα Ηλιανός, Ηλιανή, Λιάνα
  Ιλιάνα Ιλιάς
  Λυσίμαχος Λυσιμάχη
  Ξάνθος Ξάνθιος, Ξανθιάς, Ξανθούλιος, Ξανθούλης, Ξανθή, Ξανθούλα
  Σαράντος Σαράντης, Σαραντούλα
  Σεβηριανός Σεβηριανή
  Σμαράγδα Σμάραγδος, Σμαραγδένια, Σμαραγδία, Σμαραγδή, Σμαράγδω, Σμαρούλα, Σμαρώ, Σμαραγδούλα, Σμάρα, Σμαράγδης, Σμαραγδένιος, Σμάρης
  Φιλοκτήμων
• 11: Θαλής Θαλλός, Θαλλής, Θάλλεια, Θάλεια, Θάλλω
  Θεοδώρα Δώρα, Ντόρα, Θοδώρα, Δωρούλα
  Σαβίνα Ζαμπίνα, Ζαμπία
  Σωφρόνιος Σωφρόνης, Σωφρονία
• 12: Θεοφάνης Φανή, Φάνης, Θεοφανία, Φένια, Φάνια, Φανούλα
• 13: Λέανδρος
  Μάριος
• 14: Βενέδικτος Βενεδίκτη, Βενεδικτίνη, Βενεδικτίνα
  Ευφράσιος Ευφράσης, Ευφράσας, Φράσας, Φράσιος, Φράσης
  Ματθίλντη Ματίλντα, Ματθίλδη, Μαθίλδη, Θίλδη, Θίλδα, Τίτα
• 15: Αγάπιος
  Γρηγόριος Γρηγόρης, Γρηγορία, Γόλης
• 16: Ιουλιανός Γιουλιανός, Γιολανός
  Χριστόδουλος
• 17: Αλέξιος Αλεξία, Αλέξης, Αλέκος, Αλέξα
  Γερτρούδη
• 18: Εδουάρδος
• 19: Δαρεία Δάρα, Δάρω
  Θεόδωρος Θεοδώρα, Δώρα, Ντόρα, Θόδωρος, Θοδώρα, Θοδωρής, Θοδωράκης, Θώδης, Θώδος, Δώρης
  Χρύσανθος Χρυσάνθη, Χρυσανθίς
• 20: Κλαύδια Κλώντια, Κλόντια, Κλό
  Ροδή Ροδία
  Ροδιανός Ροδινός, Ροδίνης, Ρόδης, Ροδιανή, Ροδιάνα
• 22: Δρόσος Δροσούλα, Δροσίς, Δροσίδα, Δροσία, Δρόσω, Δροσοσταλία, Δροσοσταλίδα
• 25: Εθνεγερσία
  Ευάγγελος Ευαγγελία, Βαγγέλης, Βαγγέλας, Βάγγος, Αγγελής, Βαγγελιώ, Βαγγελίτσα, Βαγγελή, Βαγγελίνα, Βάγγια, Λίτσα, Εύα, Κέλλυ, Λιλή, Λιλίκα
• 26: Πούλιος
  Συλάς Σύλος, Σύλα, Σύλια, Σύλη
• 27: Λήδα Λύδα
  Λυδία
  Μακεδών Μακεδόνιος, Μακεδόνας, Μακεδόνης, Μακεδονία, Μακεδονούλα, Μακεδονίτσα
  Ματρώνα Ματρόνα
  Φίλητος Φιλήτα, Φιλήτη
• 31: Υπάτιος