1917: «Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων» σε φιλμ
Το τρίπτυχο του Ιερώνυμου Μπος φαντάζει ως ο πιο εύστοχος παραλληλισμός του κινηματογραφικού επιτεύγματος του Σαμ Μέντες που επιλέγει την αμυδρή ανάμνηση μιας αφήγησης του παππού του,για να διηγηθεί μια ιστορία που μεταφέρει το παγκόσμιο σινεμά πίσω από τον Μεγάλο Πόλεμο, εκεί που όλα ξεκίνησαν με άλογα και τελείωσαν με τανκς.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος σπάνια αποτελεί θεματική ταινιών αλλά η ανάγκη για μακρινές εποχές όπου ένα τηλεφώνημα δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα κάνει το Χόλυγουντ να κοιτά προς τα πίσω.
Δύο νέοι στρατιώτες πρέπει να διασχίσουν τις εχθρικές γραμμές παραδίδοντας ένα μήνυμα που θα σώσει 1.600 άντρες από βέβαιη παγίδα των Γερμανών. Η φαινομενικά απλή πλοκή εμπλουτίζεται από εικόνες που σε κάνουν να αναρωτιέσαι πώς θα ήταν ο πόλεμος αν αντί στη θέση των στρατηγών υπήρχαν διευθυντές φωτογραφίας.
Στη 10η μόλις ταινία του, 10 χρόνια μετά το «AmericanBeauty» και την κατάρρευση του Αμερικανικού Ονείρου, ο Σαμ Μέντες παραδίδει μαθήματα κινηματογραφικού ρυθμού και εικαστικού σινεμά που κάποιες φορές αγγίζει την ποιητικότητα του Τέρενς Μάλικ. Φαντάζεται τον πόλεμο σαν μια απέραντη σιωπή που διακόπτεται από την εφιαλτικά εκκωφαντική απουσία του γερμανικού στρατού προσδίδοντας ένα σασπένς που θα έκανε τον Χίτσκοκ να χαμογελά από περηφάνια.Η ταινία δίνει την αίσθηση της αφήγησης σε πραγματικό χρόνο – σχεδόν χωρίς διακοπές – ενώ η κινηματογράφηση είναι μελετημένη με τέτοιο τρόπο που ακόμη και ο πιο έμπειρος θεατής θα δυσκολευτεί πολύ να εντοπίσει τις ραφές του μοντάζ.
Τόνοι λάσπης, πτώματα και - έξαφνα - απέραντο πράσινο και κερασιές. Η διεύθυνση φωτογραφίας κάνει θαύματα εναλλάσσοντας τα θερμά της κόλασης και της γαλήνης με τρόπο ονειρικό που κάνει το ξένο να φαντάζει οικείο. Η κλειστοφοβική ατμόσφαιρα δεσπόζει ακόμη και στα εξωτερικά πλάνα όπου κάθε προσπάθεια διαφυγής δείχνει σαν ένα βήμα προς το τέλος, με τον ήλιο να εμφανίζεται μόνο στο φινάλε σαν μια σκάλα προς το θείο, μια προφητική κάθαρση της ανθρωπότητας στο πρόσωπο ενός στρατιώτη.
Το 1917 είναι ένα φιλμ ήθους και ακεραιότητας χαρακτήρα. Μια ιστορία φίλων και εχθρών. Ίσως και ένα νεύμα ανθρωπιάς και αποδοχής που ταξιδεύει στο διηνεκές του χρόνου και φτάνει σε εμάς ανέπαφο από την φρίκη που ο άνθρωπος προκάλεσε στον άνθρωπο.
Η ταινία έκανε μεγάλη αίσθηση, εκθρόνισε το τελευταίο – ελπίζω – «παράρτημα» του Πολέμου των Άστρων από την 1η θέση του BoxOffice με – ως σήμερα – περισσότερα από 64 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως, ενώ ξεκίνησε και η συλλογή βραβείων με 2 Χρυσές Σφαίρες, Καλύτερης Δραματικής Ταινίας και Σκηνοθεσίας. Σειρά έχουν τα βρετανικά BAFTA’sστις 2 Φεβρουαρίου και βέβαια το ιερό δισκοπότηρο της 9ης Φεβρουαρίου όπου η ταινία έχει αποσπάσει 10 υποψηφιότητες και μάλιστα σε μεγάλες κατηγορίες όπως Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Πρωτότυπου Σεναρίου. Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα, το φιλμ μπαίνει στο πάνθεον των διαχρονικών επιτευγμάτων πολεμικής αφηγηματικής της 7ης Τέχνης πλάι στη Δουνκέρκη, τον Στρατιώτη Ράιαν, τον Τζόνι και το M.A.S.H.Ως τη βραδιά των Όσκαρ όμως… ουδέν νεώτερον από το Δυτικόν Μέτωπον.
