Ο Καραγάτσης ποτέ δεν πεθαίνει

Επέστρεψα στις σελίδες του Γιούγκερμαν όπως γυρίζει κανείς στα τοπία της εφηβείας του. Κιτρινισμένες σελίδες, φορτωμένες υπογραμμίσεις και σημειώσεις στο περιθώριο. Πολλές από αυτές μοιάζουν πια ανεξήγητες και ακατανόητες. Ξαναμπήκα στον κόσμο του μυθιστορήματος, για να διαπιστώσω πως πρόκειται για τον χλωροφορμισμένο κόσμο για τον οποίο καταγγέλλει ο Μπέκετ τον Μπαλζάκ. Ο Καραγάτσης εφαρμόζει χλωροφόρμιο στους ήρωές του κι έτσι μισοζαλισμένους τους χειραγωγεί, προικίζοντάς τους με μια αυθαίρετη μοίρα και δυσερμήνευτες αντιδράσεις.

Ο Μ. Καραγάτσης είναι στην ουσία ένας συγγραφέας του 19^ου αιώνα αλλά αυτό το γνώριζα ήδη. Παίζει με τους κανόνες του πρώιμου ρεαλισμού, ξεδιπλώνει μια απλοϊκότητα στις διηγήσεις του, το κείμενο του πάσχει από ένα σωρό αφηγηματικές θλάσεις. Κατά σημεία πέφτει στις λακκούβες του διδακτισμού, είναι κατάφωρα σεξιστής, παλιομοδίτης, ηθικολόγος και υστερόβουλος. Έχει μια νατουραλιστική εμμονή στις περιγραφές του, μια υπερβολή μικρού αγοριού στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων του. Και φυσικά του λείπει ο μεγάλος φιλοσοφικός άξονας. Μιμείται και επηρεάζεται από τον Ντοστογιέφσκι αλλά δεν διαθέτει το ιδεολογικό βάθος του Ρώσου. Έχει μια αντίληψη σχεδόν μπακαλίστικη για την αφήγηση που την δανείζεται από τον Μπαλζάκ, μια αντίληψη που έχει πολλά θετικά αλλά και άλλα τόσα αρνητικά στοιχεία. Η γλώσσα του είναι πρόχειρη και οι σκηνές του ανεπεξέργαστες. Σπάνια μας δίνει τον καλύτερο εαυτό του. Κοντά στην αλήτικη ευθύτητά του εύκολα διακρίνεις και μια κουτοπονηριά που είναι αν μη τι άλλο απογοητευτική. Κατά σημεία νομίζεις πως διαβάζεις φτηνό αισθηματικό αφήγημα από εκείνα που δημοσίευαν αφειδώς τα λαϊκά περιοδικά μιας άλλης εποχής.

Η αφήγηση του Καραγάτση είναι μολυσματική, είναι εθιστική. Αν παραλείψεις όσα ανέφερα προηγουμένως και συνεχίσεις να διαβάζεις, ύστερα από λίγο δεν θα μπορείς να σταματήσεις αν δεν φτάσεις στο τέλος. Ο συγγραφέας του Γιούγκερμαν παρουσιάζει σε έγχρωμη οθόνη την αναδυόμενη αστική τάξη του μεσοπολέμου αλλά και το λαϊκό στοιχείο της φτώχειας, της μαγκιάς και της αλητείας. Κι όλα αυτά τα πετυχαίνει με παλιομοδίτικους τρόπους με ξεπερασμένες τεχνικές αλλά τα πετυχαίνει. Πίσω από την άτεχνη αφήγησή του, υπάρχει ψυχή, δεν εξηγείται διαφορετικά. Υπάρχει ψυχή, φλόγα, διονυσιασμός και αθωότητα. Ο προχειρογράφος και παλιομοδίτης Καραγάτσης ποτέ δεν πεθαίνει!