Ρέντης: «Εκ των έσω ρέον ύδωρ» ή ένας Αρβανίτης νοτάριος

Ο Άγιος Ιωάννης Ρέντης είναι προάστιο του Πειραιά. Χωρισμένος στα δύο καθώς υπάρχει η οικιστική ζώνη, η οποία κατέχει μικρό ποσοστό της περιοχής και είναι πυκνοκατοικημένη, και η βιομηχανική, στην οποία εδρεύουν αρκετές εταιρίες, εργοστάσια, βιομηχανίες, που μετατρέπουν την περιοχή σε ένα δημοφιλές εμπορικό κέντρο της μητροπολιτικής περιοχής της Αττικής. Από το 2011 αποτελεί τμήμα του Δήμου Νίκαιας - Αγίου Ιωάννη Ρέντη.

Το ανατολικό τμήμα του Ρέντη ανατολικά της Εθνικής Οδού είναι χωρισμένο κι αυτό στα δυο. Στο νότιο τμήμα κάτω από τις γραμμές του ΟΣΕ κυριαρχεί σε μια μεγάλη έκταση (άνω των 60 στρεμμάτων) η Κεντρική Λαχαναγορά Αθηνών και στο βόρειο τμήμα πάνω από τις γραμμές του ΟΣΕ οι αθλητικές εγκαταστάσεις του Ολυμπιακού.

Ο δήμος του Αγίου Ιωάννη Ρέντη αποσπάσθηκε από τον δήμο Πειραιώς ως κοινότητα το 1925. Είκοσι χρόνια μετά, το 1946, ανακηρύχθηκε σε ομώνυμο Δήμο.

Ποιοι ήταν οι «βλάχοι» του Πειραιά

Ο αρχαίος Δήμο της Ξυπετής, παλιότερα Τροία

Η εκδοχές που συναντάμε για το όνομα είναι δύο. Στην επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Νίκαιας – Αγ. Ιωάννης Ρέντη διαβάζουμε την πρώτη: «Ο Άγιος Ιωάννης Ρέντη εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή που ταυτίζεται με τον αρχαίο Δήμο της Ξυπετής, που παλιότερα ονομαζόταν Δήμος Τρώων ή Τροία. Η ιστορία του Δήμου Αγίου Ιωάννη Ρέντη ανάγεται χρονικά στο απώτατο παρελθόν. Το 358 π.Χ., ο Επίκουρος ίδρυσε την περίφημη φιλοσοφική του σχολή στο επονομαζόμενο “Ρένδιον Πεδίον”, που ηχητικά -τουλάχιστον- μας παραπέμπει στ’ όνομα Ρέντης. Από τον 6ο π.Χ. έως τον 2ο αι. μ.Χ. ο τόπος κατοικήθηκε απ’ τους Ιπποθοωντίδες, μια απ’ τις ισχυρότερες και πλουσιότερες φυλές της Αθήνας, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή πολεμικών αλόγων .

Από τον 1ο έως τον 12ο μ.Χ. αιώνα η περιοχή υπαγόταν στο Δήμο των Ελαιέων, ενώ μετά από σιγή αρκετών χρόνων έγινε γνωστή με τ’ όνομα “Ρέντης” ή “Άγιος Ιωάννης Ρέντη”. Ετυμολογικά “Ρέντης” σημαίνει “εκ των έσω ρέον ύδωρ”, ονομασία με την οποία εμφανίζεται κατά τον 16ο αι. για να τη διατηρήσει μέχρι τις μέρες μας, ενώ η επωνυμία “Άγιος Ιωάννης Ρέντης” πηγάζει απ’ την ύπαρξη του ομώνυμου ναού.

Τον 20ο αιώνα συστήθηκε -από τμήματα των Δήμων Αθηνών και Πειραιώς- ως αυτόνομη Κοινότητα με την επωνυμία: Κοινότητα Αγίου Ιωάννη Ρέντη ενώ το Σεπτέμβριο του 1946 ανακηρύχθηκε σε Δήμο, με τ’ όνομα: Δήμος Αγίου Ιωάννη Ρέντη.

Ο νοτάριος Δημήτριος Ρέντης

Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομά του οφείλεται στην ομώνυμη εκκλησία στην κεντρική πλατεία της πόλης που ανήκε όμως στην οικογένεια των Ρέντη. Η οικογένεια αυτή υπάρχει από τον 14ο αιώνα όταν ο νοτάριος Δημήτριος Ρέντης εγκαταστάθηκε στην περιοχή όπου και βοήθησε τους Καταλανούς κατά του Νέριο Ατζαγιόλι. Για τη βοήθειά του εκείνη έλαβε ως ανταμοιβή μεγάλη έκταση κτημάτων στη σημερινή περιοχή που πήρε το όνομα Ρέντης.

Ο Δημήτριος Ρέντης (1330 ή 1335 - 1402), υπήρξε συμβολαιογράφος (νοτάριος) στο δουκάτο της Αθήνας τον 14ο αιώνα. Ήταν πατέρας της Μαρίας Ρέντη, που ήταν μη νόμιμη σύζυγος του φλωρεντινού δούκα των Αθηνών Νέριο Α΄ Ατσαγιόλι. Ήταν παππούς του δούκα των Αθηνών (1402 -1435) Αντόνιο Α΄ Ατσαγιόλι.

Η καταγωγή του πιθανολογείται Αρβανίτικη. Σύμφωνα με τον μελετητή της ιστορίας των Αρβανιτών, Κώστα Μπίρη, το επώνυμο Ρέντης στα αρβανίτικα σημαίνει «βαρύς, βαρετός, οχληρός». Ήταν από τους λίγους Αθηναίους υποστηρικτές των Καταλανών, όταν αυτοί κατείχαν το δουκάτο των Αθηνών, προφανώς από λόγους συμφέροντος. Σε γενικές γραμμές η εξουσία των Καταλανών υπήρξε καταπιεστική έναντι των Αθηναίων υπηκόων.

Στις 29 Ιουλίου το 1362, ο βασιλέας της Σικελίας Φρειδερίκος ο Γ΄ είχε παραχωρήσει προνόμια Φράγκου πολίτη σε αυτόν, στα τέκνα του και τους απογόνους του. Του είχε παραχωρήσει εκτάσεις στην Αττική, αρκετές ώστε να θεωρείται πλούσιος και ισχυρός. Τόσο αυτός όσο και οι απόγονοί του είχαν το δικαίωμα στην Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη και το δικαίωμα να συνάπτουν γάμους με Λατίνους Καθολικούς πολίτες. Είχε το δικαίωμα να αγοράζει, πουλάει, ανταλλάσσει και γενικά να διαχειρίζεται την κινητή και ακίνητη περιουσία του με όποιον τρόπο αυτός θα ήθελε.

Στο πλευρό των Καταλανών

Στην επίθεση κατάληψης των Μεγάρων από τον Νέριο Ατσαγιόλι, το 1374, είχε αγωνιστεί γενναία στο πλευρό των Καταλανών. Λέγεται ότι ήταν επικεφαλής της φρουράς των Αθηνών που είχε σταλεί να συνδράμει αυτή των Μεγάρων. Είχε αμειφθεί τότε με την παραχώρηση της περιουσίας του αποβιώσαντος Constantine Calochini, ύστερα από εντολή του Φρειδερίκου του Γ΄ κάπου μεταξύ 1375 και 1377.

Το ίδιο γενναία αντιστάθηκε μαζί με τους Καταλανούς κατά την επίθεση των Ναββαραίων το 1380, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να καταλάβουν την Ακρόπολη και αποσύρθηκαν. Στις 20 Μαΐου του 1380, μετά την επίθεση, συγκεντρώθηκε μία αντιπροσωπεία για να εκθέσει την κατάσταση και να αιτηθεί κάποιες διευθετήσεις από τον βασιλέα Πέτρο Δ´, που ήταν τότε ο δούκας των Αθηνών. Αυτή η έκθεση που αποτελείτο από 16 ή 17 άρθρα έγινε γνωστή σαν τα «Άρθρα των Αθηνών». Σε αυτά τα κείμενα επιβεβαιωνόταν η αφοσίωση του Δημήτριου Ρέντη και ζητήθηκαν κάποιες χάρες για λογαριασμό του. Ο Πέτρος ο Δ΄ επικύρωσε όλα όσα είχαν παραχωρηθεί στον Δημήτριο και τους απογόνους του, όπως και στον υιοθετημένο γιο Ιωάννη Ρέντη. Ακόμα τον όρισε καγκελάριο (αρχιγραμματέα) της Αθήνας με ετήσιο μισθό 40 χρυσά δηνάρια που θα πληρώνονταν από τα τέλη της πόλης και από τους φόρους στο εμπόριο.

Συνέχισε να είναι νοτάριος ακόμα και όταν εκδιώχθηκαν οι Καταλανοί το 1385, από τον νέο κατακτητή της Αθήνας Νέριο Ατσαγιόλι και αυτό λόγω της φιλελληνικής και μη καταπιεστικής πολιτικής του Νέριο.

Η κόρη του Μαρία υπήρξε μη νόμιμη σύζυγος του Νέριο Ατσαγιόλι, που απέκτησε μαζί του ένα γιό, τον Αντόνιο Α΄ Ατσαγιόλι, ο οποίος όμως δεν ήταν νόμιμος κληρονόμος του δουκάτου της Αθήνας. Ο Αντόνιο κατέκτησε αργότερα το δουκάτο.

Ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου

Στην ομώνυμη κεντρική πλατεία στο κέντρο του Αγίου Ιωάννη Ρέντη υπάρχει ο αντίστοιχος μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου που ανεγέρθη το 1970 στην θέση του παλιότερου ναού. Ο πρώτος ναΐσκος ανεγέρθη το 1664, στην θέση του ο μοναχός Βαρλαάμ μετέφερε το 1775 την εικόνα του Αγίου από τον ομώνυμο ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Κωνσταντινούπολη κτίζοντας νέα κελιά. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η φήμη της θαυματουργής εικόνας συγκέντρωνε πολύ κόσμο στην περιοχή, η δημιουργία του πρώτου μεγάλου ναού πριν ολοκληρωθεί το 1970 στην σημερινή του μορφή έγινε το 1925 όταν ο πληθυσμός της περιοχής αυξήθηκε σημαντικά από τους πρόσφυγες.