1944: Πώς ο «Τσόρτσιλ» έσωσε το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» από την ανατίναξη (pics)

Στις 26 Δεκεμβρίου 1944 ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έγραφε στη γυναίκα του από την Αθήνα: «Θα έχεις αναγνώσει σχετικώς με τη συνωμοσία της ανατινάξεως του Γεν. Στρατηγείου στο Ξενοδοχείο της Μεγ. Βρετανίας. Δεν νομίζω πως ήταν για το καλό μου. Ένας τόνος δυναμίτιδος είχε τοποθετηθεί στις υπονόμους από χέρια πολύ επιδέξια και με γερμανικό μηχανισμό πυροκροτήσεως, στο χρονικό διάστημα μεταξύ της στιγμής που έγινε γνωστή ή άφιξίς μου και της ελεύσεως της σημερινής ημέρας».

Τα «πολύ επιδέξια χέρια» ανήκαν σε άντρες του ΕΛΑΣ που τις παραμονές εκείνων των Χριστουγέννων και καταμεσής της εμφύλιας σύρραξης, που έμεινε στην ιστορία ως «Δεκεμβριανά», αποφάσισαν να ανατινάξουν το ιστορικό ξενοδοχείο, στο οποίο είχε το αρχηγείο του ο στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι, επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα.

Ποιος είχε την ιδέα της επιχείρησης; Κατά τον Μάνο Ιωαννίδη, ερευνητή της Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης, «πρέπει να την είχε ο Σπύρος Καλοδίκης, β' γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ (Ακροναυπλιώτης, δραπέτης το 1940 από το σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου, οργανωτής των μεγάλων διαδηλώσεων της Κατοχής στην Αθήνα - δολοφονήθηκε το 1947 από όργανα της Ασφάλειας στους δρόμους της Λάρισας). Ο ίδιος είχε την ευθύνη του σχεδιασμού και της εκτέλεσής της».

Πώς θα γινόταν η παγίδευση με τα εκρηκτικά; Οι Γερμανοί, κατά την αποχώρησή τους από την Αθήνα, είχαν υπονομεύσει το ξενοδοχείο, αλλά το σχέδιο τους αποκαλύφθηκε και τα εκρηκτικά απομακρύνθηκαν. Ο ΕΛΑΣ έπρεπε να μεταφέρει και να τοποθετήσει καινούργια εκρηκτικά. Προς το σκοπό αυτό προμηθεύτηκε από το Δήμο Αθηναίων χάρτες των υπονόμων της πόλης. Το σχέδιο ήταν απλό. Θα προσέγγιζαν το Σύνταγμα υπογείως...

Για την είσοδο στον υπόνομο οι πληροφορίες διχάζονται. Άλλοι λένε ότι οι σαμποτέρ μπήκανε από ένα φρεάτιο της οδού Λένορμαν, άλλοι από το Μεταξουργείο και άλλοι από τον Ιλισό ποταμό. Και για την ημερομηνία της επιχείρησης υπάρχει μια σύγχυση. Κατ΄άλλους έγινε στις 23 ή 24 Δεκεμβρίου, κατ’ άλλους στις 22 Δεκεμβρίου. Το σίγουρο είναι ότι περατώθηκε σε 12 με 15 ώρες και σε αυτή πήραν μέρος περίπου 100 άνδρες που μετέφεραν στα θεμέλια του ξενοδοχείου κιβώτια με δυναμίτιδας κοντά στον ένα τόνο.

Χρησιμοποιήθηκαν εκατοντάδες μέτρα ηλεκτροφόρου καλωδίου σε κουλούρες. Η μια άκρη του καλωδίου κατέληγε σε φορτηγό που είχε πάνω του την ηλεκτρογεννήτρια για την πυροδότηση και περίμενε έξω από το φρεάτιο. Οι σαμποτέρ βγήκαν τα χαράματα της άλλης μέρας στον καθαρό αέρα: «Νόμιζα ότι είχα βγει από τάφο γιατί ήλθαν στιγμές που πίστεψα ότι θα έμενα κάτω. Το ίδιο είχαν νιώσει και πολλοί άλλοι. Την μπόχα των υπονόμων με την αηδία τους την κουβαλάω ακόμη μέσα μου» είχε πει ο Άγγελος Ζυγουράκης στον Μάνο Ιωαννίδη.

Όλα ήταν έτοιμα για την πυροδότηση. Μάλιστα ο Γ. Ντούρας, ο καπετάνιος του αντάρτικου τμήματος, άρχισε την ετοιμασία, βάζοντας μπρος τη γεννήτρια, αλλά οι στρατιωτικοί Χρ. Χολέβας και Λευτ. Φράγκου διαφώνησαν και επέμειναν ότι πρέπει προηγουμένως να ειδοποιηθεί η καθοδήγησή τους πως όλα είναι έτοιμα. Κείνη τη στιγμή κατέφτασε βιαστικά ο Σπύρος Καλοδίκης ο οποίος πηδώντας από τη μοτοσυκλέτα, φώναξε: «Σταματήστε, η ανατίναξη δεν θα γίνει, αναβάλλεται. Σβήστε τη γεννήτρια»...

Τι είχε συμβεί; Η καθοδήγηση του ΚΚΕ είχε πληροφορηθεί ότι είχαν έλθει στην Αθήνα ο Άγγλος πρωθυπουργός Τσόρτσιλ, ο υπουργός των Εξωτερικών του, Ίντεν και ο αρχιστράτηγος της Μ. Ανατολής, Αλεξάντερ και ότι διέμεναν στο ξενοδοχείο της Μ. Βρετανίας. Στο ίδιο ξενοδοχείο διέμενε ο αρχηγός της σοβιετικής αποστολής, Γκριγκόρι Ποπώφ. Μπροστά στον κίνδυνο να σηκωθεί παγκόσμια κατακραυγή από τη δολοφονία, αποφασίστηκε να ματαιωθεί η επιχείρηση.

Ωστόσο, όπως μαθεύτηκε αργότερα οι πληροφορίες ήταν εσφαλμένες. Ο Τσόρτσιλ δεν διέμενε στο ξενοδοχείο (μπορεί να πήγαινε κάποια στιγμή για τη σύσκεψη) αλλά σε ένα βρετανικό πολεμικό, που ήταν αγκυροβολημένο στο Φάληρο. Και οι δυο συνοδοί του, φιλοξενούνταν στην αγγλική πρεσβεία στο Κολωνάκι. Αλλά και σωστές να ήταν οι πληροφορίες, ο ΕΛΑΣ πάλι θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση απέναντι στον Στάλιν αν σκοτώνονταν ο Ποπώφ με τους δικούς του.

Η υπονόμευση διέρρευσε γρήγορα και τα ξημερώματα της 26ης Δεκεμβρίου, ειδικό συνεργείο Άγγλων στρατιωτικών εξουδετέρωσε τα εκρηκτικά και η «Μεγάλη Βρετανία» γλίτωσε την καταστροφή και στέκεται όρθια μέχρι τις μέρες μας, όντας ένα κόσμημα για την πλατεία Συντάγματος.