Μην πυροβολείτε τον Μπαλζάκ!

Αν το μυθιστόρημα ήταν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, τους κανόνες θα τους είχε θέσει αναμφίβολα ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Για να αντιληφθεί κανείς τη σημασία του «Χοντρού» για το παγκόσμιο μυθιστόρημα ας σκεφτεί τα εξής:

Πριν από το Μπαλζάκ, το μυθιστόρημα ήταν ένας αχαρτογράφητος τόπος με τα απόνερα της δημιουργίας του Θερβάντες και του Ραμπελαί.

Στον 18ο αιώνα ο πολυπράγμων Γκαίτε, οι Γάλλοι φιλόσοφοι και κάποιοι εκκεντρικοί όπως ο Λακλό προσπαθούσαν να δώσουν ένα νέο, πολύ πιο φιλόδοξο σχήμα σε αυτό που μέχρι τότε ονομάζαμε μυθιστόρημα.

Μόνο όμως ο Μπαλζάκ στις αρχές του 19ου αιώνα έφερε την πολυπόθητη επανάσταση, εγκαινιάζοντας την περίοδο του καθαρού ρεαλισμού σε μια παράδοση που έβριθε από υπερβατικές επινοήσεις και ανακολουθίες. Στα χέρια του το μυθιστόρημα έγινε κάτι απτό όπως μια μαθηματική πράξη και επιπλέον απέκτησε όλα εκείνα τα επιπλέον στοιχεία που του επέτρεψαν να επιβληθεί και να επιβιώσει σε πείσμα του χρόνου και των κατά καιρούς δυσοίωνων προβλέψεων για την τύχη του.

Το κατά Μπαλζάκ μυθιστόρημα είναι στην ουσία μια φιλοσοφική διατριβή για την ανθρώπινη φύση, για τον πολιτισμό και την κοινωνία, για την δυναμική του εφήμερου και τη δύναμη του διαχρονικού, για την πάλη των χαρακτήρων στην καθημερινότητα, για την αξία της φιλοσοφίας και του κοινωνικού στοχασμού στις διάφορες μικρές ιστορίες που συμπληρώνουν το μεγάλο κάδρο της πραγματικότητας.

Χωρίς τον Μπαλζάκ δεν θα είχαμε ρωσικό μυθιστόρημα, ούτε Προυστ, ούτε τους μεγάλους Γερμανούς συγγραφείς των αρχών του 20ου αιώνα και το μυθιστόρημα θα παρέμενε πάντα ένα απαξιωμένο είδος αφήγησης γεμάτο κοινοτοπίες και ρομαντικές κορόνες από μια αφόρητα μονότονη καθημερινότητα.

Όλα τα άλλα, η προχειρότητα στη γραφή και οι φλύαρες σελίδες των βιβλίων του είναι απλώς λεπτομέρειες δίχως σημασία. Ακόμα και αυτοί που αντέδρασαν επικρίνοντας τον Μπαλζάκ για τις αδυναμίες τους άντλησαν τελικά έμπνευση από αυτή την κριτική, έτσι ώστε να λέμε πως όλοι οι μυθιστοριογράφοι είμαστε λίγο-πολύ παιδιά του Μπαλζάκ.