Γιατί η μοντέρνα τέχνη

Η μοντέρνα τέχνη δεν είναι μια κατάκτηση του ανθρώπου στον 20ο αιώνα. Είναι η κατάληξη μιας εξελικτικής διαδικασίας που στηρίζεται στην αφαιρετική λογική αλλά και στην αναζήτηση της οπτικής αλήθειας. Η φιλοσοφία, η επιστήμη και η λογοτεχνία προσπάθησαν επανειλημμένα να ερμηνεύσουν τον κόσμο ερήμην της τέχνης. Τα επιτεύγματά τους συνθέτουν ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ως ένα σημείο η τέχνη προσπάθησε να ευθυγραμμιστεί με την πραγματικότητα, ήταν αυτό που λέμε «μιμητική τέχνη» και προσπαθούσε να αναπαραστήσει τον κόσμο «όπως πραγματικά είναι». Προς την κατεύθυνση αυτή βοηθούσε ασφαλώς η όραση ως μια μεροληπτική αίσθηση που υπακούει στη λογική. Αρχίσαμε να βλέπουμε ό,τι μας μάθαιναν να βλέπουμε και η όραση κατέληξε μια συνήθεια, μια κοινή συμφωνία, μια επιλογή από όσα θα μπορούσαμε να δούμε και μια αλλοιωμένη περίληψη αυτού που απέμενε. Στην προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε ή να κατασκευάσουμε ένα κόσμο πιστευτό, αποφασίσαμε πως η τέχνη μας θα γινόταν μια κατασκευή της πραγματικότητας γεμάτη αυθαιρεσίες.

Όταν εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Πολ Σεζάν με την εμμονή του να δει τον κόσμο όπως πραγματικά ήταν, είχε υπόψη του το έργο των μεγάλων Ευρωπαίων ζωγράφων, του Ρέμπραντ, του Βελάσκεθ και των άλλων. Είχε προφανώς διαπιστώσει πως στην αναπαραστατική τους τέχνη υπήρχαν παραμορφωτικές λεπτομέρειες που έσπαζαν την παραδοσιακή εικαστική λογική. Ο ίδιος ο Σεζάν ήθελε να δει τον κόσμο αντικειμενικά χωρίς να παρεμβάλλεται το μυαλό που όλα τα τακτοποιεί ή τα αταξινόμητα συναισθήματα. Για τον πρωτοπόρο αυτό ζωγράφο ήταν άλλο πράγμα η φύση και άλλο η τέχνη. Μολονότι ο Σεζάν γνώριζε την «τέχνη των μουσείων» και σεβόταν τις απεικονιστικές τους διαθέσεις, ήθελε να πάει ένα βήμα παρακάτω και να κάνει έργο του τα αισθήματά του απέναντι στη φύση.

Ο Σεζάν προχωρώντας προς την έντιμη απεικόνιση του κόσμου μας είχε επανειλημμένα διακηρύξει πως το χρώμα δεν υφίσταται για τον ζωγράφο. Στο μεταξύ μπαίναμε όλο αισιοδοξία στον 20ο αιώνα θεωρώντας πως εισερχόμαστε σε ένα παράδεισο που αποδείχθηκε κόλαση. Η τέχνη έπρεπε να πετύχει εκεί που απέτυχε η επιστήμη. Να ερμηνεύσει ένα παράλογο κόσμο. Το ταξίδι είχε μόλις αρχίσει.