Άσκηση εναντίον κόπωσης

Αν και η φυσική άσκηση προκαλεί κόπωση τελικά την ανταγωνίζεται και προγράμματα άσκησης σε καθιστικά άτομα που είχαν αίσθημα κόπωσης με την προσπάθεια φαίνεται να το μείωσαν σημαντικά. Επίσης, θεαματικά αποτελέσματα παρατηρήθηκαν σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, ΧΑΠ, μυασθένεια, ινομυαλγίες και άλλες ομάδες νοσημάτων.

Κόπωση είναι η κατάσταση μειωμένης ανοχής στην προσπάθεια σαν αποτέλεσμα παρατεταμένης ή έντονης σωματικής ή πνευματικής δραστηριότητας και στους αθλητές εκδηλώνεται με μειωμένη απόδοση. Αποτελεί σύμπτωμα πολλών παθολογικών καταστάσεων, όπως αναιμίας, μυασθενειών, υποθυρεοειδισμού, ηπατικής ή καρδιακής ανεπάρκειας και άλλων, που προκαλούν προοδευτικά επιδεινούμενη κόπωση προσπάθειας, με τελικό αποτέλεσμα την καθήλωση ή τον θάνατο του ασθενούς. Η ερμηνεία του μηχανισμού της αθλητικής κόπωσης είναι πολύπλοκη, εξαρτώμενη από κεντρικούς (εγκέφαλος) και περιφερικούς (γλυκογόνο των μυών) παράγοντες. Άλλες αιτίες κόπωσης είναι ενδοκρινολογικές, διατροφικές, μεταβολικές λοιμώδεις και ψυχολογικές.

Tα "υπεύθυνα" όργανα

Καθοριστικός είναι ο ρόλος των οργάνων των συστημάτων που είναι υπεύθυνα για την τροφοδότηση των μυών με αίμα και θρεπτικές ουσίες, όπως η καρδιά και το συκώτι. Η απώλεια ηλεκτρολυτών, η αφυδάτωση, η διαταραχή του συστήματος θερμορύθμισης, λόγω υψηλών θερμοκρασιών, η συσσώρευση καματογόνων ουσιών, όπως το γαλακτικό, κ.ά. και η μείωση της καύσιμης ύλης επιταχύνουν το αίσθημα της κόπωσης.

Μελέτες από τον Μαραθώνιο της Βοστώνης έχουν δείξει ότι η μειωμένη διαθεσιμότητα υδατανθράκων κατά τον αγώνα μείωνε τη λειτουργικότητα των μυών, ενώ η χορήγησή τους βελτίωνε θεαματικά την απόδοση. Από το 1960 έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στη διαθεσιμότητα του γλυκογόνου στους μυς και στην απόδοση. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η τροφοδότηση του εγκεφάλου με γλυκόζη στην κεντρική καθοδήγηση της σύσπασης των μυών από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Μάλιστα έχει αποδειχθεί ότι και η απλή ύπαρξη υδατανθράκων στη στοματική κοιλότητα μπορεί να αλληλοεπιδρά με το ΚΝΣ και να αυξάνει την απόδοση.

Πέραν αυτών, η ενδογενής δράση των υδατανθράκων οφείλεται στο ότι παρεμβαίνουν πολλαπλώς στον μηχανισμό νευρικής ενεργοποίησης και σύσπασης των μυών. Η μείωση του επιπέδου της γλυκόζης κάτω από ένα κρίσιμο όριο (υπογλυκαιμία), το χαμηλό οξυγόνο στο αίμα, λόγω άσκησης σε υψόμετρο, και η υπερθερμία μεταβάλλουν την καθοδήγηση του εγκεφάλου προς τους μυς, αναστέλλοντας σε κάποιο βαθμό τη λειτουργία τους. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της κεντρικής μείωσης της στρατολόγησης των μυϊκών ινών μέσα στους μυς, με συνέπεια την αδυναμία παραγωγής δύναμης.

Με άλλα λόγια, όταν η οξυγόνωση του εγκεφάλου δοκιμάζεται ή το έργο που έχουν να παράγουν οι μυς υπερβαίνει τις παρούσες δυνατότητες του μυϊκού συστήματος, τότε οι μυς στέλνουν ρυθμιστικά μηνύματα-σήματα στον εγκέφαλο, ο οποίος με τη σειρά του αναστέλλει σε κάποιο βαθμό τη λειτουργία τους. Αυτός ο τρόπος συνομιλίας μέσω της αμφίδρομης αλληλοτροφοδότησης μηνυμάτων ονομάζεται feedback mechanism ή μηχανισμός αμφίδρομης αλληλορύθμισης—ο μηχανισμός feedback εμπλέκεται στις περισσότερες λειτουργίες του σώματος και είναι εξαιρετικής σημασίας για την επιβίωση του οργανισμού.

Επομένως, η αδυναμία συνέχισης άσκησης συγκεκριμένης έντασης η διάρκειας, δεν πρέπει να θεωρείται ως ανεπάρκεια του συστήματος να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις, αλλά ως μια ελεγχόμενη ρυθμιστική στρατηγική που προφυλάσσει την ακεραιότητα του οργανισμού. Φαίνεται ότι η κόπωση προηγείται και προστατεύει την απειλούμενη ανεπάρκεια των οργάνων όταν ο αθλητής παλεύει πέρα των ορίων του.