Ο ποιητής-στιχουργός του λαού

Το Δημοτικό το τελείωσε στο χωριό του και το Γυμνάσιο στην Τρίπολη, όπου μυήθηκε στη λογοτεχνία, ενώ έμαθε μόνος του αγγλικά και γαλλικά. Στη συνέχεια μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Στις αρχές της δεκαετίας του '30 δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στα περιοδικά «Νέα Εστία» (1931) και «Ρυθμός» (1933). Έχοντας μελετήσει Παλαμά, Σολωμό, αλλά και το δημοτικό τραγούδι, όπως και τις νεωτεριστικές τάσεις της ευρωπαϊκής ποίησης, το 1943, εν μέσω γερμανικής κατοχής, κυκλοφόρησε την ποιητική του σύνθεση «Αμοργός». Αυτή προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον και του χάρισε περίοπτη θέση στο «Πάνθεον» των Ελλήνων ποιητών.

Έχει ειπωθεί ότι το μακρύ αυτό ποίημα γράφτηκε μέσα σε μία νύχτα με το σύστημα της «αυτόματης γραφής» που χρησιμοποιούν οι σουρεαλιστές δημιουργοί. «Μνημειώδες έργο του νεοελληνικού ποιητικού λόγου, επειδή περιέχει βαθύτατα την ελληνική παράδοση, δεν την εκμεταλλεύεται, ενώ συγχρόνως περιέχει όλη την ευρωπαϊκή θητεία του Μεσοπολέμου» χαρακτήρισε την «Αμοργό» ο στενός φίλος του, Μάνος Χατζιδάκις.

Από τότε έως τον θάνατό του δημοσίευσε μόνο τρία ποιήματα: «Ελεγείο» (1946), «Ο Ιππότης και ο θάνατος» (1947) και το «Τραγούδι του παλιού καιρού» (1963). Τη λυρική του φλέβα τη διοχέτευσε στους στίχους τραγουδιών, καταργώντας συχνά τα όρια ποίησης και στιχουργίας. Το έργο του είναι εντυπωσιακό σε ποσότητα και ποιότητα, έχοντας δώσει τους στίχους του σε καλλιτέχνες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Δήμος Μούτσης, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης και άλλους.

Σπουδαίο είναι και το μεταφραστικό του έργο, το οποίο δοκιμάστηκε επί σκηνής. Μετέφρασε για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου τον «Ματωμένο Γάμο» και «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, το «Ο Πατέρας» του Αύγουστου Στρίνμπεργ, το «Ταξίδι μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα» του Ευγένιου Ο' Νιλ, το «Φουέντε Οβεχούνα» του Λόπε ντε Βέγκα και το «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς.
Ο Νίκος Γκάτσος πέθανε στην Αθήνα στις 12 Μαΐου 1992, ενώ βάσει δικής του επιθυμίας θάφτηκε στη γενέτειρά του.

Με μια ματιά…

1813: Πρεμιέρα της «7ης Συμφωνίας» του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν.

1864: Ο Πάπας Πίος Θ' εκδίδει την εγκύκλιο «Quanta cura» με την οποία αποτυπώνει την εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας και καταδικάζει διάφορες φιλελεύθερες ιδέες.

1955: Το Συμβούλιο της Ευρώπης υιοθετεί την ευρωπαϊκή σημαία.

1974: Το ελληνικό δημοψήφισμα έχει ως αποτέλεσμα την κατάργηση της μοναρχίας στην Ελλάδα.

1980: Ο Τζον Λένον δολοφονείται από τον Μαρκ Ντέιβιντ Τσάπμαν μπροστά από το κτίριο «Ντακότα» στη Νέα Υόρκη.

1987: Ισραηλινό άρμα μάχης σκοτώνει τέσσερις Παλαιστίνιους πρόσφυγες και τραυματίζει επτά άλλους κατά τη διάρκεια ενός τροχαίου στα σύνορα του Ισραήλ με τη Λωρίδα της Γάζας. Το γεγονός αυτό πυροδοτεί την Πρώτη Ιντιφάντα.

1987: Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ υπογράφουν στον Λευκό Οίκο τη Συνθήκη για τις πυρηνικές δυνάμεις μεσαίου βεληνεκούς.

1991: Οι ηγέτες Ρωσίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας συμφωνούν στη διάλυση της ΕΣΣΔ και τη δημιουργία της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών με πρωτεύουσα το Μινσκ.