Μάρτον Μπούκοβι: 36 χρόνια χωρίς τον δημιουργό της «ομαδάρας, που την λένε Ολυμπιακάρα»

Από τον πάγκο του Ολυμπιακού έχουν περάσει δεκάδες προπονητές, ουδείς όμως λατρεύτηκε όπως ο Μάρτον Μπούκοβι, που έτυχε υποδοχής Μεσσία στο αεροδρόμιο από χιλιάδες φιλάθλους και πρόλαβε σε 31 μήνες παραμονής του στον Πειραιά να γίνει τραγούδι και σύνθημα στα χείλη των Ολυμπιακών. Την ιστορία λίγο-πολύ την ξέρετε, αλλά μέσα από τα πρωτοσέλιδα και τα ρεπορτάζ των συντακτών της εφημερίδας μας θα ρίξουμε φως σε κάποια σκοτεινά σημεία, ιδιαίτερα κατά την αποχώρησή του, την περίοδο της χούντας.

Ο Μάρτον Μπούκοβι γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1903, στη Βουδαπέστη. Έπαιξε ποδόσφαιρο, ως αμυντικός, στη Φερεντσβάρος και στη γαλλική Σετ, αλλά και στην Εθνική Ουγγαρίας. Όταν εγκατέλειψε τα γήπεδα ασχολήθηκε αμέσως με την προπονητική. Το 1935 ανέλαβε την Γκραντάνσκι Ζάγκρεμπ, με την οποία κατέκτησε δύο πρωταθλήματα Γιουγκοσλαβίας και δύο πρωταθλήματα Κροατίας. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο συνέχισε στην ίδια ομάδα, η οποία όμως πλέον είχε ενωθεί με άλλες δύο και προέκυψε η σημερινή Ντιναμό Ζάγκρεμπ. Το 1947 επιστρέφει στην πατρίδα του, και συγκεκριμένα στην ΜΤΚ Βουδαπέστης την οποία οδηγεί σε τρία πρωταθλήματα και ένα Κύπελλο Ουγγαρίας, με παίκτες όπως οι Χιντεγκούτι, Λάντος και Παλοτάι. Επινόησε το 4-2-4, που υιοθέτησε ο Σέμπες στην Εθνική Ουγγαρίας με τις γνωστές επιτυχίες, ενώ ο συμπατριώτης του Μπέλα Γκούτμαν (μετέπειτα προπονητής στον ΠΑΟ) το χρησιμοποίησε στη Βραζιλία και στη Σάο Πάουλο. Με αυτό η Ουγγαρία κέρδισε 6-3 την αήττητη στο νησί μεγάλη Αγγλία και 7-1 στη Βουδαπέστη.

Με έξι «πέτρινα» χρόνια στο πρωτάθλημα, ο Ολυμπιακός καυχιόταν μόνο τρεις κατακτήσεις Κυπέλλου. Μέχρι το 1965, σε πέντε χρόνια μάλιστα, είχε αλλάξει ισάριθμους προπονητές. Οι δύο τελευταίοι ήταν οι Άντρας Ντόλγκος και Νάντορ Τσιέρνα.

Αποθέωση στο αεροδρόμιο

Στις 5 Ιανουαρίου του 1965 ο πειραϊκός σύλλογος με επίσημη επιστολή υπέβαλε στον πρέσβη της Ουγγαρίας υπόμνημα για την πρόσληψη του Νάντορ Χιντεγκούτι. Οι Ούγγροι αντιπρότειναν τον Γκρόσιτς, ο Ολυμπιακός όμως απάντησε αρνητικά. Ο ομογενής φίλος του Ολυμπιακού και δημοσιογράφος Καραγιαννόπουλος επικοινώνησε με τον προπονητή της Ουγγαρίας Σέμπες, ο οποίος ήταν επικεφαλής αθλητισμού στη χώρα, και άναψε το πράσινο φως για τον ερχομό του Μπούκοβι. Οι γραφειοκρατικές διαδικασίες δεν του επέτρεψαν να έρθει αμέσως, αλλά στις 2 Ιουλίου 1965. «Ο Μπούκοβι ήλθε τη νύχτα. Πρωτοφανής αποθέωσις του λαού» έγραφε το «ΦΩΣ», που υποδέχθηκε τον Ούγγρο τεχνικό με δύο συντάκτες του, τον Νίκο Καρελλά και τον Σταύρο Τσώχο.

Για να πουν οι Ούγγροι το «ναι» μεσολάβησαν μεγάλες μορφές της Αριστεράς και φίλοι του Ολυμπιακού, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Δ. Γλέζος, ξάδελφος του Μανώλη Γλέζου.

Πώς ο Ολυμπιακός «έκλεψε» τον Γιούτσο από την ΑΕΚ με τη βοήθεια του Μανώλη Γλέζου

Το πρώτο πρωτάθλημα ήρθε δύσκολα και στην πρεμιέρα ο Ολυμπιακός «σκόρπισε» με 5-0 τον μεγάλο Εθνικό και παραμιλούσαν οι πάντες με το θέαμα. Παναθηναϊκός και ΑΕΚ κυνηγούσαν κατά πόδας και την 28η αγωνιστική κόντρα στον Πανσερραϊκό ο Ολυμπιακός προηγήθηκε γρήγορα με γκολ του Γιώργου Σιδέρη, όμως οι Σερραίοι θα ισοφαρίσουν στο 19’ με τον Μπιτζίδη. Επί 70 λεπτά ο Ολυμπιακός «βομβάρδιζε» την εστία του αντιπάλου και ο Νίκος Γιούτσος έδωσε τη νίκη στις καθυστερήσεις.

Στο προτελευταίο ματς συνέτριψε με 5-0 τα Τρίκαλα, σε μια ιστορική εκδρομή 20.000 οπαδών που κοιμήθηκαν στους αγρούς και στις όχθες του ποταμού Ληθαίου.

Επισφράγισμα, το 3-0 επί του Απόλλωνα, φτάνοντας έτσι στο πρώτο πρωτάθλημά του στην Α’ Εθνική έπειτα από έξι ολόκληρα χρόνια και στο κέντρο του γηπέδου ο πρόεδρος Ανδριανόπουλος έσπασε κόκκινο αβγό με τον Μπούκοβι για την… ανάσταση του Ολυμπιακού. Ήταν 18 Ιουνίου 1966. Το γλέντι έγινε στο μαγαζί του Γιώργου Ζαμπέτα και με προτροπή του εκδότη του «ΦΩΤΟΣ» Θόδωρου Νικολαΐδη τραγουδούσαν συνεχώς το σουξέ της εποχής «πάει, πάει, πάει και δεν γυρίζει πια», για να πικάρουν τους Παναθηναϊκούς που έχασαν το πρωτάθλημα.

Του Μπούκοβι την ομαδάρα...

Με τον αέρα του πρωταθλητή ξεκίνησε την περίοδο 1966-67 και μέτρησε έντεκα συνεχόμενες νίκες, μεταξύ των οποίων και το 1-0 επί του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο, με γκολ του Γιούτσου. Στον δεύτερο γύρο διέλυσε με 4-0 τον Παναθηναϊκό στο «Καραϊσκάκης», κι εκεί θεοποιήθηκε ο Μάρτον Μπούκοβι από τους οπαδούς.

«Του Μπούκοβι την ομαδάρα, την λένε Ολυμπιακάρα...» έγραψε ο Βαγγέλης Περπινιάδης, και το πρωτοέπαιξε ακυκλοφόρητο στο «Φαληράκι», στα επινίκια της κατάκτησης του πρωταθλήματος.

Η ομάδα στηρίχθηκε σε τέσσερις σπουδαίους παίκτες, τον Γιώργο Σιδέρη, τον Νίκο Γιούτσο, τον Βασίλη Μποτίνο, τον Κώστα Πολυχρονίου.

Η επόμενη χρονιά όμως δεν ήταν εφάμιλλη των προηγούμενων, καθώς οι παράγοντες της εποχής άρχισαν να χώνουν τη μύτη τους, με αποτέλεσμα την παραίτηση του Μπούκοβι, στις 12 Δεκεμβρίου 1967. Ο Ούγγρος είχε καταλάβει από το καλοκαίρι ότι κάτι δεν πάει καλά και σε συνέντευξη στο «ΦΩΣ», στον αγαπημένο του Σταύρο Τσώχο, αποκάλυψε εμμέσως πλην σαφώς ότι δεν γίνονται οι μεταγραφές που πρότεινε (Κουρκουβέλας, Βαλιάνος, Στολίγκας). Η συνέντευξή του αμφισβητήθηκε από τη διοίκηση του Ολυμπιακού, διέρρευσαν ότι οι δηλώσεις είναι αποκυήματα της φαντασίας του Τσώχου, αλλά ο μεγάλος Μπούκοβι έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Με επιστολή στο «ΦΩΣ», στα ουγγρικά, επιβεβαίωσε μέχρι κεραίας τη συνέντευξη κι εκεί άρχισε να ραγίζει το γυαλί, ενώ κατέληγε: «Στον φίλο μου δημοσιογράφο Σταύρο Τσώχο έχω πει πράγματα τα οποία θα τα γράψει όταν πρέπει να γραφτούν και τα οποία θα εξυπηρετούν το συμφέρον του Ολυμπιακού». Ο Μπούκοβι καθιέρωσε μάλιστα τις λαϊκές προπονήσεις, όπου μπορούσε να δοκιμαστεί ο οποιοσδήποτε, κι αυτό έκοβε με μαχαίρι τις δαπανηρές μεταγραφές και τις... μίζες.

Δεν μπήκε στο αεροπλάνο

Είχε προηγηθεί η απαίτηση του Νίκου Σιδέρη για δάνειο 300.000 δραχμών, γιατί υποχρεώθηκε να πάει στον Καναδά σε βάρος του ασφαλιστικού γραφείου του, και η αντίδραση άλλων παικτών, που ήθελαν κι αυτοί λεφτά. Η διοίκηση απαίτησε να εκδιωχθεί ο Σιδέρης, ο Μπούκοβι τον κράτησε και όταν κέρδισε 4-3 τον Πανιώνιο με γκολ του Σιδέρη είπε: «Ο Σιδέρης κέρδισε μόνος του το ματς, η άμυνα από απροσπέλαστη δύναμη κατήντησε να είναι το πιο ευάλωτο σημείο μας».

Δεν είχε συνοδεύσει μάλιστα την ομάδα σε καλοκαιρινό τουρνουά στον Καναδά, αφού δεν του έδωσαν βίζα, επειδή προερχόταν από κομμουνιστική χώρα. Μπούκοβι και Λάντος (βοηθός του) πήγαν στο αεροδρόμιο, αλλά δεν μπήκαν στο αεροπλάνο. Έτσι χάθηκε όμως η πειθαρχία, ο έλεγχος και ο σεβασμός προς τον Μπούκοβι.

Μεσολάβησε η υπόθεση του Γιώργου Κούδα και η άρνηση του Ούγγρου να αποκτηθεί τόσο σπουδαίος παίκτης, που θα διαταράξει την ισορροπία στην ομάδα. Πίστευε στην αξία του, αλλά έβλεπε ότι η καθυστέρηση της οριστικοποίησης της μεταγραφής τού προκαλούσε προβλήματα ισορροπίας στην ομάδα και εχθρούς στη βόρεια Ελλάδα. Στο ματς μάλιστα με τον Πιερικό στην Κατερίνη είχαμε διακοπή, επειδή ο Φουλίδης άρχισε να κλοτσάει χωρίς λόγο τον Μποτίνο και στη συνέχεια παίκτες και φίλαθλοι του Πιερικού χτυπούσαν με ξύλα και πέτρες τους παίκτες, τους προπονητές του Ολυμπιακού και τον διαιτητή.

Ανατροπή της διοίκησης από τον Ασλανίδη

Άρχισε λοιπόν η διχόνοια, τα ανεπιτυχή αποτελέσματα (με Βύζαντα 1-3, με ΑΕΚ 1-4, με ΠΑΟ 0-1, με ΠΑΟΚ 0-1) και η αρχή του τέλους, με τον Μπούκοβι να παθαίνει νευρικό κλονισμό (έμφραγμα κατά άλλους). Παραιτήθηκε, προσπάθησαν οι παίκτες να τον μεταπείσουν, αλλά δεν πήγε στο επόμενο παιχνίδι στον Βόλο, όπου οι δύο Ολυμπιακοί ήρθαν ισόπαλοι 1-1, με τους φωτορεπόρτερ να τον απαθανατίζουν να χαιρετά έξω από το πούλμαν, στο «Καραϊσκάκης». Μέσα σε όλα αυτά η χούντα και ο υπεύθυνος Αθλητισμού Κώστας Ασλανίδης ανατρέπουν με το «έτσι θέλω» τη νόμιμη διοίκηση του Ολυμπιακού με τη δικαιολογία ότι «υπάρχει αναστάτωσις στην ομάδα και κίνδυνος εμφύλιας σύρραξης, λόγω της διαφωνίας διοίκησης-προπονητή. Το νέον συμβούλιο του Ολυμπιακού είναι ασφαλώς το καλύτερο που έγινε ποτέ στην Ελλάδα! Μια αλλαγή είναι πάντα ευχάριστος!».

Νέος έφορος του ποδοσφαιρικού τμήματος, ο αντισυνταγματάρχης των ΛΟΚ, Παπαποστόλου, η λογοκρισία οργιάζει και... φυτεύεται στο στόμα του Μπούκοβι η δήλωση: «Λυπούμαι που δεν εγνωρισθήκαμε νωρίτερα». Οι οποιεσδήποτε ελπίδες παραμονής του στον Ολυμπιακό εξανεμίστηκαν λόγω της καταγωγής του από κομμουνιστική χώρα.

Μόλις δύο στο τρένο της επιστροφής

Ο Σταύρος Τσώχος μάλιστα έσπασε το οφ δε ρέκορντ, ζητώντας συγγνώμη και ανέφερε αυτά που του είπε ο Ούγγρος, όπως: «Στα δύο πρώτα πρωταθλήματα είχαμε μόλις δύο αποβληθέντες (Γιούτσος-Γκαϊτατζής) παίκτες. Φέτος σε δύο μήνες ετιμωρήθησαν τρεις παίκται (Γιούτσος, Μποτίνος, Λεβαντής) και γι’ αυτό φταίει ο προπονητής; Οι παίκτες του Ολυμπιακού δεν είναι μεγάλης ηλικίας. Ο τρόπος της ζωής τους, όμως, τους κάνει να παίζουν σαν γέροι».

Έφυγε με τρένο από τον Πειραιά το απόγευμα στις 23 Δεκεμβρίου 1967, μαζί του και ο Λάντος, ενώ στον σταθμό τούς αποχαιρέτησαν ο βοηθός προπονητή Δρόσος, ο μεταφραστής του Σάκκουλης και ουδείς από τη διοίκηση. Σε μυστική ψηφοφορία που έκανε η εκλεγμένη διοίκηση, μόνο ο Λαναράς ψήφισε υπέρ της παραμονής του. Ο Σταύρος Τσώχος αποκάλυψε τα τελευταία λόγια του προς τον βοηθό του Μπάμπη Δρόσο, πριν μπει στο τρένο: «Πάντα θα θυμάμαι τον Ολυμπιακό και την Ελλάδα, είπε ο Μ. Μ. και σηκώνοντας την άσπρη καμπαρντίνα του έδειξε την κατακόκκινη φόδρα της».

Οι τελευταίες δηλώσεις του στο «ΦΩΣ»: «Στη χώρα σας γνώρισα τις μεγαλύτερες χαρές της ζωής μου. Τα έφερε έτσι η τύχη ώστε τις γιορτές να τις κάνω στο σπίτι μου στη Βουδαπέστη. Στο μέλλον δεν πρόκειται να προπονήσω καμία ομάδα! Αυτό είναι το τέλος της όμορφης επαγγελματικής μου καριέρας». Ο Μάρτον Μπούκοβι κράτησε την υπόσχεσή του, δεν ασχολήθηκε ποτέ ξανά με το ποδόσφαιρο και πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου του 1985, σε ηλικία 82 ετών.

Το «11 στα 11» της σεζόν 1966-67

1η αγωνιστική (23/10/1966): Ηρακλής-Ολυμπιακός 0-1

2η αγωνιστική (30/10/1966): Ολυμπιακός-Άρης 1-0

3η αγωνιστική (6/11/1966): Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός 0-1

4η αγωνιστική (13/11/1966): Ολυμπιακός-Απόλλων Αθηνών 3-0

5η αγωνιστική (20/11/1966): Βύζας Μεγάρων-Ολυμπιακός 1-4

6η αγωνιστική (27/11/1966): Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ 3-2

7η αγωνιστική (4/12/1966): Τρίκαλα ΑΟ-Ολυμπιακός 1-2

8η αγωνιστική (11/12/1966): Ολυμπιακός-Πανιώνιος 3-0

9η αγωνιστική (18/12/1966): Ολυμπιακός-Πανσερραϊκός 3-0

10η αγωνιστική (26/12/1966): Ολυμπιακός-Πιερικός 2-1

11η αγωνιστική (8/1/1967): Ολυμπιακός-Βέροια 1-0

12η αγωνιστική (15/1/1967): Αιγάλεω-Ολυμπιακός 0-0

O Ολυμπιακός είχε κατακτήσει το πρωτάθλημα με 79 βαθμούς έχοντας 21 νίκες, 7 ισοπαλίες, 2 ήττες και 59-17 γκολ. Πρώτος σκόρερ των «ερυθρολεύκων» ήταν ο Γιώργος Σιδέρης με 23 γκολ.

Τερματοφύλακες

Αυγητίδης (6 συμ.)

Ξαρχάκος (7)

Φρονιμίδης (17)

Αμυντικοί

Γκαϊτατζής (28 συμ./2 γκολ)

Πολυχρονίου (30)

Ζαντέρογλου (30)

Λιβαδάς (1)

Μίλησης (4)

Παυλίδης (30)

Πλέσσας (23)

Μέσοι

Αγανιάν (14/1)

Ράλλης (19)

Τσάτσος (2)

Γιούτσος (30/13)

Επιθετικοί

Βασιλείου (30/9)

Μποτίνος (24/9)

Μπουντούρης (3)

Νεοφώτιστος (3)

Αρ. Παπάζογλου (1)

Γ. Σιδέρης (29/23)

Μεταγραφές από την Ουγγαρία

Ο Μπούκοβι δεν έκοψε τους δεσμούς του με τον Ολυμπιακό, αφού εντόπιζε ομογενείς ποδοσφαιριστές και βοηθούσε στη μεταγραφή τους. Χάρη σε αυτόν ο Ολυμπιακός πήρε τον Παπαδημητρίου και συμφώνησε με τους Κερμανίδη, Ανανιάδη, Καραΐσκο, τους οποίους δεν έφερε στον Πειραιά, γιατί ο Γουλανδρής έκανε στροφή προς τη Νότια Αμερική και απέκτησε τους Πολέτι, Βιέρα, Λοσάντα, Νικολάου, Άρτσιμπαλντ. Στην εποχή Γουλανδρή ερχόταν ως τουρίστας στην Ελλάδα, αφού τον αγαπούσε πολύ ο πρόεδρος του Ολυμπιακού.

Οι πρωτιές του Μπούκοβι

Ο Μπούκοβι έκανε πρωτοφανείς για εκείνη την εποχή ενέργειες: Κλείδωσε τα αποδυτήρια και δεν επέτρεπε στους παράγοντες να χώνουν τη μύτη τους, ενώ έως τότε ήταν οι κυρίαρχοι. Οι παίκτες έβρισκαν καθαρά και υγιεινά αποδυτήρια, καθαρές στολές, κάλτσες, αλλά και μπουρνούζια. Ο Ούγγρος μοίραζε τα πριμ και με τον βοηθό του Λάντος έκαναν το βράδυ εφόδους στα σπίτια των παικτών, αποκλείοντας από την αποστολή τούς ξενύχτηδες. Ο Ολυμπιακός προσέλαβε για πρώτη φορά φυσικοθεραπευτή και μασέρ, ενώ οι προπονήσεις γίνονταν στο γήπεδο του Άρη Βούλας. Παρότι αρχικά ήθελε να είναι κλειστές οι προπονήσεις, τελικά επέτρεψε σε μερικές την παρουσία του κόσμου, που έφταναν και τις 5.000. Και παρά την αυστηρότητα, ήταν και φίλος με τους παίκτες, τους δάνειζε χρήματα και δεν τα έπαιρνε πίσω.

ΤΟΥ ΜΠΟΥΚΟΒΙ Η ΟΜΑΔΑΡΑ

Βαλκανιονίκη Ολυμπιακέ
πρωταθλητή Ελλάδος, δεν λυγάς ποτέ
κύπελλο Ελλάδος χρόνια το κρατάς
και μέσα στην Ευρώπη ξέρεις και νικάς

Του Μπούκοβι την ομαδάρα
την λένε Ολυμπιακάρα
την λένε Ολυμπιακάρα
του Μπούκοβι την ομαδάρα

Φανέλα δοξασμένη, μόνο εσύ φοράς
στο γήπεδο σαν μπαίνεις, τον πανικό σκορπάς
γι’ αυτό οι φίλαθλοί σου τόσο σ’ αγαπούν
και όπου και να παίζεις, σε ακολουθούν.

Ο τάφος του Μπούκοβι στη Βουδαπέστη κοσμείται με μια εξέδρα ποδοσφαιρικού γηπέδου: