Ενεργειακά ελλείμματα και υπερμαραθώνιος

Η εναρμόνιση του μοντέλου της προπόνησης με την ανάλογη διατροφή θα αριστοποιήσει τις προσαρμοστικές απαντήσεις του σώματος σε αθλήματα αντοχής. Η στρατηγική της διατροφής πρέπει να στηρίζεται στην προπονητική κατάσταση του αθλητή, στον βασικό μεταβολισμό, στην ημερήσια δραστηριότητα, στη σύνθεση του σώματος και στις περιβαλλοντικές συνθήκες (ψύχος, ζέστη). Επομένως, οι θρεπτικές ανάγκες εξαρτώνται από μια μεγάλη ποικιλία παραγόντων, όπως η ανεκτικότητα του δρομέα και τα χαρακτηριστικά του αγώνα.

Μοναδική πρόκληση για τους δρομείς υπεραποστάσεων είναι το έλλειμμα ενέργειας που αναπτύσσεται κατά την περίοδο προετοιμασίας αλλά και κατά τη διάρκεια του αγώνα και οφείλεται στο ότι η προσφορά ενέργειας από τις τροφές δεν ικανοποιεί την αυξημένη ζήτηση από τους μύες. Η κατανάλωση ενέργειας από το έργο που παράγει το μυϊκό σύστημα είναι μεγαλύτερη από την ενέργεια (θερμίδες) που παρέχεται από τις τροφές. Η κυριότερη αιτία είναι η αδυναμία του γαστρεντερικού συστήματος να επεξεργαστεί τις απαραίτητες ποσότητες τροφής, ιδιαίτερα σε περιόδους σκληρής προσπάθειας. Επιπρόσθετοι παράγοντες είναι η δυσλειτουργία της όρεξης που επηρεάζεται από την έλλειψη ύπνου, καθώς και η κόπωση της γεύσης.

Οι δρομείς πρέπει να γνωρίζουν τα όρια της ανεκτικότητας του γαστρεντερικού συστήματος στις διάφορες τροφές και τα υγρά,αφού προηγουμένως έχουν πειραματιστεί πολλές φορές σε αγώνες και στα longruns. Καλά προπονημένοι αθλητές ανέχονται μεγαλύτερη ποσότητα τροφής σε σχέση με νεότερους.Το στομάχι ενός μέσου δρομέα μπορεί να πέψει αποτελεσματικά μέχρι 300 θερμίδες την ώρα ενώ οι μύες του καταναλώνουν 600-1000 θερμίδες την ώρα. Επομένως, υπό αυτές τις συνθήκες ο στόχος είναι είναι να επιτευχθεί το μικρότερο έλλειμμα με τη μέγιστη δυνατή απόδοση.

Με διάφορες μεθόδους μετρήθηκε η κατανάλωση ενέργειας σε αθλητές που συμμετείχαν σε αγώνες 250 χιλιομέτρων, σε διάστημα 5 ημερών, σε υψηλές θερμοκρασίες και ήταν 3831-5000 θερμίδες την ημέρα, 305 χιλιομέτρων σε διάστημα 8 ημερών, σε χαμηλές θερμοκρασίες σε βουνό και σε αγώνα 24 ωρών, στον οποίο οι δρομείς διάνυσαν 122-208 χιλιόμετρα (singlestage) και κατανάλωσαν 6000-8000 θερμίδες την ημέρα.

Στους αγώνες πολλών ημερών η πρόσληψη θερμίδων από τις τροφές ικανοποιούσε περισσότερο την απαίτηση θερμίδων από τους μύες αν και το έλλειμμα ενέργειας ήταν περίπου 1000 θερμίδες την ημέρα. Αντίθετα, στον αγώνα 24 ωρών το έλλειμμα θερμίδων ήταν πολύ μεγαλύτερο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σε αγώνες πολλών ημερών τα μεγαλύτερα διαλείμματα ξεκούρασης επιτρέπουν την ανάκτηση του γαστρεντερικού συστήματος, ώστε να μπορεί να πέψει μεγαλύτερη ποσότητα τροφής.

Αντίθετα σε αγώνες διαρκείας 24-30 ωρών, χωρίς μεγάλα διαστήματα ξεκούρασης, η πρόσληψη ενέργειας κυμαίνεται από 36-63% σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας, λόγω ανεπαρκούς ανταπόκρισης του γαστρεντερικού συστήματος.
Σε αγώνες διαδοχικών ημερών η ενεργειακή ισορροπία διατηρείται με χορήγηση υδατανθράκων 12gr/Kgr ανά ημέρα, πρωτεΐνης 1,2-2 gr/kgrανά ημέρα και λίπος 1-1,5 gr/kgr ανά ημέρα σε αναλογία 60% υδατάνθρακες, 15% πρωτεΐνη και 25% λίπος.

Όσο αφορά στις απαιτήσεις σε περίοδο προετοιμασίας συστήνεται η ίδια αναλογία αλλά μειωμένες ποσότητες θρεπτικών ουσιών για να ικανοποιήσουν και να ισοσταθμίσουν προπόνηση 2-3 ωρών για 5-6 φορές την εβδομάδα.

Λανθασμένη εκτίμηση των ενεργειακών αναγκών και ακραία ενεργειακά η θρεπτικά ελλείμματα σχετίζονται με επιπλοκές στην υγεία, όπως χρόνιο σύνδρομο εξάντλησης, κίνδυνος υπερκόπωσης και καταστολή του ανοσολογικού συστήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρόνια αύξηση της αρτηριακής πίεσης, λόγω χρόνιας αφυδάτωσης που σχετίζεται με την ανεπαρκή ενυδάτωση, με συνέπεια μεταβολές στις ορμόνες που ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.