Μικροβίωμα και ανοσοποιητικό σύστημα

Φαίνεται ότι τα μικρόβια τα οποία κατοικούν στο έντερο είναι ο βασικός ρυθμιστής της λειτουργίας και της ομοιοστασίας του ανοσοποιητικού συστήματος, επειδή η διαταραγμένη ομοιοστασία του (δυσβίωση) συμβάλλει στην εμφάνιση νόσων. Ο μεταβολισμός, η μυϊκή και εγκεφαλική μας λειτουργία καθώς και η φλεγμονώδης απάντηση του σώματος στο στρες της άσκησης είναι αλληλένδετα με το μικροβιακό οικοσύστημα του εντέρου. Το 80% του ανοσοποιητικού συστήματος εδράζεται στο έντερο και τα βακτηρίδια του εντέρου το «εκπαιδεύουν», δηλαδή το διατηρούν σε εγρήγορση. Επομένως η έμφαση στην υγεία των μικροβίων και συνεπώς του εντέρου εξασφαλίζει ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. Η μικροβιακή χλωρίδα διεγείρει την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος και μας προστατεύει από παθογόνα μικρόβια. Ο μηχανισμός ωρίμανσης συνίσταται στην παρουσία και στην κατά περιόδους ελεγχόμενη είσοδο μικροβιακών τοξινών ή μικροβίων (τοξικών μεταβολιτών) από τον αυλό του εντέρου μέσα στην κυκλοφορία του αίματος. Είναι γνωστό ότι κατά το στρες της σκληρής αερόβιας άσκησης, όπως είναι ο μαραθώνιος, η διαπερατότητα του τοιχώματος του εντέρου διαταράσσεται προσωρινά, με αποτέλεσμα την είσοδο μικροβιακών τοξινών στην κυκλοφορία, η οποία, όμως, δεν προκαλεί συμπτώματα στους δρομείς. Αυτό το φαινόμενο, πιθανότατα, να «προπονεί» το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να είναι αποτελεσματικότερο έναντι των επιβλαβών ουσιών.

Η βιοποικιλότητα των μικροβίων που κατοικούν στο σώμα μας αποτελείται από διαφορετικά είδη που επιτελούν εξειδικευμένες λειτουργίες, οι οποίες στοχεύουν στη διατήρηση της υγείας. Μπορούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ισχυρής ανοσολογικής απάντησης του σώματος έναντι εισβολέων, όπως είναι οι ιοί που προσβάλλουν όχι μόνο το γαστρεντερικό σύστημα αλλά και τους πνεύμονες. Τα ωφέλιμα μικρόβια μπορούν να παράγουν ισχυρές αντιιικές ουσίες, οι οποίες εξουδετερώνουν τις ιογενείς λοιμώξεις. Η έλλειψη αυτών των βακτηριδίων από το σώμα σημαίνει ελαττωμένη αντίσταση στις λοιμώξεις. Ζώα που έλαβαν αντιβιοτικά με στόχο την εξολόθρευση των μικροβίων του εντέρου είχαν αδύναμες ανοσιακές απαντήσεις, χαμηλό αριθμό λευκοκυττάρων (κυττάρων στρατιωτών) και μειωμένη παραγωγή ουσιών που είναι ζωτικής σημασίας στη μάχη εναντίον των ιογενών λοιμώξεων.

Σε ποντίκια που νόσησαν σκόπιμα με τον ιό της γρίπης, τα οποία έλαβαν ως τροφή προβιοτικά που περιείχαν γαλακτοβάκιλλους, το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί η σοβαρότητα της λοίμωξης σε σχέση με ποντίκια που δεν έλαβαν γαλακτοβάκιλλους. Άλλοι ερευνητές βρήκαν ότι η διατροφή ποντικών με γαλακτοβάκιλλους προστάτευε τα ποντίκια από τον ανθρώπινο αναπνευστικό συγκυτιακό ιό που ευθύνεται κυρίως για ιογενή τραχειοβρογχίτιδα και πνευμονία στα παιδιά.

Σε πολλά χρόνια νοσήματα, όπως παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακές νόσοι, το μικροβίωμα στερείται των βακτηριδίων που ενεργοποιούν τα ανοσοκύτταρα και εξουδετερώνουν τα επιβλαβή μικρόβια. Τα άτομα αυτά, αν προσβληθούν με κορονοϊό, εμφανίζουν μια υπέρμετρη φλεγμονώδη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος που εκδηλώνεται με ανεξέλεγκτη φλεγμονή στους πνεύμονες και ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης του ασθενούς.

Αρκετές μελέτες έχουν αναγνωρίσει τη μεταβολή της σύστασης των μικροβίων του εντέρου σε ασθενείς με κορονοϊό. Δεν έχει διευκρινιστεί αν η νόσος προκάλεσε τη δυσβίωση ή εάν η διαταραχή του μικροβιώματος συνέβαλε στην εμφάνιση της νόσου covid 19.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά