Θερμορυθμιστική ανεπάρκεια

Με αφορμή την πρόσφατη, ομολογουμένως τολμηρή και απολύτως ορθή, απόφαση της Οργανωτικής Επιτροπής του συλλόγου «ΑΕΘΛΙΟΣ» να αναβάλει τη διεξαγωγή των προγραμματισμένων αγώνων 180 και 62 χιλιομέτρων για σήμερα, μεταθέτοντάς τη μία εβδομάδα αργότερα και συγκεκριμένα στις 2-3 Ιουλίου, αξίζει να επισημανθεί ότι:

* Στα αθλήματα αντοχής και ημιαντοχής όπως το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, η ποδηλασία, το τρίαθλο και το ποδόσφαιρο, η θερμική βλάβη είναι ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος. Ανεξαρτήτως των προσαρμογών που έχει κατορθώσει κάποιος, ασκούμενος σε θερμό περιβάλλον όταν ο συνδυασμός υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας φτάνει στο κόκκινο επέρχεται θερμορυθμιστική ανεπάρκεια, ο ιδρώτας σταματάει, το δέρμα γίνεται σκληρό και ερυθρό, η θερμοκρασία 41,5 βαθμούς Κελσίου ή και υψηλότερη και το κυκλοφορικό σύστημα καταρρέει.

* Η θερμική βλάβη προκαλείται από έναν συνδυασμό υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας, μειωμένης ταχύτητας ανέμου, έντονης άσκησης, ακατάλληλης ένδυσης, η οποία εμποδίζει την εξάτμιση του ιδρώτα, έλλειψης επαρκούς φυσικής κατάστασης, παχυσαρκίας και ανεπαρκούς προσαρμογής του δρομέα σε υψηλές θερμοκρασίες.

* Δυστυχώς η πρόσληψη των υγρών από το στόμα υστερεί της αποβολής υγρών μέσω του ιδρώτα, διότι ο ρυθμός κενώσεως του στομάχου μειώνεται, οπότε δεν είναι δυνατή η προώθηση των υγρών τα οποία λιμνάζουν και ο δρομέας εμφανίζει αίσθημα ναυτίας, εμετούς, κράμπες στο στομάχι και γενικά γαστρική δυσανεξία.

* Υπό αυτές τις συνθήκες, γίνεται σαφές ότι ο δρομέας πρέπει να ξεχάσει το προσωπικό του ρεκόρ και να μειώσει ταχύτητα ώστε να απολαύσει τη συμμετοχή του στον αγώνα. Αν παραγνωρίσει τα δεδομένα και «χτυπήσει» τον αγώνα, τότε εισέρχεται στην επικίνδυνη περιοχή της υπερθερμίας. Πρώτα επηρεάζονται οι μύες με ασυνήθιστα ισχυρές κράμπες και αστάθεια που δεν υποχωρούν με τη μείωση της ταχύτητας, όπως θα συνέβαινε στην περίπτωση απλής κόπωσης.

* Καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, το κυκλοφορικό σύστημα και ο εγκέφαλος επηρεάζονται και εμφανίζονται ανησυχία, διέγερση, επιθετικότητα, πρώιμα ανεξήγητη κόπωση, διαταραχή του προσανατολισμού, αστάθεια, παράδοξο ρίγος, συμπτώματα τα οποία δείχνουν ότι η καρδιά δεν μπορεί να στείλει σημαντική ποσότητα αίματος στο δέρμα, το οποίο είναι ξηρό και ερυθρό, επειδή η εφίδρωση έχει σταματήσει.

* Όλα αυτά προμηνύουν ταχεία άνοδο της θερμοκρασίας πάνω από 42 βαθμούς Κελσίου. Ακολουθούν κατάρρευση, σπασμοί και απώλεια συνείδησης. Ήδη ο εγκέφαλος, η καρδιά και τα νεφρά απειλούνται από σοβαρή βλάβη και όσο καθυστερεί η θεραπεία αυξάνεται ο κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών και θανάτου.

* Αν και το σώμα μας διαθέτει έναν άριστο μηχανισμό θερμορύθμισης με ένα κέντρο ελέγχου στον υποθάλαμο του εγκεφάλου που λειτουργεί ως θερμοστάτης, στα αγωνίσματα έντονα παρατεταμένης διάρκειας, υπό συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας, οι μύες, η καρδιά και το δέρμα χρειάζεται να μεγιστοποιήσουν τη λειτουργία τους και το καθένα διεκδικεί μεγαλύτερη ποσότητα καύσιμης ύλης, δηλαδή αίματος. Οι μύες το χρειάζονται για άριστη απόδοση, η καρδιά για άριστη παροχή, ώστε να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση, αλλά και το δέρμα για τη λειτουργία της θερμορύθμισης. Τελικά το δέρμα «κλέβει» σημαντική ποσότητα ζεστού αίματος από τους θερμαινόμενους μυς και το μεταφέρει στην επιφάνεια του σώματος, όπου μέσω της εξάτμισης του ιδρώτα ψύχεται, αποβάλλοντας σημαντική ποσότητα θερμότητας. Εν συνεχεία, το αίμα με χαμηλή θερμοκρασία μεταφέρεται στα εσωτερικά όργανα και στους μυς και τα κρυώνει, διατηρώντας τη θερμοκρασία του σώματος.

* Ένας άλλος μηχανισμός αποβολής θερμότητας είναι μέσω της αναπνοής, όπου αποβάλλονται περίπου 300 ml υδρατμών ανά ώρα. Τρέχοντας μια ζεστή και υγρή ημέρα, το σώμα προσλαμβάνει θερμότητα από το περιβάλλον, ενώ ο ιδρώτας δεν εξατμίζεται, αλλά ρέει υπό μορφή σταγόνων. Αποτέλεσμα η παραγωγή θερμότητας από τους υπερλειτουργούντες μυς να υπερβαίνει την απώλειά της, οπότε η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται απότομα. Παράλληλα, η υπερβολική εφίδρωση -από 1-3,5 λίτρα ανά ώρα- προκαλεί κατάσταση αφυδάτωσης με μείωση του όγκου του κυκλοφορούντος αίματος και πτώση της αρτηριακής πίεσης.

* Είναι σαφείς οι οδηγίες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας που καθορίζουν ότι οι αγώνες μεγάλων αποστάσεων πρέπει να αναβάλλονται όταν η θερμοκρασία σε συνδυασμό με την υγρασία (heatindex) καθίστανται επικίνδυνες για την υγεία και τη ζωή των αθλητών. Επισημαίνεται δε ότι εάν κάποιος υποστεί σοβαρή βλάβη της υγείας του σε τέτοιες συνθήκες, την ευθύνη έχουν οι διοργανωτές.

* Η πρόληψη αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο αποφυγής σοβαρότατων βλαβών της υγείας από την υψηλή θερμοκρασία.

Ως εκ τούτων, μόνο συγχαρητήρια αξίζουν στην Οργανωτική Επιτροπή του «ΑΕΘΛΙΟΥ» για τη σημαντική της απόφαση να διαφυλάξει την υγεία των συμμετεχόντων σε έναν τόσο απαιτητικό αγώνα.

Δρόσος Βενετούλης

Ιατρός, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.