Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας: Ο λοχίας που δεν ήταν ηθοποιός δεν το χόρεψε ποτέ

Μια ταινία-σταθμός: Ο σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός έγραψε το 1967 το σενάριο της ταινίας «Ευδοκία». Ήταν το όνομα της μητέρας του αν και ο αρχικός τίτλος ήταν: «Η πόρνη και ο στρατιώτης». Πέρασαν χρόνια με τον Αλέξη Δαμιανό να ψάχνει τους κατάλληλους ηθοποιούς. Ακόμα και αν αυτοί δεν ήταν… ηθοποιοί.

Η ταινία βγήκε στην αίθουσες το 1971. Κέρδισε το βραβείο Α΄ γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και έγινε διάσημη για το μουσικό θέμα της, ένα ζεϊμπέκικο που έγραψε ο Μάνος Λοΐζος, που πλέον θεωρείται εμβληματικό. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Γιώργος Κουτούζης, Μαρία Βασιλείου, Χρήστος Ζορμπάς και Κούλα Αγαγιώτου.

Σε μία μικρή επαρχιακή πόλη της Βόρειας Ελλάδας, ο λοχίας Πεζικού Γιώργος Μπάσκος (Γιώργος Κουτούζης) θα γνωρίσει την Ευδοκία (Μαρία Βασιλείου), μία πόρνη. Οι δυο τους ερωτεύονται κεραυνοβόλα και παντρεύονται. Αλλά ο συντηρητισμός της επαρχίας, οι κατεστημένες αξίες, το κοινωνικό σύστημα και οι προκαταλήψεις δυσκολεύουν τη ζωή τους. Η απόπειρά τους να αντιμετωπίσουν την καθεστηκυία τάξη αποτυγχάνει και συντρίβεται, όπως στις αρχαίες τραγωδίες.

Το ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας

Μυθικές διαστάσεις έχει πάρει το μουσικό θέμα της ταινίας, ένα ζεϊμπέκικο που έγραψε ο Μάνος Λοΐζος. Το ζεϊμπέκικο αυτό χορεύει ο λοχίας Μπάσκος στα πρώτα λεπτά της ταινίας, στο μαγαζί που συναντά για πρώτη φορά την Ευδοκία, η οποία του χτυπά παλαμάκια, προκαλώντας την οργή του προαγωγού της, ενός διεφθαρμένου πρώην χωροφύλακα.

Όταν τελείωσε με τη μουσική του ζεϊμπέκικου, ο Λοΐζος το έδωσε στον Λευτέρη Παπαδόπουλο για να του γράψει στίχους, αλλά ο Παπαδόπουλος αρνήθηκε λέγοντάς του ότι «αυτό το πράγμα δεν παίρνει λόγια, δεν υπάρχουν στίχοι να το υποστηρίξουν».

Στα περίεργα της ταινίας είναι ότι ο Γιώργος Κουτούζης, ο λοχίας Μπάσκος της ταινίας δεν ήταν ηθοποιός και δεν έπαιξε ποτέ ξανά σε κάποια άλλη ταινία. Ο Αλέξης Δαμιανός τον συνάντησε τυχαία στη διάρκεια ενός καβγά, έξω από ένα καφενείο. Περνούσε τυχαία και τον είδε να τσακώνεται. Όταν τελείωσε η φασαρία, τον πλησίασε και τον ρώτησε αν θα τον ενδιέφερε να παίξει στον κινηματογράφο. «Μα, δεν είμαι ηθοποιός», του είπε κι εκείνος απάντησε, «θα σε κάνω εγώ».

Ο Γιώργος Κουτούζης δεν έγινε ποτέ ηθοποιός υπήρξε όμως πρωταγωνιστής στη διάσημη πλέον ταινία και φυσικά στο Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας, το οποίο όμως δεν είναι αυτό που χορεύει στην περιβόητη σκηνή.

Η «Άτακτη» του Βαμβακάρη

Παρόλο που σύμφωνα με το σενάριο η ταινία διαδραματίζεται σε «μια μικρή επαρχιακή πόλη της Βόρειας Ελλάδας», στην πραγματικότητα τα γυρίσματα έγιναν εξ ολοκλήρου στην Αττική, μεταξύ άλλων σε Χαϊδάρι, Αιγάλεω, Αγία Παρασκευή και Κηφισιά. Η διάσημη σκηνή του ζεϊμπέκικου γυρίστηκε σε ένα ταβερνάκι στην Κάτω Κηφισιά.

Ο Γιώργος Κουτούζης σε συνέντευξη που παραχώρησε το 2015 στη Lifo και στον δημοσιογράφο Χρήστο Παρίδη είχε δηλώσει: «Η σκηνή του ζεϊμπέκικου, γυρίστηκε σε ένα ταβερνάκι στην Κάτω Κηφισιά, στα παλιά σφαγεία, όπως λεγόταν τότε η περιοχή. Ο Μάνος Λοΐζος όχι μόνο δεν ήταν παρών στο ταβερνάκι αλλά ούτε καν ως γνωριμία με τον Αλέξη δεν υπήρχε ακόμα. Το ζεϊμπέκικο που χόρεψα ήταν του Βαμβακάρη, η «Άτακτη». Μέχρι τότε όλη η ταινία ήταν ακόμα γυμνή από μουσική. Το γνωστό ζεϊμπέκικο το πρωτάκουσα όταν πήγα και την είδα στον κινηματογράφο. Μετά τις λέξεις στο φλιτζάνι “η κορόνα κι ο σταυρός, φυλάξου από τον σταυρό”, είδα τη σκιά του σταυρού του λοχία στο πάτωμα κι έκανε εκείνο το μπάσιμο η μουσική και ξαφνιάστηκα, σχεδόν αναπήδησα από το κάθισμά μου. Δεν θα ήταν υπερβολή να πω ότι ανατρίχιασα με μια παράξενη αίσθηση συγκίνησης. Ήχησε στ’ αυτιά μου ένα από τα ωραιότερα ακούσματα. Αυτός ο ήχος, αυτή η μουσική, με έκαναν να σκεφτώ ότι αν ήταν από την αρχή στα γυρίσματα, το ζεϊμπέκικο θα ήταν διαφορετικό. Ένιωσα ότι έδωσα λίγα, αν και αυτό ήταν το πρώτο της ζωής μου. Θυμάμαι, όταν με ρώτησε ο Αλέξης, “ξέρεις ζεϊμπέκικο, έχεις χορέψει ποτέ;”, του είχα πει “όχι, αλλά θα προσπαθήσω”. Δεν φανταζόμουν τότε ότι αυτό το ζεϊμπέκικο θα το έντυνε ένας μουσικός ύμνος».