Σείεται αλλά δεν καταρρέει στους σεισμούς - Γιατί η Αγία Σοφία αντέχει στα ρίχτερ

Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι πρόκειται περί θαύματος. Οι επιστήμονες λένε ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας μπορεί να αντέξει ακόμα και ένα σεισμό της τάξεως των 7,5 ρίχτερ. Μάλιστα δεν αποκλείεται, σε μια τέτοια περίπτωση να είναι το μοναδικό κτίριο το οποίο θα μείνει όρθιο στην Κωνσταντινούπολη.

Η σύγχρονη τεχνολογία έρχεται να αποθεώσει το επίτευγμα του Ανθεμίου και του Ισιδώρου και να εξηγήσει την ανθεκτικότητα του ναού. Οι δύο γεωμέτρες είναι οι αρχιτέκτονες του ναού, του οποίου το κτίσιμο δρομολογήθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α'. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του τελέστηκαν στις 27 Δεκεμβρίου του 537.

Αγία Σοφία: Ψηφιακή αναπαράσταση σε βίντεο 55 λεπτών από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

Στο περιβόητο ρήγμα της Ανατολίας

Από τότε η Αγία Σοφία άντεξε σε δεκάδες σεισμούς, οι 12 εξ αυτών αρκετά ισχυροί. Είναι άλλωστε χτισμένη κοντά στο περιβόητο ρήγμα της Ανατολίας. Μόλις το 1999, σεισμός 7,4 ρίχτερ με επίκεντρο το Ισμίτ (100 χιλιόμετρα δυτικά της Πόλης) σκότωσε 18.000 ανθρώπους. Τότε, 15.000 κτίρια ισοπεδώθηκαν.

Η Αγία Σοφία, με ύψος 55 μέτρων, έχει κατασκευαστεί μόνο από τούβλα και κονίαμα. Έρευνα του 2008, από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον ασχολήθηκε με την ανθεκτικότητα του ναού. Επικεφαλής της έρευνας ήταν ο Τούρκος καθηγητής Σεισμομηχανικής, Αχμέτ Τσακμάν και συνεργάτη του, ο μηχανικός Ρόμπερτ Μαρκ. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αν η Κωνσταντινούπολη χτυπηθεί από σεισμό 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, η Αγία Σοφία θα σεισθεί αλλά θα μείνει όρθια.

Τα 40 παράθυρα

Η Αγία Σοφία είναι χτισμένη επάνω σε ένα στέμμα από αψίδες. Η έρευνα έδειξε ότι τα 40 παράθυρα στην Αγία Σοφία προστέθηκαν από τους κατασκευαστές για λόγους στατικούς. Μέσω αυτών αποφεύγονται οι ρωγμές. Ο Μαρκ υποστηρίζει ότι ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος γνώριζαν ότι οι πιθανότητες γύρω από τον τρούλο να δημιουργηθούν ρωγμές είναι πάντα πολλές. Γι’ αυτό και χρησιμοποίησαν τα παράθυρα ως τεχνητές ρωγμές.

Τα τούβλα και το κονίαμα

Υπάρχει ένας επιπλέον λόγος που σύμφωνα με τους σύγχρονους επιστήμονες, η Αγία Σοφία αντέχει. Τα τούβλα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν κατά πολύ ελαφρύτερα και πιο πορώδη από τα συνηθισμένα. Μάλιστα, ο καθηγητής Σεισμομηχανικής, Αχμέτ Τσακμάν υποστηρίζει ότι είχαν ψηθεί σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες (κάτω από τους 750 βαθμούς Κελσίου) ώστε να επιτευχθεί η σωστή αντίδραση μεταξύ των υλικών. Ακόμα, το κονίαμα μοιάζει πολύ με το σημερινό γνωστό τσιμέντο.

Στους αρμούς ανάμεσα στα τούβλα

Σε σχετική δημοσίευμα της εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», την εποχή της έρευνας, διαβάζουμε: «Η σχέση μάλιστα κονιάματος και τούβλου συνετέλεσε στην επιπλέον ενίσχυσή του. Γιατί οι κτίστες, προκειμένου να δουλέψουν γρηγορότερα, έβαζαν μεγαλύτερη ποσότητα κονιάματος στους αρμούς ανάμεσα στα τούβλα. «Το αποτέλεσμα είναι να συμπεριφέρονται οι αρμοί σαν ενισχυμένο τσιμέντο», όπως λέει ο κ. Τσακμάν.

Μηχανή προσομοίωσης σεισμών

Πριν από την Αγία Σοφία οι αρχιτέκτονες έχτιζαν απλώς πολύ ισχυρά κτίρια προκειμένου να επιζήσουν από τους σεισμούς. Ο καθηγητής Αχμέτ Τσακμάν διατυπώνει την τολμηρή ιδέα ότι μπορεί ο Ανθέμιος να είχε κατασκευάσει μια μηχανή προσομοίωσης σεισμών, με αποτέλεσμα να αντιληφθεί ότι οι πιέσεις σε ένα δυναμικό σύστημα είναι ανάλογες με τη μάζα. Αρα το σχέδιό τους να χρησιμοποιήσουν ελαφρύτερα τούβλα και εύκαμπτο κονίαμα αντί για πέτρα ήταν απολύτως λογικό.

Το συμπέρασμα

Η τελική απάντηση όμως για τη συμπεριφορά της Αγίας Σοφίας απέναντι σε έναν μεγάλο σεισμό ήρθε μετά την τοποθέτηση στο κτίριο, από τούρκους και αμερικανούς ερευνητές, πολλών μικρών αισθητήρων δόνησης από τα στοιχεία των οποίων κατασκευάστηκε το τρισδιάστατο μοντέλο στον υπολογιστή. Σε σεισμό λοιπόν 7,5 ρίχτερ η Αγία Σοφία θα κινηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό προς τα εμπρός και πίσω, οι κορυφές των αψίδων θα πάρουν τα μεγαλύτερα φορτία, αλλά ο τρούλος θα παραμείνει στη θέση του και η εκκλησία όρθια. Και αν ο σεισμός είναι μεγαλύτερος; Τότε η Κωνσταντινούπολη θα έχει σοβαρότερα προβλήματα να επιλύσει…».