Προσφορά και κατανάλωση ενέργειας

Σε αγώνες υπομέγιστης έντασης και παρατεταμένης διάρκειας άνω των δύο ωρών καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ταχύτητας και του επιτυχούς τερματισμού παίζει η χορήγηση υδατανθράκων. Η εξάντληση των αποθεμάτων του γλυκογόνου και ο περιορισμένος ρυθμός απορρόφησης των τροφών από το γαστρεντερικό σύστημα είναι οι βασικοί περιοριστικοί παράγοντες της παροχής γλυκόζης στους μύες και στον εγκέφαλο.

Η κατάσταση των υδατανθράκων του σώματος και η διαθεσιμότητά τους εξαρτώνται όχι μόνο από την εξωτερική χορήγηση μέσω των τροφών αλλά και από εσωτερικούς μηχανισμούς παραγωγής μέσω της γλυκονεογένεσης και της ηπατικής γλυκογενόλυσης. Κατά τη γλυκονεογένεση τα αμινοξέα και τα λίπη μετατρέπονται σε γλυκόζη στο ήπαρ ενώ κατά τη γλυκογενόλυση το γλυκογόνο του ήπατος διασπάται σε γλυκόζη, η οποία εν συνεχεία εισέρχεται στο αίμα και τροφοδοτεί τους μύες και τον εγκέφαλο.

Κατά τη διάρκεια άσκησης στο 55% της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου, η ενδογενής παραγωγή γλυκόζης μέσω των προαναφερθέντων μηχανισμών αυξάνεται από 0,1gr/kgr την ώρα σε 0,3 gr/kgr την ώρα ενώ σε άσκηση σε επίπεδο αναεροβίου κατωφλίου μπορεί να φτάσει σε 0,5 gr/kgr την ώρα σε καλά προπονημένα άτομα, σε συνθήκες νηστείας.

Διαφορετικής έντασης άσκηση προκαλεί διαφορετική κατανάλωση ενέργειας και απαιτεί ανάλογη προσφορά υδατανθράκων. Μπορεί για τον αγώνα να απαιτείται μεγάλη προσφορά ενέργειας από τους υδατάνθρακες αλλά αυτό δε συμβαίνει σε διαφορετικές προπονήσεις όπου ανάλογα με την ένταση ή τη διάρκεια της άσκησης μεταβάλλεται το μεταβολικό προφίλ και χρησιμοποιείται διαφορετικό ποσοστό καυσίμου μείγματος υδατανθράκων – λίπους – πρωτεϊνών.

Σε αργό τρέξιμο η πρόσληψη υδατανθράκων μειώνεται μέχρι 30 γραμμάρια ανά ώρα ωστόσο όσο αυξάνεται η ένταση μπορεί να αυξηθεί σε 60 γραμμάρια την ώρα ενώ πολύ καλά προπονημένοι αθλητές κατορθώνουν να προσλάβουν 90 γραμμάρια την ώρα. Ανάλογα με την ένταση του αγωνίσματος δημιουργούνται ανώτερα όρια στον μηχανισμό απορρόφησης των ουσιών από το γαστρεντερικό σύστημα, τη μεταφορά και είσοδο γλυκόζης στα κύτταρα και την οξείδωση και μετατροπή της γλυκόζης σε ενέργεια στα μιτοχόνδρια. Ο τύπος και ο συνδυασμός ων υδατανθράκων επηρεάζουν διαφορετικά μεταβολικά μονοπάτια.

Για παράδειγμα ο συνδυασμός γλυκόζης – φρουκτόζης σε αναλογία 2/1 αυξάνει τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης από τους μύες σε σχέση με τη χορήγηση μόνο γλυκόζης. Υπάρχει μια ποικιλία από τέτοια προϊόντα που είναι πολύ καλά ανεκτά και παρέχουν υψηλές δόσεις υδατανθράκων (multiple transportable carbohydrates) και χρησιμοποιούνται σε αγωνίσματα διάρκειας περισσότερης των 2,5 ωρών. Σε αγώνες υπεραποστάσεων η φυσική τροφή περιέχει μεγάλη ποικιλία ουσιών σε ιδανική αναλογία, υπερέχει όλων των συνδυασμών που υπάρχουν στα τζελ και σε άλλα σκευάσματα.

Λόγω του μεταβολικού προφίλ των αθλητών συστήνεται η πρόσληψη 30-50 γραμμαρίων την ώρα που αντιστοιχεί σε κατανάλωση 150-400 θερμίδων την ώρα. Ο μέσος δρομέας καταναλώνει από 600-1000 θερμίδες την ώρα ενώ από το στομάχι μπορούν να απορροφηθούν το πολύ μέχρι 400 θερμίδες την ώρα. Επομένως, είναι σαφές ότι δημιουργείται έλλειμα ενέργειας που οφείλεται στο γεγονός ότι η προσφορά ενέργειας από το γαστρεντερικό σύστημα υπολείπεται της κατανάλωσης ενέργειας από τους μύες. Αναπόφευκτα σε αγώνες υπεραποστάσεων η ταχύτητα τα τελευταία χιλιόμετρα μειώνεται λόγω χαμηλού επιπέδου γλυκόζης στο αίμα.

Η προπόνηση με χαμηλή ποσότητα υδατανθράκων ενεργοποιεί ορισμένα αερόβια ένζυμα και μεταβολικές οδούς τα οποία συνεπάγονται μείωση της απόδοσης σε αγωνίσματα έντασης αλλά βελτίωση σε αγωνίσματα διάρκειας λόγω προαγωγής της οξείδωσης του λίπους ακόμη και σε καλά προπονημένους αθλητές.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.