Ρίλκε: Οι Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε

Θεωρείται το λίκνο της νεωτερικότητας, σε μια εποχή που όλοι έψαχναν μετά μανίας να λύσουν τα δεσμά της κλασικής αφήγησης. Και είναι ίσως παράξενο που το κατάφερε ένας ποιητής σαν τον Ρίλκε. Ίσως όμως και να μην είναι. Χρειάστηκε μεγάλη δόση ποίησης για να μπούμε στην «νέα εποχή» του μυθιστορήματος. Αλλιώς ο ίδιος ο Προυστ, ένας από εκείνους τους μυθιστοριογράφους που άνοιξαν όλα τα παράθυρα στο σπίτι της λογοτεχνίας, δεν θα παραδεχόταν πως είναι πρωτίστως ποιητής. Το σίγουρο είναι πως ο Ρίλκε με τις Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε έδειξε το δρόμο. Το μυθιστόρημά του, αν μπορεί να θεωρηθεί μυθιστόρημα με την κλασική έννοια του όρου, δεν είναι προϊόν δομημένης αφήγησης – ή μάλλον είναι ένα κείμενο χωρίς ραχοκοκαλιά.

Ο εικοσιοχτάχρονος Δανός ευπατρίδης που καταφθάνει στο Παρίσι χωρίς ίχνος περιουσίας και ζει στα όρια της φτώχειας με λογοτεχνικές φιλοδοξίες είναι ένας αχυράνθρωπος των συγγραφικών προθέσεων του Ρίλκε. Το πειραματικό αυτό κείμενο ξεκινά με το θάνατο και τελειώνει με ένα εκτενές σχόλιο για την αγάπη. Θα μπορούσε βέβαια να είναι κι ανάποδα. Η περισκοπική ματιά του αφηγητή σε μια πόλη όπως το
Παρίσι, που όσο γλυκιά και παραμυθένια κι αν μοιάζει άλλο τόσο σκληρή και υπεροπτική είναι, συλλαμβάνει την ανθρώπινη ύπαρξη παντού – στο δρόμο ή σε μια βιβλιοθήκη, στην πρώτη ή στην τελευταία πράξη της.

«… Με τα λόγια προκύπτουν μόνο αδικίες», παραδέχεται ο συγγραφέας του παράδοξου αυτού μυθιστορήματος, εκφράζοντας πιθανόν τις τύψεις όλων ανεξαιρέτως των μυθιστοριογράφων οι οποίοι αδίκησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τους ήρωές τους. «Το να αγαπιέσαι είναι κάτι παροδικό, το να αγαπάς είναι κάτι που διαρκεί», συνεχίζει πιο κάτω. Έτσι κι αλλιώς οι στοχασμοί του, σαν απλές ευθείες γραμμές χαραγμένες με το μολύβι της μεγαλοφυίας, είναι ο μόνος συνεκτικός ιστός σε αυτή τη θραυσματική αφήγηση που απέδωσε με ιδιαίτερη γλωσσική ευθύνη στη γλώσσα μας ο Αλέξανδρος Ίσαρης.