Τα βιβλία δεν είναι νησιά. Όχι, δεν είναι!

Διαβάζουμε αποσπασματικά τον ενιαίο κόσμο που μας δόθηκε κι αυτό συμβαίνει και στην ανάγνωση της λογοτεχνίας. Μπαίνουμε στις σελίδες των βιβλίων με την πεποίθηση πως ταξιδεύουμε σε αρχιπέλαγος, όπου κάθε νησί διατηρεί την αυτονομία του, το δικό του βασίλειο, τα σύνορα που θέτει μια γεωγραφική παρανόηση.

Θα έπρεπε ωστόσο να ξαναδούμε τον λογοτεχνικό χάρτη και τότε ίσως ανακαλύψουμε πως έχουμε να κάνουμε όχι με κάποιο αρχιπέλαγος αλλά με τη Χαμένη Ατλαντίδα. Τα βιβλία δεν είναι αποκομμένα από την ηπειρωτική χώρα, συνομιλούν μεταξύ τους. Μέσα στο ένα βρίσκεις το άλλο, ο ένας δημιουργός κουβαλά τον άλλο, δεν υπάρχει κανενός είδους μόνωση.

Η λογοτεχνία στο σύνολό της είναι ένας διάλογος με ερωτήματα που κάθε εποχή απαντά με το δικό της τρόπο, κι έτσι μόνο αντιλαμβανόμαστε τη θέση της στην ατέρμονη διαδοχή του χρόνου. Στον Καμύ ανακαλύπτουμε την τεχνική των ηθικών διλημμάτων που αξιοποίησε ο Ντοστογιέφσκι, στον Έλιοτ ανακαλύπτουμε τον μηδενικό λυρισμό που εισήγαγε ο Γέιτς. Στον επινοημένο χρόνο του Προυστ θριαμβεύουν οι κοινωνιολογικές παρατηρήσεις του Μπαλζάκ, στην ομηρική Ιλιάδα προΰπάρχει εν σπέρματι ο Κάφκα, χωρίς τον οποίο ο Όμηρος θα έμοιαζε μια ανεξήγητη αφήγηση.

Τα βιβλία όπως οι πίνακες και τα γλυπτά, υποδεικνύουν το ένα το άλλο. Στον Πικάσο ανακαλύπτεις τον Βελάσκεθ και το ανάποδο, στον Μπρανκούζι και στον Τζακομέττι υπάρχει κάτι πρωτοκυικλαδικό. Μη διαβάζετε τα βιβλία σαν να είναι νησιά.