Η Αθήνα και η Μπελ Επόκ

Η Μπελ Επόκ δεν ονομαζόταν ανέκαθεν έτσι. Ήρθε πολύ αργότερα από την εποχή της με σκοπό να χαρακτηρίσει την περίοδο της Ευρώπης από το 1871 μέχρι το 1914, όταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Η φρίκη την οποία προκάλεσε ο τελευταίος έδωσε έναν τόνο νοσταλγικής αναπόλησης για τις δεκαετίες, οι οποίες προηγήθηκαν: δεκαετίες πρωτόφαντων τεχνολογικών καινοτομιών και καθοριστικών εξελίξεων στις τέχνες και στα γράμματα. Πώς αποτυπώθηκε η Μπελ Επόκ στην Ελλάδα και στην ακόμη μικρή τότε Αθήνα, πώς ανταποκρίθηκαν στο πνεύμα της οι συγγραφικοί κύκλοι εκείνου του καιρού;

Το βιβλίο του Δημητρίου Λαμπίκη (1889-1956) «Παλαιαί φιλολογικαί ημέραι» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Όταν σε έναν ιδιαίτερα φροντισμένο τόμο, με εισαγωγή, επιμέλεια και επίμετρο του Διονύση Ν. Μουσμούτη, καταξιωμένου ιστορικού ερευνητή και διευθυντή του περιοδικού «Ιστορία εικονογραφημένη». Το βιβλίο συγκεντρώνει τις αναμνήσεις ενός εκπροσώπου της αθηναϊκής χρονογραφίας (ήταν επίσης συγγραφέας, ιστοριοδίφης, μεταφραστής και ανθολόγος) από τον κόσμο των φιλολογικών καφενείων της πρώτης εικοσαετίας του 20ου αιώνα. Τα κείμενα του Λαμπίκη πρωτοδημοσιεύτηκαν σε ογδόντα συνέχειες στην εφημερίδα «Πολιτεία» από τις 6 Νοεμβρίου 1927 μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου 1928.

Ο όρος «φιλολογία» ταυτιζόταν στα χρόνια του Λαμπίκη με τις καθημερινές συζητήσεις περί λογοτεχνίας στα αθηναϊκά καφενεία, ένα εκ των οποίων ήταν το «Νέον Κέντρον», που ξεκίνησε το 1905 στην οδό Αιόλου για να μεταφερθεί αργότερα πρώτα στη συμβολή των οδών Σταδίου και Εμμανουήλ Μπενάκη και εν συνεχεία στα Χαυτεία. Πρωταγωνιστικό ρόλο εκεί θα αναλάβει ο Ζακυνθινός ποιητής Στέφανος Μαρτζώκης (1855-1913), που δεινοπάθησε οικονομικά στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, χάνοντας τη θέση του ως καθηγητή των ιταλικών. Γύρω από τον Μαρτζώκη θα βρούμε τα ονόματα του Μαρίνου Σιγούρου, του Ανδρέα Αβούρη, του Σωτήρη Σκίπη, του Άγγελου Σικελιανού και του στιχοπλόκου φαρσέρ Χρίστου Βαρλέντη. Μαλώνουν για την καθαρεύουσα και για τη δημοτική, διαπληκτίζονται για την αισθητική και την ηθική αξία του έργου του Όσκαρ Ουάιλντ, διαφωνούν για την ποίηση και τον χαρακτήρα του Κωστή Παλαμά. Στον κύκλο θα προστεθούν ο Γεράσιμος Βώκος, ο Κώστας Ουράνης, ο Μάρκος Αυγέρης, ο Ρώμος Φιλύρας, ο Κώστας Βάρναλης, ο Φώτος Γιοφύλλης, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Δημοσθένης Βουτυράς, ο Πλάτων Ροδοκανάκης, ο Φωκίων Πανάς και ο Νίκος Καρβούνης.

Όπως παρατηρεί εισαγωγικά ο Μουσμούτης, η Μπελ Επόκ θα φέρει στην ελληνική λογοτεχνία τον νατουραλισμό, τον συμβολισμό και τον παρνασσισμό, ανοίγοντας νέες διόδους για το θέατρο (μεταξύ των θαμώνων του «Νέου Κέντρου» θα βρούμε ηθοποιούς, δημοσιογράφους, εκδότες, ζωγράφους και γλύπτες - ανάμεσα σε άλλους τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο και τη Μαρίκα Κοτοπούλη).

Ο Λαμπίκης μιλάει με χιούμορ και από εύλογη απόσταση για τους φιλολογικούς καβγάδες, δίνει λεπτομέρειες για τις εφημερίδες και για τα περιοδικά, γράφει σε μια ήπια και πολύ οικεία καθαρεύουσα και αποδεικνύεται πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τον καθημερινό τρόπο ζωής, για τα κτίρια και τους χώρους διασκέδασης, καθώς και για τις δράσεις του πολιτιστικού βίου στην Αθήνα. Άλλα λογοτεχνικά καφενεία είναι το καφενείο του Ζαχαράτου, η «Γορτυνία», το μικρό καφενείο της Πλατείας Δεξαμενής στο Κολωνάκι, το καφενεδάκι στην Πλατεία Εξαρχείων και το καφενείο Καρατζά.

Με την εισαγωγή και το επίμετρό του, ο επιμελητής φροντίζει να μας δώσει πυκνά βιογραφικά για τα πρόσωπα που εμφανίζονται στις σελίδες του βιβλίου, σφαιρική εικόνα για τις εφημερίδες και τα περιοδικά, στη γραμμή του Λαμπίκη, όπως και πλήρη κατατόπιση για το λογοτεχνικό γίγνεσθαι της ελληνικής Μπελ Επόκ.

Το βιβλίο του Δημητρίου Λαμπίκη είναι το πρώτο της νέας σειράς Λόγος & Τέχνη / Miscellanea των εκδόσεων Όταν, την οποία διευθύνει ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης. Λέει ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Στη σειρά θα δημοσιεύονται κυρίως παλαιότερα άγνωστα κείμενα, συχνά προσπερασμένα από την έρευνα, ξεχασμένα, δημοσιευμένα σε εφημερίδες και περιοδικά, αλλά και ανέκδοτα, τα οποία εκτός του ότι θα συμβάλλουν στην ανασύσταση εποχών, έχουν να προσφέρουν πολλές πληροφορίες ενίοτε αποκαλυπτικές και πολύ ενδιαφέρουσες για θέματα της πολιτισμικής ζωής και της Iστορίας του τόπου μας. Πρόκειται για αθησαύριστα κείμενα, συνεντεύξεις ή λογοτεχνήματα που αφορούν, έχουν να κάνουν γνωστούς ή άγνωστους λογοτέχνες, δημοσιογράφους, εκδότες, ζωγράφους, γλύπτες, ηθοποιούς, μουσικούς και άλλους. Παρέχεται πλήθος πληροφοριών για τους προσπερασμένους από την έρευνα, τους ξεχασμένους από τον χρόνο, που παρουσίασαν ιδιαίτερη κινητικότητα στην πολιτιστική-πνευματική ζωή της εποχής. Το επόμενο βιβλίο που κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες, έχει να κάνει με τον κόσμο του ελαφρού μουσικού θεάτρου την περίοδο του μεσοπολέμου. Πρόκειται για συνεντεύξεις του δημοσιογράφου και συγγραφέα Σώτου Πετρά με γνωστές ή άγνωστες καλλιτέχνιδες όπως η Ζαζά Μπριλλάντη, η Ηρώ Χαντά, η Κούλα Γκιουζέπε, η Ζωζώ Νταλμάς, η Λολότα Ιωαννίδου, η Λίζα Μπονέλλι και πολλές άλλες περισσότερο ή λιγότερο γνωστές, με πικάντικες λεπτομέρειες για την καθημερινότητα, τα θεατρικά σχέδια και την ιδιωτική-ερωτική ζωή τους. Ένας άγνωστος και συναρπαστικός κόσμος! Έως το τέλος της χρονιάς θα κυκλοφορήσει ακόμα ένας τόμος, ενώ για το 2026 προγραμματίζονται τρεις ακόμα εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και ένας τόμος με τις αυτοβιογραφικές σελίδες του Πάνου Ταγκόπουλου με εισαγωγή του Αλέξη Ζήρα».

Πηγή:ΑΠΕ-ΜΠΕ