«Αθωότητα», του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

Οι νεαροί πρωταγωνιστές στο καινούργιο βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου «Αθωότητα», εκδόσεις Κέδρος, είναι ο Τζώρτζης και ο Λένος, που μας κάνουν τον Τζωρτζ και τον Λένι στη νουβέλα «Άνθρωποι και ποντίκια» (1937) του Τζον Στάινμπεκ (1902-1968). Ο Ραπτόπουλος διασκευάζει τον Στάινμπεκ, με άλλα λόγια τον εγκλιματίζει στα ελληνικά δεδομένα. Αντί για τη δεκαετία του 1930 και για τη μεγάλη οικονομική ύφεση του 1929 έχουμε τη σύγχρονη Αθήνα με την καθημερινή οικονομική της μιζέρια και αντί για ένα ράντσο στην Καλιφόρνια παρακολουθούμε μια αποθήκη με δέματα εντύπων για βιβλιοδεσία κάπου στην ελληνική πρωτεύουσα. Οι συνθήκες, όμως, δεν διαφέρουν.

Δυο ανήλικοι νεαροί καταπιάνονται με μια δουλειά χωρίς προοπτικές, αλλά αυτό δεν θα τους εμποδίσει να ονειρευτούν ούτε, όμως, και να δουν τα όνειρά τους να μετατραπούν σε κομμάτια κατά τον χειρότερο τρόπο. Ο Τζώρτζης είναι δραστήριος, γρήγορος και έξυπνος, ο Λένος θηριώδης, άγαρμπος και διανοητικά πειραγμένος. Εκείνο που κάνει τον Ραπτόπουλο και τον Στάινμπεκ να τους φέρουν κοντά είναι η κοινή κακή τους μοίρα (ατομική και κοινωνική). Χωρίς γονείς ή παρατημένοι από το συγγενικό τους περιβάλλον, οικονομικά καταπιεσμένοι και δίχως την παραμικρή επιφάνεια, ο Τζώρτζης και ο Λένος εκπροσωπούν δύο απολύτως τρομαγμένα πλάσματα, που έχουν κουρνιάσει από απόγνωση το ένα στην αγκαλιά του άλλου - κι ας μοιάζουν ο Τζώρτζης ο καταφερτζής και ο κυρίαρχος και ο Λένι ο ανίκανος, ο μπουνταλάς και ο αδέξιος.

Ο Ραπτόπουλος έχει προοικονομήσει, όπως ο Στάινμπεκ, τη χρεοκοπία των ονείρων των δύο παιδιών, όπως κι ενός γέρου συναδέλφου τους, συν το στραβοπάτημα μιας άτυχης γυναίκας, και κάθε όνειρο μαζί με κάθε καινούργια πτήση στον αέρα της ελευθερίας και της ευτυχίας δεν αποτελεί παρά ένα βήμα των ηρώων πιο κοντά προς την επερχόμενη καταστροφή.

Ο αγαθός Λένος λατρεύει οτιδήποτε είναι απαλό και τρυφερό (ονειρεύεται έναν κουνελότοπο ως ύστατο στάδιο των προσδοκιών του). Πρόκειται για λατρεία που τον οδηγεί να πνίγει από ενθουσιασμό απροστάτευτα πουλάκια, δίνοντας έτσι ορισμένες από τις εντονότερες και τις πλέον συγκινησιακές σκηνές του βιβλίου. Ο Λένος θα σπάσει ακολούθως, σε έναν καβγά που αποσκοπεί στη γελοιοποίησή του, το χέρι του γιου του αφεντικού και θα πνίξει την προκλητική μέσα στην απελπισία της, γυναίκα του (με τα όνειρα της για κινηματογραφική καριέρα επίσης καραβοτσακισμένα) σαν άλλο απροστάτευτο πουλάκι επειδή φοβάται (τρέμει για την ακρίβεια) την κατσάδα του Τζώρτζη αν θα τον δει να ξερογλείφεται με το κορμί της. Η ιστορία θα αποκορυφωθεί όταν ο Τζώρτζης θα αναγκαστεί να πνίξει με τη σειρά του τον Λένο, αυτή τη φορά στο θαλασσινό νερό, για να τον σώσει από το τυφλό μένος των υπολοίπων και κυρίως του συζύγου.

Ο Ραπτόπουλος παίζει εδώ και πολλά χρόνια με τις διασκευές (ο Καζαντζάκης είναι η πιο πρόσφατη) και από τον Στάινμπεκ απομακρύνει μόνο οτιδήποτε φαντάζει στενά αμερικανικό. Κατά τα άλλα, οι έννοιες της φιλίας, της αγάπης, της αδυναμίας, αλλά και της εμπιστοσύνης, της αθέλητης βίας, της παραλυτικής ανασφάλειας, της προδοσίας, της γυναικείας υποδούλωσης και ταυτοχρόνως της αφόρητης ανάγκης για ανεξαρτησία, όπως και των πολλαπλών σημασιών και συνεπειών τους, δεν αφορά το πρωτότυπο ή τη διασκευή - δείχνει περισσότερο προς καθολικότερες καταστάσεις προς όρους αναμενόμενης διαβίωσης που διαψεύδονται πανηγυρικά. Κι αν ο Ραπτόπουλος και ο Στάινμπεκ δεν θέλουν να παραδώσουν τους δυο ήρωες στη χλεύη μα να σώσουν κάτι από την αξιοπρέπεια και την ανθρωπιά τους, δεν θα τους χαριστούν εξ αυτού στο επίπεδο της δραματουργίας, αφήνοντάς τους να παραδοθούν στον αφανισμό, με τον Λένο να καταλήγει στον πάτο της θάλασσας και τον Τζώρτζη στη δια βίου κατάθλιψη. Έτσι, όμως, κερδίζει η λογοτεχνία το χτίσιμο των χαρακτήρων της και τα εύσημα της γραφής της.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ