«Δύναμη και βία στην εφηβεία»

Τα γεγονότα που όλο και συχνότερα συμβαίνουν από καιρό, κατακλύζοντας τα δελτία ειδήσεων και τις σελίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δείχνουν πως η εφηβική βία (ενδοσχολική και εξωσχολική) αποκτά διαστάσεις εκτεταμένου και επίμονου κοινωνικού φαινομένου. Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο ότι ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Νίκος Σιδέρης, που καταγίνεται επί δεκαετίες με τα ζητήματα των εφήβων και της οικογένειας, σπεύδει να δημοσιεύσει τώρα ένα βιβλίο, το οποίο θέλει να ρίξει φως σε πολλαπλές πτυχές του προβλήματος. Με το έργο του «Δύναμη και βία στην εφηβεία. Μια στρατηγική για γονείς και παιδαγωγούς», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Μεταίχμιο, ο Σιδέρης απευθύνεται όχι μόνο σε γονείς και παιδαγωγούς μα και σε όσους παρακολουθούν από κοντά και νοιάζονται για την καυτή κοινωνική επικαιρότητα.

Ο συγγραφέας αποφεύγει εξαρχής να χαϊδέψει τα αυτιά των εφήβων και εκ παραλλήλου να αφήσει ασχολίαστη την αμηχανία των γονιών με τα παιδιά τους. Ο έφηβος αποτελεί «υποκείμενο εν ποιήσει», μια προσωπικότητα δηλαδή υπό συνεχή διαμόρφωση, έναν νέο άνθρωπο που όντας μεταξύ ενήλικου και παιδιού ζει με αυτονόητη περίπου ένταση το περιβάλλον του - σχολικό, οικογενειακό και καθημερινό. Κι επειδή οι εντάσεις δεν πλήττουν μόνο τον έφηβο αλλά και τον περίγυρό του, ο έφηβος παραμένει το ανίσχυρο σκέλος σε μια τέτοια εξίσωση. Έχοντας θολή εικόνα του σώματός του και ασαφή ιδέα για τον κόσμο εντός του οποίου καλείται να ενταχθεί, ο έφηβος καταφεύγει στην εικόνα της βίας και βάζει σε εφαρμογή το διαβόητο bullying προκειμένου να εξασφαλίσει, όπως νομίζει, για τον εαυτό του μια σίγουρη αναβάθμιση, μια εγγύηση υπεροχής θεμελιωμένη στο «κάνω όσα κάνω επειδή μπορώ να τα κάνω», «επειδή ουδείς είναι σε θέση να με εμποδίσει να τα κάνω». Εμποτισμένο από τον ναρκισσισμό του, το ιδεώδες εγώ του εφήβου, η αυταπάτη της απεριόριστης δύναμης που διαθέτει, φυτρώνει εκεί όπου δεν ριζώνουν το ενδιαφέρον, η προσοχή και η αγάπη για την ύπαρξή του.

Γιατί, αναρωτιέται ο Σιδέρης, μεταφράζουμε τουλάχιστον ατυχώς το bullying σε «εκφοβισμό»; Γιατί σπεύδουμε με αυτόν τον τρόπο να παίξουμε ανάποδα το παιχνίδι, νομιμοποιώντας άθελά μας κάτι το οποίο δεν επιζητεί κανείς; Γιατί να μη μιλήσουμε για «ψευτόμαγκες» και για «ψευτονταηλίκι», ονομασίες και χαρακτηρισμοί που θα αποθαρρύνουν τους ίδιους τους εφήβους αφού έτσι απαξιώνουν εξαρχής, και με τη δική τους γλώσσα, το ιδεώδες εγώ τους, το θέατρο της ανύπαρκτης υπεροχής τους, η οποία βιάζεται συχνά να κρυφτεί πίσω από την ομαδική και ανώνυμη βιαιοπραγία, είτε λεκτική είτε φυσική;

Η δύναμη της βίας έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με το ιδεώδες του εγώ. Το ιδεώδες εγώ του ναρκισσισμού απέναντι στο ιδεώδες του εγώ. Η πεποίθηση πως ο έφηβος ζει υπεράνω των πάντων, όντας το κέντρο γύρω από το οποίο οφείλει να περιστρέφεται το σύμπαν, θα σκοντάψει στο ιδεώδες του εγώ, στον χώρο με άλλα λόγια τον οποίο ανοίγει ο δημιουργικός ανταγωνισμός, ενθαρρύνοντας και αναπτύσσοντας τις επιδόσεις στην επιστήμη, στην τέχνη και στον αθλητισμό. Για να στραφεί, εντούτοις, προς παρόμοια κατεύθυνση το παιχνίδι, θα πρέπει και οι γονείς να έχουν ήδη καταπολεμήσει ή να καταπολεμήσουν στο μέλλον τον ανταγωνισμό του μάταιου πλούτου και του μάταιου κοινωνικού κύρους που εκτρέφουν η μανία για το χρήμα και η ροπή για την επίδειξη (στο ντύσιμο και στη μόδα, στη συμπεριφορά και στις κοινωνικές σχέσεις, στο ύφος που υιοθετείται στην καθημερινότητα).

Ευθύνη έχουν όσοι ασκούν εποπτεία. Γονείς και παιδαγωγοί, αντί να καμφθούν από την επιθετικότητα και την οίηση της βίας, οφείλουν να αντιστρέψουν τους όρους και να βρεθούν με το κεφάλι ψηλά απέναντι στο bullying. Και να αντιπαραβάλουν στον προπηλακισμό και στη σπίλωση ένα ενεργό αντι-παράδειγμα, που δεν είναι άλλο από τον εφηβικό ιπποτισμό, τον οποίο εκφράζουν υπερήρωες όπως ο Χάρι Πότερ, ο Μπάτμαν, τα Χόμπιτ, τα Χελωνονιντζάκια, η Λούσι και η Σούζαν στα «Χρονικά της Ντάρνια» ή η Τζέσικα στα «Γκόρμιτι». Όλες και όλοι τους έχουν τη δυνατότητα να θρέψουν το φαντασιακό του εφήβου με το εκ των προτέρων καταφατικό τους πρόσημο, με τη στράτευση και με τον ορκισμένο τους πόλεμο ενάντια στο κακό και στην πάσης μορφής ασχήμια. Μακάρι.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ