Ο Χέγκελ, το έργο και η κριτική του

Η φυσική ικανότητα του ανθρώπου να αναδιπλασιάζεται μέσω της συνείδησής του και των έργων του φαίνεται πως βρίσκεται πίσω από κάθε καλλιτεχνική δημιουργία αλλά και από την απόλαυση που αντλούμε από ένα έργο τέχνης.

Ο Χέγκελ στην Εισαγωγή στην Αισθητική (εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Γιώργος Βελουδής), αναζητά την υψηλή τέχνη, τον σκοπό και τη φύση της. Αναζητά την ιδέα του καλλιτεχνικού ωραίου ή αλλιώς το ιδεώδες. Μας βεβαιώνει ότι «κάθε καλλιτεχνικό έργο ανήκει στην εποχή του, στον λαό του, στο περιβάλλον του, και εξαρτάται από ειδικές ιστορικές και άλλες αντιλήψεις και στοχεύσεις». Αλλά για αυτό δεν θα περιμέναμε τίποτε διαφορετικό από ένα φιλόσοφο που εξαρτά την έννοια του ανθρώπινου όντος από τον χρόνο και από την Ιστορία.

Ταυτόχρονα θέτει στο κέντρο του έργου την ατομική συνείδηση του δημιουργού που ενεργεί ο οποίος «κάνει αφ' εαυτού και δι' εαυτόν ό,τι είναι ο ίδιος και ό,τι είναι εν γένει».

Το έργο βέβαια δεν δημιουργείται απλά για να υπάρχει αλλά υπόκειται αναπόφευκτα σε πολλές και διάφορες κρίσεις. Στο σημείο αυτό ο Χέγκελ υπογραμμίζει ότι η κριτική εν γένει δεν «είναι ένα τυφλό ένστικτο» αλλά «εκείνη η μόρφωση και η διαμορφωμένη αίσθηση της ωραιότητας που ονομάστηκε γούστο, που παρά την διαμορφωμένη αντίληψη περί του ωραίου πρέπει να διατηρεί τον τρόπο του άμεσα αισθάνεσθαι».

Στην θέση του ανθρώπου ή του τεχνοκρίτη με γούστο εμφανίστηκε ο ειδήμων. Αλλά οι ειδήμονες κι αυτό είναι μια κακοδαιμονία για την τέχνη «μπορεί να μείνουν στην γνώση απλά εξωτερικών πλευρών της τεχνικής ή της ιστορικής συνάφειας και να μην υποψιαστούν ή να μην νιώσουν τίποτε από τη βαθύτερη αξία ενός έργου.

Για την ποιότητα της δημιουργίας ο Χέγκελ δέχεται το προφανές «ότι δηλαδή ο καθένας μπορεί να τα καταφέρει ως ένα βαθμό με την τέχνη, αλλά για να ξεπεράσει κανείς αυτό το σημείο από το οποίο αρχίζει ουσιαστικά η τέχνη, πρέπει να διαθέτει έμφυτο ανώτερο καλλιτεχνικό ταλέντο». Ο Χέγκελ αναφέρεται με έξοχο ποιητικό τρόπο στον άνθρωπο που από τη μια βρίσκεται εγκλωβισμένος στην χυδαία πραγματικότητα και στη γήινη χρονικότητα και από την άλλη εξυψώνεται σε αιώνιες ιδέες, στο βασίλειο της σκέψης και της ελευθερίας.