Το Μυθιστόρημα που δολοφονεί τους ήρωές του

Σε αυτή τη ζωή κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις και αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στη λογοτεχνία και στο μυθιστόρημα. Ο Προυστ δημιούργησε ισχυρούς χαρακτήρες που όμως εξαϋλώθηκαν στον βυθό της εσωτερίκευσης και των ψυχολογικών παρατηρήσεων. Οι ήρωες του Μπαλζάκ κατείχαν ένα βέβαιο εκτόπισμα στον δομημένο κόσμο του μυθιστορηματικού ρεαλισμού. Η εξαδέλφη Μπέτυ και η Ευγενία Γκραντέ είναι πρόσωπα αδρά στη σκηνή, με διακριτό ρόλο και αμφιλεγόμενη δράση. Η Αλμπερτίν δεν διεκδικεί ανάλογη παρουσία και σαφήνεια. Παγιδευμένη στην εσωτερικότητα και σε μια αλήθεια υποκειμενική που πηγάζει από τον ίδιο τον Αφηγητή, υπάρχει και δεν υπάρχει, είναι και δεν είναι ηρωίδα μυθιστορήματος.

Η εγκατάλειψη του ήρωα συνεχίζεται και σε άλλα μείζονα έργα της νεωτερικότητας με απόγειο τον Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες. Στο αχανές και ημιτελές αυτό σύμπαν ο Μούζιλ «εξαφανίζει» σταδιακά τον Ούλριχ πίσω από στοίβες στοχασμών που υποκαθιστούν την ίδια του την ύπαρξη. Από ένα σημείο και μετά ο Ούλριχ δεν υπάρχει παρά μόνο μέσα από τις σκέψεις, τις απόψεις και τα πιστεύω του.

Στη νεωτερική πρωτεύουσα του μυθιστορήματος η αφηγηματική ευθύνη δεν βαρύνει τα πρόσωπα, γιατί στην ουσία δεν υπάρχουν πρόσωπα. Προβάλλονται μόνο τα γεγονότα ή έστω τα βιώματα που αφορούν τους χαρακτήρες αλλά όχι οι ίδιοι οι χαρακτήρες. Βιώνουμε το τέλος της ανθρωποκεντρικής συμπεριφοράς με την έννοια ότι τα βιώματα έγιναν αυτόνομα όπως ήταν κάποτε οι ήρωες. Ανέβηκαν στη σκηνή χωρίς τα πρόσωπα που αφορούν. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Ζαν-Υβ Ταντιέ «Έχει δημιουργηθεί ένας κόσμος ιδιοτήτων χωρίς άνθρωπο, εμπειριών χωρίς αυτόν που τις βιώνει». Γινόμαστε μάρτυρες του θανάτου του κλασικού ήρωα.