«Αδελφοσύνη»: Η λογοτεχνία της αλληλεγγύης

«Στον σύγχρονο κόσμο η Ιστορία κατανέμει πλέον τους πληθυσμούς σε αντιμαχόμενες φατρίες. Από τη μια τοποθετεί αυτούς που λόγω της τυχαίας γεωγραφικής θέσης τους, της οικονομικής ισχύος που απέκτησαν με την πάροδο των αιώνων, της εμπειρίας τους, δρέπουν τα οφέλη της ειρήνης και της ευημερίας και από την άλλη τους λαούς που στερούνται τα πάντα και κυρίως τη δημοκρατία» (Ζαν Μαρί Γκυστάβ, Λε Κλεζιό σελ. 128, Αδελφοσύνη).

Σε ένα πολυφωνικό έργο όπως η «Αδελφοσύνη», στο οποίο καλούνται ετερόκλιτοι δημιουργοί να διηγηθούν το μέγιστο δράμα της σύγχρονης Ιστορίας, θα πρέπει να υπάρχει ένα κυρίαρχο μοτίβο πάνω στο οποίο χωρίς κορόνες και μελοδραματισμούς να μπορεί να στηθεί ένα πειστικό πλέγμα αφηγήσεων. Την υποχρέωση αυτή ανέλαβε ο γνωστός νομπελίστας Ζαν Μαρί Γκυστάβ Λε Κλεζιό, συμμετέχοντας σ’ ένα εγχείρημα συγκινητικό, αν μη τι άλλο. Η συμμετοχή του περιλαμβάνει το παραπάνω εδάφιο, διατυπωμένο σε ύφος που προσιδιάζει περισσότερο σε πολιτικό αναλυτή και λιγότερο σε λογοτέχνη. Ο Λε Κλεζιό καταλήγει γράφοντας: «Η ευθύνη δεν είναι μια αόριστη φιλοσοφική έννοια» κι αυτή η δήλωση μάς αφορά όλους, θα έλεγα ότι μάλλον μας περιλαμβάνει όλους.

Διαβάζοντας τα κείμενα της «Αδελφοσύνης», κείμενα ανάδελφα από λογοτεχνικής πλευράς που η Κατερίνα Σπυροπούλου κατάφερε να ομογενοποιήσει σε μεγάλο βαθμό, είναι σαν να εξαγνίζεται κανείς από τον ατομικό του ρατσισμό στα βαθύτερα στρώματα της ύπαρξής του.

Δεν είναι εύκολο να απαλλαγούμε τελείως από κάθε μορφή δυσπιστίας και επιφυλακτικότητας απέναντι στο δράμα των μεταναστών. Στο κάτω της γραφής θέλουμε να ζήσουμε κι εμείς τη δική μας ζωή, αυτή που μας αναλογεί τέλος πάντων. Η ανάγνωση της «Αδελφοσύνης» όμως μας προτρέπει να εξετάσουμε εκ νέου ένα μέρος της ευδαιμονίας που προαγόρασαν για μας οι πολύπαθες γενιές των προγόνων μας, η γεωγραφία και η Ιστορία.

Το συγκλονιστικά λιτό αφήγημα της Καουτέρ Αντιμί με το οποίο σηκώνεται η αυλαία του μεταναστευτικού δράματος μπροστά στα μάτια μας, διεκδικεί δάφνες μεγάλης λογοτεχνίας και ίσως είναι αυτό στο οποίο θα επιστρέψει ο αναγνώστης για μια ακόμα φορά αφότου διατρέξει όλο το φάσμα των μικρών ιστοριών, των ποιημάτων και των εικόνων. Η «Αδελφοσύνη» είναι μια λογοτεχνία αλληλεγγύης, παραμένει ωστόσο λογοτεχνία κι έτσι πρέπει να κριθεί στο τέλος. Η Αντιμί υπογράφει ένα λαμπρό μεταμοντέρνο κείμενο χωρίς υστερικά μηνύματα και αφηγηματικές ευκολίες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η μικρή ιστορία του γνωστού μας Ταχάρ Μπεν Ζελούν ειδικά στο διαλογικό της μέρος που προκαλεί αμηχανία στον αναγνώστη:
«Ανάμεσά τους μπορεί να βρίσκεται ένας Πικάσο ή ένας Μότσαρτ!»
«Ποσώς με ενδιαφέρουν οι Μότσαρτ και οι Πικάσο…»
Η «Επιχείρηση Wetback» του Πασκάλ Μπλανσάρ καθώς και οι «Βάρκες φεύγουν» της Σελίν Κυριόλ δουλεύουν αντιστικτικά στο βασικό θέμα του βιβλίου και με αυτό τον τρόπο παρουσιάζουν εξαρχής ένα στιλιστικό ενδιαφέρον.
«Οι σκιές η "ζούγκλα" και η δημοκρατία» του Ραφαέλ Γκλυκσμάν είναι πεζός λόγος φορτισμένος με ποιητικά στοιχεία και εντυπωσιάζει.

Ο Σαμί Τσακ προαναγγέλλει την «Απουσία» του με τα εξής λόγια: «Οι άνθρωποι δεν είναι αποδημητικά πουλιά, κινούμενα από τις ανάγκες που τους υπαγορεύουν τα ένστικτά τους. Οι άνθρωποι έχουν πολλά κοινά μεταξύ τους, αλλά ο καθένας έχει τους δικούς του λόγους να φύγει…»

Είναι μια αρχή που σε υποχρεώνει να διαβάσεις τη συνέχεια. Ακόμα κι αν δεν εκπληρώνει όσα υποσχέθηκε, παραμένει μια ξεκάθαρη θέση από αυτές που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να δώσει.

Το όλο εγχείρημα της «Αδελφοσύνης» είναι, αν μη τι άλλο, συγκινητικό και αξίζει να διαβαστεί από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα. Η Ζιζή Σαλίμπα και οι εκδόσεις «Θίνες» προσφέρουν μια σπονδυλωτή θέαση της σύγχρονης τραγωδίας που οι ήρωές της δεν είναι βασιλείς και ημίθεοι και ο χορός της είναι θαλασσοπνιγμένοι άνθρωποι πολλοί από τους οποίους αναπαύονται στα βαθιά νερά της Μεσογείου. Και η Μεσόγειος είναι ήδη ένα τεράστιο νεκροταφείο, όπως επισημαίνεται στον πρόλογο. Η Κατερίνα Σπυροπούλου μεταφράζει με γνώμονα την προσωπική της ανθρωπιά και ευαισθησία κι αυτό είναι από μόνο του ένα είδος μαστοριάς που υπερβαίνει τη συνήθη ικανότητα ενός καλού μεταφραστή.