Δέκα αναγνώσεις του Σεφέρη, Ανάγνωση 5η

«Σ' αυτόν τον τόπο όπου είμαστε όλοι τραγικά αυτοδίδακτοι...», δήλωσε κάποτε ο Σεφέφης κι αυτή ήταν μια φράση που συζητήθηκε έκτοτε χωρίς ωστόσο να εξηγηθεί επαρκώς.

Είναι δύσκολο να είναι κανείς μεγάλος χωρίς να δίνει αποδείξεις για αυτό κάθε στιγμή. Κι αν ακόμα ο ίδιος δεν έχει την ανάγκη να αυτοεπιβεβαιώνεται υπάρχουν και όλοι οι άλλοι τριγύρω που κρέμονται από τα χείλη του. Αυτοί θεωρούν πως έχουν να κάνουν με μια μηχανή μεγαλοφυίας που γεννά συνεχώς θαυμαστά πράγματα. Κρέμονται από τα χείλη αυτής της μεγαλοφυίας και περιμένουν να αρπάξουν κάποια ψήγματα σοφίας.

Κάποιες σύντομες σκέψεις που μπορεί στην πραγματικότητα να αποτελούν μέρος ενός μεγαλύτερου κειμένου γίνονται με τα χρόνια σήμα κατατεθέν ενός δημοσίου προσώπου, πολλώ μάλλον όταν το πρόσωπο αυτό είναι ένας μεγάλος ποιητής. Ο Σεφέρης αντιλαμβάνεται πως ο τόπος του κατοικείται από αυτοδίδακτους αλλά θα πρέπει να αναλογιστούμε αν η λέξη αυτοδίδακτος είναι μια κακόσημη λέξη. Αυτοδίδακτος είναι κάθε άνθρωπος σ' ένα μεγάλο βαθμό. Τα περισσότερα πράγματα τα μαθαίνουμε μόνοι μας, τα μαθαίνουμε εμπειρικά, πολλά τα μαντεύουμε, για άλλα καταβάλλουμε μια συστηματική προσπάθεια εκμάθησης άνευ διδασκάλου. Συχνά δεν έχουμε την πολυτέλεια να μας διδάξει κάποιος, άλλες φορές δεν ανεχόμαστε πάνω από το κεφάλι μας κάποιο δάσκαλο. Οι μεγάλοι δημιουργοί ακόμα κι αν διδάχτηκαν την τέχνη τους, άφησαν σίγουρα μέσα τους μια ελεύθερη ζώνη για να κάνουν του κεφαλιού τους.

Ας είμαστε ειλικρινείς! Όλοι αποδεικνυόμαστε αυτοδίδακτοι ως ένα βαθμό κι αυτό κάθε άλλο παρά κακό είναι. Για να φτάνει ο Σεφέρης να μιλά για τραγικά αυτοδίδακτους, στηλιτεύει το φαινόμενο της άγνοιας των κανόνων σε μια χώρα που δεν μάθαμε πότε μπορούμε να αυτοσχεδιάζουμε και πότε όχι. Στο ζατρίκιο της νεοελληνικής κοινωνίας όλοι παίζουν ένα σκάκι δικής τους επινόησης, αγνοώντας λίγο ως πολύ τους κανόνες με αποτέλεσμα η κατάσταση να είναι απρόβλεπτα χαοτική.

Κάποιοι είναι τραγικά αυτοδίδακτοι ακόμα και στην άσκηση εξουσίας, εμπειρία που ο Σεφέρης έχει βιώσει από πρώτο χέρι αλλιώς δεν θα μιλούσε για ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες / καθένας κι ένα αξίωμα σαν το πουλί μες στο κλουβί του.

Είναι όλοι αυτοί για τους οποίους ο ποιητής παρακαλεί: Κύριε, όχι μ' αυτούς. Ας γίνει αλλιώς το θέλημά σου.