Δέκα αναγνώσεις του Σεφέρη - Ανάγνωση 4η

Ο Σεφέρης περισσότερο από κάθε άλλο ειδικεύθηκε στην ποιητική των ερειπίων, όπως την όρισε ο Ντιντερό: «Αν χρειαστεί, ας σωριάσουμε ένα ανάκτορο σε ερείπια για να το κάνουμε ενδιαφέρον». Όταν διαβάζει κανείς ένα ποίημά του μένει με μια εντύπωση σαν κι αυτή που δίνει μια παράσταση αρχαίας τραγωδίας στον θεατή της: Αν όσα είδε ή διάβασε είναι μια επινόηση ή συνέβησαν στ' αλήθεια.

Τον ίδιο τον Σεφέρη ωστόσο τον απασχολεί πάνω απ' όλα ο χρόνος. Στην ποιητική του ο χρόνος αποδεικνύεται ένα μαρτύριο «για όσους ζητούν μια άλλη ζωή πέρα από τ' αγάλματα». Είναι ο ίδιος χρόνος που στην Ελλάδα κατέστρεψε ένα λαμπρό παρελθόν και άφησε πίσω του σπαράγματα. Κι αυτός ο «χαμένος χρόνος», που στην περίπτωση του Σεφέρη δεν είναι τόσο μαλακός και γλυκός όσο ένα μαντλέν, αλλά έχει τη σκληρή ψυχρότητα του πανάρχαιου μαρμάρου, αποτελεί τη μοναδική μας κληρονομιά. Γι' αυτό και ο ποιητής αναρωτιέται:

Προσπαθώντας να θυμηθούμε χρονολογίες και ηρωικές πράξεις,

θα μπορέσουμε;

Ο χρόνος, που τα πάντα δυναστεύει, δεν γίνεται να μετρηθεί αλλιώς παρά μόνο με τα ερείπια που σωρεύει στο διάβα του, ειδικά σε ένα τοπίο σαν το ελληνικό. Σε αυτό το τοπίο ακόμα κι ο μοντερνισμός του Σεφέρη αποδεικνύεται μια αναμέτρηση με τα ερείπια. Η Ελλάδα του άλλωστε είναι ένας τόπος που συνεχίζει να ζει ανάμεσα σε ερείπια στοιβάζοντας συνεχώς καινούργια. Κάπως έτσι γεννήθηκε κάποτε η τραγωδία, κάπως έτσι συνεχίζεται. Στην πραγματικότητα η Ελλάδα που έχουμε στο μυαλό μας δεν είναι παρά δοκιμές της Ιστορίας.

Κι οι ανώνυμες πέτρες διάσπαρτες στο ελληνικό τοπίο υπενθυμίζουν στον ποιητή την κυριαρχία του χρόνου.

Εμείς που ξεκινήσαμε για το προσκύνημα τούτο

κοιτάξαμε τα σπασμένα αγάλματα...

Αναζητά τον χαμένο χρόνο όπως τον βασιλιά της Ασίνης αλλά ο χρόνος είναι άπιαστος κι ο ποιητής αφήνεται σε ανέλπιδες υποθέσεις:

Κι από το βάθος της σπηλιάς μια νυχτερίδα...

Να 'ταν αυτή ο βασιλιάς της Ασίνης

που τον γυρεύουμε τόσο προσεχτικά σε τούτη την ακρόπολη

αγγίζοντας κάποτε με τα δάχτυλά μας την αφή του πάνω στις πέτρες.