Τα αντι-μυθιστορήματα

Αυτό το καλοκαίρι μη διαβάσετε τα ορθόδοξα βιβλία. Προσπαθήστε να δείτε τη λογοτεχνία όχι ως την καλή νεράιδα των ιδεών αλλά σαν μια διαολεμένη μάγισσα που σας παραξενεύει.

Τα αντι-μυθιστορήματα γεννήθηκαν από τους αντι-ήρωες προτού καν τους συλλάβει ο Ντοστογιέφσκι. Αυτοί οι λοξοί και ανορθόδοξοι χαρακτήρες πρωταγωνίστησαν στα πιο συναρπαστικά μυθιστορήματα. Επιλέξτε μερικά από αυτά για τις καλοκαιρινές σας αναγνώσεις:

1. Εξαδέλφη Μπέτυ

Ο Μπαλζάκ, ο βασιλιάς των μυθιστοριογράφων, δούλεψε συνειδητά πάνω στον χαρακτήρα της γεροντοκόρης με αποκορύφωμα την «Εξαδέλφη Μπέτυ». Φίδι στον κόρφο της οικογένειας Υλό η μηχανορράφος ξαδέρφη, ανέραστη και στερημένη, αποφασίζει να εκδικηθεί για όλα όσα της έλειψαν και προσπαθεί να παρασύρει στην συμφορά τους συγγενείς της που ζουν στο όνειρο μιας χαμένης αίγλης. Ανάμεσά τους ο βαρόνος Υλό, γεμάτος αθεράπευτα πάθη, αποδεικνύεται το πιο εύκολο θύμα της. Μια πολυπρόσωπη τοιχογραφία ηθών και ανθρώπων για κάθε εποχή.

2. Ανεμοδαρμένα Ύψη

Θα περάσουν ίσως πολλά χρόνια μέχρι να τρυπώσει ένας Χίθκλιφ στο μυαλό ενός μυθιστοριογράφου και να γίνει παντιέρα στον αφηγηματικό του καμβά. Κι είναι παράξενο που αυτή η ιδιοφυής εκδοχή του κακού ξεπήδησε από τη «λογοτεχνία του πρεσβυτέριου». Με το μοναδικό της αυτό μυθιστόρημα η Έμιλυ Μπροντέ ξεπέρασε ακόμα και τη διάσημη αδερφή της Σαρλότ και μνημονεύεται σήμερα ανάμεσα στους κορυφαίους εκπροσώπους της αγγλόφωνης λογοτεχνίας κατά τον δέκατο ένατο αιώνα. Μυθιστόρημα με το καλύτερο ίσως τέλος που έχω διαβάσει.

3. Μόμπι Ντικ

Αν προσπεράσει κανείς τον συμπαθή αφηγητή του αμερικάνικου αυτού έπους και επικεντρωθεί στον κάπταιν Αχαάβ, θα έχει τον τέλειο αντι-ήρωα σ’ ένα μυθιστόρημα, κέντημα ύφους, στο διαβολικό στοιχείο του οποίου προσθέτει πολλά και η καταραμένη αλφοπρόσωπη φάλαινα. Για τους κριτικούς αυτό είναι η αρχή της καταγγελίας του Αμερικανικού ονείρου. Για σας ας γίνει η αρχή μιας ανεπανάληπτης αναγνωστικής απόλαυσης.

4. Δαιμονισμένοι

Πολύ-μυθιστόρημα εμπνευσμένο από ένα πραγματικό γεγονός, τη δολοφονία του φοιτητή Ιβάνοφ κατά διαταγή του επαναστάτη Νετσάγιεφ, εμπεριέχει την αρτιότερη εκδοχή του κακού, τον γνωστό μας Σταβρόγκιν. Ο Σταβρόγκιν, περισσότερο από οποιονδήποτε ήρωα του Ντοστογιέφσκι ενσαρκώνει την εμμονή του μεγάλου Ρώσου στους αντι-ήρωες οι οποίοι θα «μολύνουν» με τη σειρά τους όλη τη λογοτεχνία του εικοστού αιώνα.

5. Φόνισσα

«Πνευματικό παιδί» του Ντοστογιέφσκι ο Παπαδιαμάντης προσπάθησε να αρθεί στο ύψος των ιδεών που εξέφρασε το λογοτεχνικό του ίνδαλμα. Στη νουβέλα του αυτή, που γράφτηκε αναμφίβολα με ευρύτερες μυθιστορηματικές προθέσεις, ο Σκιαθίτης «άγιος» της πεζογραφίας μας συλλαμβάνει μια πολυδιάστατη ηρωίδα στο πρόσωπο μιας φτωχής γερόντισσας, της Φραγκογιαννούς. Χωρίς την μοχθηρία της Εξαδέλφης Μπέτυς, αλλά με τα ιδεολογικά ελαφρυντικά ενός Σταβρόγκιν, η Φραγκογιαννού θα εξελιχθεί σε μια ιδεατή Φόνισσα που θα βρει εντέλει την τιμωρία της από την ειρωνεία μιας ανώτερης Μοίρας.

6. Ταξίδι στην άκρη της Νύχτας

Ακόμα κι αν ο αρχιήρωας αυτής της πρωτόγονης αλλά και τόσο μοντέρνας πανανθρώπινης τραγωδίας, ο Μπαρνταμύ, δεν αρκεί για να σας πείσει πως έχετε να κάνετε με αντι-μυθιστόρημα, μην ξεχνάτε ότι πίσω από τις λέξεις κρύβεται ένας πραγματικός «σατανάς» της πεζογραφίας, ο διαβόητος Σελίν, που ως λογοτέχνης αλλά και ως άνθρωπος κατάφερε να διχάσει και να σοκάρει επανειλημμένα τον κόσμο του εικοστού αιώνα. Διαβάστε αυτό το βλάσφημο αριστούργημα και ίσως απελευθερώσει μέσα σας αδιανόητες δυνάμεις.

7. Δόκτωρ Γκλας

Ο συμπαθής αλλά και συνειδητός αντι-ήρωας αυτού του ξεχωριστού μυθιστορήματος που συνδυάζει τον ημερολογιακό χαρακτήρα και τη στοχαστική αφήγηση με μια χροιά αστυνομικού μυστηρίου είναι γέννημα της φαντασίας ενός μεγάλου Σκανδιναβού συγγραφέα, του Γιάλμαρ Σέτενμπεργκ. Ο δόκτωρ Γκλας εμφορείται από ένα αίσθημα μηδενισμού που δεν του αφαιρεί τίποτα από την ικανότητά του να στοχάζεται και να παρατηρεί την πραγματικότητα μιας κοινωνίας συμβατικής στα όρια της υποκρισίας. Αντι-βιβλίο από όποια πλευρά κι αν το δει κανείς.

8. Η βουή και το πάθος

Το παιχνίδι του πολλαπλού αφηγητή που εισάγει ο Φώκνερ με αυτό του το μυθιστόρημα έχει τέσσερις πτυχές, κι από όπου κι αν το πιάσεις σε οδηγεί σε μια βαθιά ανορθοδοξία. Ο διανοητικά καθυστερημένος Μπέντζι, ο αδιαφανής Κουέντιν, ο εγωκεντρικός Τζέισον και η ψυχαναγκαστικά αντικειμενική, η μαύρη Ντίσλεϊ συνθέτουν με τις μαρτυρίες τους μια νοσηρή αλλά τόσο γοητευτική ιστορία. Μια άλλη εκδοχή του αντι-μυθιστορήματος που πρώτος σκέφτηκε αυτός ο τιτάνας της Αμερικανικής λογοτεχνίας.

9. Λολίτα

Ποιος αρνείται ότι η φρίκη έχει ένα ευφυές, συχνά τόσο θελκτικό πρόσωπο, που εμπνέει στους ανθρώπους ολέθρια πάθη. Το λικνιστικό ύφος ενός μεγάλου στυλίστα της λογοτεχνίας, του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, αρκεί για να μας παρασύρει σε ένα αφροδισιακό αναγνωστικό χορό, μέσα στον οποίο χωρούν στοιχεία που σε πρώτη άποψη στηλιτεύουμε και απορρίπτουμε μετά βδελυγμίας. Από τη μια ο «ποιητής και παιδόφιλος» από την άλλη το «νυμφίδιο» με την αγγελική όψη μιας παιδικότητας που μόλις χάνεται, είναι το ακαταμάχητο χορευτικό δίδυμο των παθών σε ένα μυθιστόρημα που χαρακτηρίστηκε το πιο ενδιαφέρον γλωσσικό παιχνίδισμα μετά τον Οδυσσέα του Τζόις. Απολαύστε το!