O Ελ Γκρέκο στο Παρίσι

Σε δίσεκτα χρόνια ευτύχησε να κάνει το ταξίδι του Ομηρικού άνακτα αφήνοντας την πολύπαθη Κρήτη της εποχής του για να μετοικήσει αρχικά στην Ιταλία και μετά στην Ισπανία. Μόνο που για αυτόν τον χωρίς θρόνο βασιλιά της ζωγραφικής η Ιθάκη ήταν τελικά το Τολέδο.

Ο Γκρέκο έφερε στη Δυτική ζωγραφική αυτό που της έλειπε: την ασκητική όψη της μορφής. Είναι απορίας άξιο πώς οι μεγάλοι Ευρωπαίοι ζωγράφοι δεν είχαν συλλάβει αυτήν την εκδοχή και προτιμούσαν τα ροδαλά πρόσωπα και τα τροφαντά σώματα απεικονίζοντας τους πρωταγωνιστές της Δυτικής Θεογονίας.

Ο ίδιος ο Θεοτοκόπουλος μοιάζει να δοκιμάστηκε καθώς η επίδραση ήταν αμφίδρομη. Κάποια στιγμή στο έργο του προβάλλουν καλοζωισμένα πρόσωπα που δεν αρμόζουν στην χριστιανική ασκητική. Σύντομα όμως επέστρεψε στην παράδοση τη βαθιά ριζωμένη μέσα του.

Αυτό που εντυπωσιάζει στον Γκρέκο είναι ότι ακόμα και στα πολυπρόσωπα έργα του διατηρεί την αρετή του μεγάλου πορτραιτίστα που τον έκανε διάσημο. Οι μορφές είναι με ακρίβεια δοσμένες ακόμα κι αν τα σώματα υφίστανται μια εσκεμμένη παραμόρφωση.

Ο ζωγράφος επικεντρώνεται στην λεπτομέρεια του ύφους αλλά και της στάσης του σώματος κι έτσι καταφέρνει το απόλυτο. Τα πρόσωπα ατενίζουν τον θεατή τους με μα δόση ειρωνείας, μες στην αιώνια αιχμαλωσία του καμβά.

Το παιγνιώδες βλέμμα τους υποστηρίζεται από ευθυτενές παράστημα που μαρτυρά την αξιοπρέπεια και την πεποίθηση της υπεροχής. Παρατηρήσατε ωστόσο την ηδυπάθεια που αποπνέουν οι παλάμες των ειδώλων του; Τα λεπτεπίλεπτα δάχτυλα και η εκθήλυνσή τους δεν συνάδει με την γενική αύρα της αρρενωπότητας.

Στο Γκραν Παλαί του Παρισιού η έκθεση του Γκρέκο έγινε με σοφία και τάξη. Ο αριθμός των έργων και η διάταξή τους δεν δημιουργούσαν την παραμικρή αίσθηση σύγχυσης στον επισκέπτη. Αντίθετα βγαίνοντας από τον χώρο είχες αποκομίσει σε αδρές γραμμές το θαύμα της εξέλιξης αυτού του σπουδαίου καλλιτέχνη που έμελλε να επηρεάσει με τη σειρά του πολλούς από τους ημίθεους της μοντέρνας τέχνης. Στον Θεοτοκόπουλο διακρίνει κανείς αμέσως-αμέσως κάτι προδρομικό όσον αφορά την Μοντιλιανική δύναμη της παραμόρφωση αλλά και την κραυγαλέα υπερβολή του Νταλί.

«Η Πέμπτη σφραγίδας της Αποκάλυψης», « Ο Διαμερισμός των ιματίων», «Το πορτραίτο του Καρδινάλιου» και όλα τα άλλα αριστουργήματα δίνουν μια πανοραμική ιδέα όχι μόνο της ιδιοφυίας του Γκρέκο αλλά και της ζωγραφικής στην εποχή του. Αυτό που εκπλήσσει ωστόσο είναι πως οι δημιουργίες του μοιάζουν να έρχονται από ένα μακρινό μέλλον, όπως ακριβώς συμβαίνει πάντα με ένα πραγματικά μεγάλο καλλιτέχνη.