Κονσταντίν Στανισλάφσκι: H Google τιμά τον διάσημο Ρώσο σκηνοθέτη

Ο Ρώσος σκηνοθέτης και πρωτοπόρος της υποκριτικής του ρωσικού θεάτρου Κονσταντίν Σεργκέγεβιτς Στανισλάφσκι (Konstantin Stanislavski) έχει σήμερα την τιμητική της, αφού η Google του αφιερώνει το σημερινό της doodle, με αφορμή τη συμπλήρωση 156 χρόνων από τη γέννησή του.

Ο Κονσταντίν Στανισλάφσκι γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου του 1863, και πέθανε στις 7 Αυγούστου 1938. Ήταν υπεύθυνος μιας μεγάλης καινοτομίας στην υποκριτική που χρησιμοποιείται από τον 20ό αιώνα σε ολόκληρο τον κόσμο, και έγραψε την δική του ιστορία στην υποκριτική.

Το 1897 συνίδρυσε το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας (ΘΤΜ) με τον Βλαντιμίρ Νεμίροβιτς-Νταντσένκο, αλλά το θέατρο άρχισε να λειτουργεί το 1898. Η πρώτη παραγωγή τους ήταν το επιδοκιμασμένο από την κριτική και προηγουμένως λογοκριμένο «Τσάρος Φίοντορ» του Τολστόι. Ανέβασαν, επίσης, τον «Γλάρο» του Αντόν Τσέχωφ. Αρχικά, ο Τσέχωφ δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις του Νταντσένκο για την παράσταση, γιατί ήθελε ένα πιο έμπειρο θίασο για να τον ανεβάσει.

Μέθοδος Στανισλάφσκι

Ο Στανισλάφσκι εξωράισε και ανανέωσε το σενάριο του Τσέχοφ, κάτι που προκάλεσε σοκ στο κοινό. Σύμφωνα με τη «Μέθοδο Στανισλάφσκι» του Μελ Γκόρντον, «ο λεπτομερής του ρεαλισμός μεταμόρφωσε την πιο κοινότοπη σκηνή σε μια ενορχηστρωμένη επίδειξη στιγμιαίων εφέ… Κάτι μοντέρνο είχε γεννηθεί». Το ΘΤΜ είχε δημιουργήσει αυτό που έγινε γνωστό σαν «Ψυχολογικός Ρεαλισμός», ο οποίος περιλάμβανε κρυφές συγκρούσεις και σχέσεις, που είναι ενσωματωμένα στην καθημερινή ζωή.

Στον Τσέχοφ δεν άρεσε ποτέ η απόδοση των έργων του, αλλά στο υπόλοιπο του κοινού και του κόσμου άρχισε να αρέσει η δουλειά του ΘΤΜ. Ήταν τότε που έγινε γνωστό σαν σπίτι του Τσέχωφ, καθώς εκεί ανέβηκαν μελαγχολικά έργα του, όπως τα: «Θείος Βάνιας», «Τρεις αδελφές» και «Βυσσινόκηπος». Το ΘΤΜ έγινε ένας σεβαστός θεσμός και άρχισε να παραδίδει μαθήματα χορού, φωνής και ξιφομαχίας. Κατά τη διάρκεια του Ρωσο-ιαπωνικού πολέμου, η ομάδα ταξίδεψε στη Γερμανία και την Ανατολική Ευρώπη, όπου θαυμάστηκε τόσο πολύ, ώστε ένας Γερμανός συγγραφέας τους αποκάλεσε «καλλιτεχνικές θεότητες».

Έγιναν παρελάσεις προς τιμήν τους, καθώς οι Ευρωπαίοι δεν είχαν δει ποτέ ένα τόσο λαμπρό θέατρο. Μετά την επιστροφή στη Ρωσία, ο Στανισλάφσκι έπεσε σε καλλιτεχνική κρίση, καθώς η υποκριτική και η σκηνοθεσία του έγιναν άρρυθμες, αφού δήλωσε την έλλειψη ικανοποίησης και έμπνευσης. Πήγε στη Φινλανδία διακοπές με τη γυναίκα του και στην επιστροφή δημιούργησε τη μέθοδο υποκριτικής του, που θα άλλαζε το τι σημαίνει να είναι κανείς ηθοποιός.

Ηθοποιοί σε υστερία

Το «σύστημα Στανισλάφσκι» εστίαζε στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής αλήθειας πάνω στη σκηνή διδάσκοντας στους ηθοποιούς να «ζουν το ρόλο» κατά τη διάρκεια της παράστασης. Παρότι αρχικά έγινε γνωστός στις ΗΠΑ για το ρεαλισμό του, ο Στανισλάφσκι ανέπτυξε το σύστημα για να εφαρμόζεται σε όλες τις μορφές θεάτρου, σκηνοθετώντας μελόδραμα, βαριετέ, όπερα κλπ. Προκειμένου να δημιουργήσει μια ομάδα ηθοποιών που να δουλεύουν σαν καλλιτεχνικό σύνολο, άρχισε να οργανώνει μια σειρά εργαστηρίων, στα οποία οι νεαροί ηθοποιοί εκπαιδεύονταν στο σύστημά του. Στο πρώτο εργαστήριο του ΘΤΜ, οι ηθοποιοί διδάσκονταν να χρησιμοποιούν τις μνήμες τους για να εκφράζουν φυσικά τα συναισθήματα. Ο Στανισλάφσκι σύντομα παρατήρησε ότι μερικοί από τους ηθοποιούς που χρησιμοποιούσαν ή έκαναν κατάχρηση της συναισθηματικής μνήμης κατέληγαν σε υστερία. Αν και ποτέ δεν αποκήρυξε τη συναισθηματική μνήμη σαν απαραίτητο εργαλείο του ηθοποιού, άρχισε να αναζητά για λιγότερο επώδυνους τρόπους πρόσβασης στο συναίσθημα, δίνοντας τελικά έμφαση στη χρήση από τον ηθοποιό της φαντασίας και της πίστης στις δεδομένες συνθήκες του σεναρίου παρά των δικών του και συχνά οδυνηρών μνημών.

Το «σύστημα Στανισλάφσκι» είναι μια συστηματική προσέγγιση για την εκπαίδευση ηθοποιών. Ο Στανισλάφσκι πάντα θεωρούσε το σύστημά του σαν τα περιεχόμενα ενός μεγάλου βιβλίου που ασχολούνταν με όλες τις πλευρές της υποκριτικής. Αρχικά, πίστευε ότι οι ηθοποιοί έπρεπε να μελετούν και να ζουν υποκειμενικά συναισθήματα και να τα εκδηλώνουν στο κοινό με σωματικά και φωνητικά μέσα. Παρότι το σύστημά του εστίαζε στην παραγωγή αληθοφανών συναισθημάτων, αργότερα δούλεψε πάνω στη μέθοδο των σωματικών δράσεων. Αυτό αναπτύχθηκε στις αρχές του '30 και λειτουργούσε αντίστροφα απ' τη συναισθηματική μνήμη. Εστίαζε στις σωματικές δράσεις που ενέπνεαν αληθοφανή συναισθήματα και περιλάμβανε αυτοσχεδιασμό και συζήτηση. Χαρακτηριστική είναι για τον ηθοποιό η καλλιέργεια της συγκινησιακής μνήμης. Συνέχιζε να επιδιώκει να φτάσει στο υποσυνείδητο μέσω του συνειδητού.

Ο Στανισλάφσκι έζησε τη Ρωσική επανάσταση του 1905 και του 1917, με τον Λένιν να παρεμβαίνει για να τον προστατεύσει. Το 1918 δημιούργησε το πρώτο εργαστήριο σαν σχολή για νέους ηθοποιούς και έγραψε πολλά έργα.