Έκθεση του Λουκά Σαμαρά στον Πειραιά

Η The Intermission και η Pace Gallery συνδιοργανώνουν την έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα του Ελληνοαμερικανού καλλιτέχνη Λουκά Σαμαρά, η οποία θα εγκαινιαστεί στις 25 Σεπτεμβρίου στον εκθεσιακό χώρο της The Intermission (Πολυδεύκους 37A) στον Πειραιά. Η έκθεση, η οποία αποτελεί την πρώτη ατομική παρουσίαση του έργου του Σαμαρά στη γενέτειρά του έπειτα από είκοσι χρόνια, συγκεντρώνει έργα που καλύπτουν το ευρύ και πολυμορφικό έργο του, σηματοδοτώντας, όπως τονίζει το σχετικό Δελτίο Τύπου, τη σχεδόν εξηντάχρονη σχέση του καλλιτέχνη με την Pace, η οποία τον εκπροσωπεί αποκλειστικά από το 1965.

Γεννημένος στην Καστοριά το 1936, ο Λουκάς Σαμαράς μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής το 1948, όπου δημιούργησε ένα πρωτοποριακό σύνολο έργων, που εκτείνεται από τη γλυπτική, τη φωτογραφία, τη ζωγραφική, ως τα ψηφιακά μέσα και την τέχνη που φοριέται. Η πρακτική του διερεύνησε σε βάθος την ταυτότητα, τη μνήμη και τη μεταμόρφωση, χρησιμοποιώντας συχνά το ίδιο του το σώμα ως θέμα, μία εστίαση που διαμορφώθηκε εν μέρει από τη συμμετοχή του στα Happenings, μία υβριδική μορφή τέχνης που συνδύαζε εγκαταστάσεις, performance και άλλα μέσα και αναδείχθηκε στο Lower East Side της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Σημαντική μορφή της avant-garde σκηνής της πόλης στα μέσα του 20ού αιώνα, ο Σαμαράς υιοθέτησε αυτήν τη διεπιστημονική προσέγγιση για να χαράξει μία μοναδική πορεία. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, το έργο του αντιστάθηκε σθεναρά σε κάθε εύκολη κατηγοριοποίηση, καθώς ο καλλιτέχνης κινήθηκε με ευελιξία από τα παραστατικά έργα σε παστέλ, στις συνθέσεις των Κουτιών, στα καθηλωτικά δωμάτια με καθρέφτες (Μirrored Room), στις αυτοπροσωπογραφίες με Polaroid, έως τα ψυχεδελικά ζωγραφικά έργα και τα πρωτοποριακά digital έργα.

Η έκθεση στην The Intermission περιλαμβάνει έργα που δημιουργήθηκαν μεταξύ των δεκαετιών 1960 και 2010, ανάμεσά τους και γλυπτά-κοσμήματα, τα οποία σπανίως εκτίθενται. Θα παρουσιαστούν χαρακτηριστικά δείγματα από τις επεξεργασμένες φωτογραφίες από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970 -τα Auto Polaroids και τα Photo-Transformations- μαζί με μία επιλογή από τα έντονα χρωματικά Mosaic Paintings, τα υφασμάτινα Reconstructions και έργα παστέλ σε χαρτί. Θα εκτεθούν, επίσης, γλυπτά και έργα από τη σειρά Box καθώς και άλλα «μεταμορφωμένα» χρηστικά αντικείμενα.

Ο ιστορικός τέχνης Thomas McEvilley περιέγραψε την πορεία του πολυσχιδούς έργου του Σαμαρά «όχι τόσο ως μία γραμμική ακολουθία, αλλά ως μία ομόκεντρη σειρά διαδοχικών στρωμάτων». «Δεν είναι ότι τα εκφραστικά μέσα του έχουν εξελιχθεί τόσο πολύ, αλλά ότι έχουν επεκταθεί. Το έργο του φανερώνει τόσο μία σύνδεση με τις μεταβαλλόμενες ιστορικές στιγμές της τέχνης όσο και μία αίσθηση οργανικής ανάπτυξης, σαν ένα σώμα που αναδιπλώνεται στον εαυτό του, χωρίς άλλη σκοπιμότητα», πρόσθεσε. Παρά τις πολλαπλές μορφές και επινοήσεις που σημάδεψαν την καλλιτεχνική πορεία του, ο Σαμαράς παρέμεινε σταθερά προσηλωμένος στην εξερεύνηση της εικόνας και της ψυχοσύνθεσής του. «Μερικοί καλλιτέχνες απορρίπτουν την αυτοβιογραφία και την ψυχολογία. Εγώ προσπαθώ να τις κρατώ μαζί μου, όση αμηχανία και αν προκαλούν», είπε.

Μία επιλογή από τα περίτεχνα σχεδιασμένα κουτιά του Σαμαρά, που ξεκίνησε το 1960, θα παρουσιαστεί στην έκθεση Master of the Uncanny. Αυτά τα έργα, που περιέχουν εφήμερα αντικείμενα και φωτογραφίες, λειτουργούσαν ως τρισδιάστατοι χώροι στους οποίους ο καλλιτέχνης μπορούσε να εκθέτει τον εαυτό του. Τα πρώτα κουτιά του είχαν επιθετική χροιά, παραπέμποντας σε σουρεαλιστικά αντικείμενα με λεπίδες ή καρφίτσες που διαπερνούσαν την επιφάνειά τους. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Σαμαράς μεταπήδησε από αιχμηρά και εχθρικά υλικά σε πιο μαλακά. «Πάντα θα είμαι ένας επιθετικός καλλιτέχνης, εν μέρει επειδή προέρχομαι από μία διαφορετική κουλτούρα και πρέπει να υπερασπίζομαι αυτό που έφερα μαζί μου», σχολίαζε για να συμπληρώσει: «Αλλά μπορείς να απειλήσεις τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις χρώμα ή λαμπερές πέτρες ή μπορείς να προσβάλλεις την πουριτανική αισθητική τους μέσω της υπερβολικής διακόσμησης».

Την ίδια δεκαετία, ο Σαμαράς εισήγαγε τη φωτογραφία στην πρακτική του, αρχικά ενσωματώνοντας τις εικόνες του σε γλυπτικά κουτιά. Σύντομα υιοθέτησε τη φωτογραφική μηχανή Polaroid, καθιστώντας τη φωτογραφία αυτόνομο μέσο στο έργο του. Χρησιμοποιώντας ασυνήθιστες πόζες, γωνίες λήψης και έγχρωμο φωτισμό, και σκηνοθετώντας σκηνές στο διαμέρισμά του, δημιούργησε μία εντυπωσιακή σειρά εικόνων. Άρχισε, επίσης, να παρεμβαίνει στις φωτογραφίες, χαράσσοντας την επιφάνειά τους ή ζωγραφίζοντας τες με μελάνι, αρχικά για να διορθώσει τεχνικά προβλήματα εστίασης ή έκθεσης και αργότερα ως σκόπιμη εκφραστική στρατηγική.

Μεταξύ 1996 και 1998, ο Σαμαράς κατασκεύασε μία σειρά γλυπτών-κοσμημάτων, μερικά από τα οποία θα περιλαμβάνονται στην έκθεση. Χρησιμοποιώντας κοτετσόσυρμα, το οποίο μορφοποιούσε, έβαφε και στη συνέχεια χύτευε σε συμπαγή χρυσό 22 καρατίων, και αντιπαραβάλλοντας το ταπεινό υλικό του σύρματος με το ιστορικό βάρος του χρυσού, ο καλλιτέχνης δημιούργησε έργα τέχνης που φοριούνται συνδυάζοντας διάκοσμο και αυστηρότητα σε φόρμες που εφάπτονται με το σώμα. Οπτικά εντυπωσιακά, επιβλητικά, βαριά, τα κοσμήματά του αντανακλούν τη μακροχρόνια ενασχόληση του Σαμαρά με την αισθητηριακή εμπειρία, τη μεταμόρφωση και τον φορτισμένο χώρο ανάμεσα στο αντικείμενο και τον θεατή του.

Μετά τον θάνατο του Σαμαρά, τον Μάρτιο του 2024, το Ίδρυμα Dia Beacon στη Νέα Υόρκη παρουσίασε τη μεγάλης διάρκειας έκθεση αφιερωμένη στον καλλιτέχνη, η οποία άνοιξε τις πύλες της τον Σεπτέμβριο του 2024. Πρόκειται για την τελευταία έκθεση στην οποία συμμετείχε ενεργά ο ίδιος ο καλλιτέχνης και περιλαμβάνει τις σειρές Cubes και Trapezoids -έργα τα οποία δωρίστηκαν στη συλλογή του Dia το 2013 από τον καλλιτέχνη και παρουσιάζονται για πρώτη φορά μετά από το ντεμπούτο τους στην Pace το 1994- μαζί με ένα από τα χαρακτηριστικά δωμάτιά του με καθρέφτες, το Doorway (1966/2007). Νωρίτερα φέτος, ο 125 Newbury, ο εκθεσιακός χώρος του ιδρυτή και προέδρου της Pace, Arne Glimcher, στη Νέα Υόρκη, παρουσίασε μία επιλογή από παστέλ, τα οποία δεν είχαν εκτεθεί ξανά. Τα έργα που δημιούργησε ο Σαμαράς τη δεκαετία του 1960 εκτέθηκαν σε διάλογο με μία σειρά από παραστατικά χάλκινα γλυπτά των αρχών της δεκαετίας του 1980.

Καθ' όλη τη διάρκεια του 2025, η Pace γιορτάζει την 65η επέτειό της με μία σειρά από εκθέσεις έργων καλλιτεχνών, οι οποίοι έχουν διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στο πρόγραμμά της για δεκαετίες. Αυτές οι εκθέσεις, που παρουσιάζονται σε όλον τον κόσμο, είναι ωδές σε μερικές από τις μακροβιότερες συνεργασίες της γκαλερί με καλλιτέχνες, όπως οι Jean Dubuffet, Sam Gilliam, Robert Indiana, Robert Irwin, Robert Mangold, Agnes Martin, Louise Nevelson, Kenneth Noland, Claes Oldenburg, Joel Shapiro, Antoni Tàpies και James Turrell. Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, αυτές οι προσωπικότητες, με τη διαρκή υποστήριξη της Pace, χαρτογράφησαν νέους δρόμους στην ιστορία της τέχνης.

Η The Intermission είναι ένας εκθεσιακός χώρος σύγχρονης τέχνης στην πόλη του Πειραιά, που ίδρυσε η Άρτεμις Μπαλτογιάννη τον Σεπτέμβριο του 2019. Προσκαλεί καλλιτέχνες να παρουσιάσουν έργα τους, σε συνεργασία με την γκαλερί που τους εκπροσωπεί. Δεν εκπροσωπεί καλλιτέχνες, αλλά στηρίζει την υλοποίηση νέων παραγωγών έργων τέχνης μέσα από δυναμικές και δημιουργικές συνεργασίες. Αυτό το νέο μοντέλο επιτρέπει έναν ευέλικτο και αντισυμβατικό προγραμματισμό, που ανταποκρίνεται στις διαρκώς εναλλασσόμενες ανάγκες της καλλιτεχνικής κοινότητας στην Ελλάδα και διεθνώς. Η The Intermission φιλοξενεί εκθέσεις διεθνών γκαλερί, προσφέροντάς τους μία προσωρινή παύση ή ένα intermission από το κανονικό πρόγραμμά τους και εκθέτει αναγνωρισμένους, καθιερωμένους αλλά και νέους καλλιτέχνες.

Η Pace είναι μία από τις κορυφαίες διεθνείς γκαλερί τέχνης, που εκπροσωπεί μερικούς από τους πλέον επιδραστικούς καλλιτέχνες του 20ού και του 21ου αιώνα και τα ιδρύματά τους. Ιδρύθηκε από τον Arne Glimcher το 1960. Διατηρεί μακροχρόνιες συνεργασίες με καλλιτέχνες όπως οι Alexander Calder, Jean Dubuffet, Agnes Martin, Louise Nevelson και Mark Rothko, και έχει μία μοναδική ιστορία που ξεκινά από την υποστήριξη των πρωτοπόρων του Aφηρημένου Eξπρεσιονισμού και του κινήματος Light and Space. Στην έβδομη, πλέον, δεκαετία της λειτουργίας της, η γκαλερί, εκτός από τις μακροχρόνιες σχέσεις με τους διακεκριμένους καλλιτέχνες και τα ιδρύματά τους, επενδύει σε ανερχόμενες σύγχρονες φωνές, όπως οι Torkwase Dyson, Loie Hollowell, Robert Nava, Adam Pendleton και Marina Perez Simão.