Η τέχνη του περιθωρίου

Η τέχνη πρωτοπορεί αλλά η πρωτοπορία της δεν διαρκεί αιώνια και κάποια στιγμή διολισθαίνει σε αντίδραση και συντηρητισμό. Στα χρόνια της νεωτερικότητας αναδείχθηκε μεταξύ άλλων η τέχνη του περιθωρίου με έργα που δημιουργήθηκαν έξω από τους στενούς καλλιτεχνικούς κύκλους. Ήταν μια ευθεία εξέγερση στην κυρίαρχη κουλτούρα που με τον καιρό αποκτά αγκυλώσεις.

^{Άντολφ Βέλφλι, 1921}

Όπως κάθε καλλιτεχνικό κίνημα έτσι και η περιθωριακή τέχνη είχε τον ανάδοχό της, στην περίπτωση αυτή τον Γάλλο ζωγράφο και γλύπτη Ζαν Ντυμπυφέ, ο οποίος μίλησε για Art Brut (Ωμή Τέχνη) έχοντας στο μυαλό του έργα ανθρώπων έγκλειστων σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Ωστόσο η «εκτός των τειχών» δημιουργία δεν αφορά μόνο πνευματικά ή ψυχικά διαταραγμένους ανθρώπους. Γι αυτό και ο αμερικανός κριτικός Ρότζερ Κάρντιναλ, χρησιμοποίησε τον όρο Outsider Art (τέχνη του περιθωρίου ή, πιο ελεύθερα, τέχνη των αποσυνάγωγων),για καλλιτέχνες χωρίς οποιαδήποτε διαταραχή. Στον όρο αυτό μπορούν κάλλιστα να ανταποκριθούν όσοι δεν σχετίζονται με τον κόσμο της τέχνης και συχνά χρησιμοποιούν πρωτότυπες τεχνικές ή υλικά. Τα έργα τους καλύπτουν συνήθως ακραίες καταστάσεις, αντισυμβατικές ιδέες ή αδιανόητους και προβληματικούς κόσμους. Από το 2000 το EUWARD, το Ευρωπαϊκό Βραβείο Ζωγραφικής και Χαρακτικής για Καλλιτέχνες με Πνευματική Αναπηρία συμβάλλει στη διεθνή προβολή αυτού του είδους τέχνης. Με μια ελαφρώς διαθλαστική ερμηνεία του όρου θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε στην τέχνη του περιθωρίου, καινοτομίες καλλιτεχνών της μοντέρνας τέχνης από τον Ντυσάν και τον Πικάσο μέχρι τον Μπρανκούζι και τον nouveau realisme.

^{Άκιλις Ριτσόλι}

Ανάμεσα στις πολλές μορφές που μπορεί να λάβει η τέχνη του περιθωρίου, ξεχωρίζουμε όχι μόνο την Ωμή Τέχνη αλλά και την Λαϊκή Τέχνη όπως και την Τέχνη Ναΐφ ενώ σημαντικές μορφές του πολυδιάστατου αυτού κινήματος είναι φυσικά ο πρόδρομος, Άντον Βέλφλι, έγκλειστος για δεκαετίες σε ψυχιατρικά ιδρύματα αλλά και δημιουργός αναρίθμητων έργων ζωγραφικής, κειμένων και μουσικών συνθέσεων, ο Άκιλις Ριτσόλι, που δούλευε σε αρχιτεκτονικό γραφείο, και μετά το θάνατό του ανακαλύφθηκε ασύλληπτος αριθμός έργων υπό τη μορφή αρχιτεκτονικών διαγραμμάτων, χαρτών και σχεδίων, όπως και ο δικός μας ο Θεόφιλος, ένας τιτάνας της ναΐφ τέχνης που η αξία του αναγνωρίστηκε μετά θάνατον.

^{Θεόφιλος}