Το Dada δεν ήταν παίξε γέλασε

Η εικαστική κοσμογονία που προέκυψε από τα απόνερα της Ιστορίας σε μια περίοδο που φέρει την ονομασία μεσοπόλεμος δεν ήταν μια αντίδραση της τέχνης άνευ νοήματος. Στο καλλιτεχνικό ανάχωμα που στήθηκε απέναντι στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις εκείνης της εποχής, το Dada έπαιξε ένα σημαίνοντα ρόλο όσο και αν κάποιοι συνεχίζουν σήμερα να υποβαθμίζουν τόσο την συνεισφορά του όσο και την σημασία του.

Για να αντιληφθούμε καλύτερα την βαρύτητα κινημάτων όπως το Dada, ο Νεοπλαστικισμός, το Μπάουχαους και ο κονστρουκτιβισμός, θα πρέπει να αναστοχαστούμε τις καινοτομίες τις οποίες έφεραν στην καλλιτεχνική σκηνή. Ο θεωρητικός προσανατολισμός των ριζοσπαστικών κινημάτων της μεσοπολεμικής τέχνης δεν σχετίζεται μόνο με τη μελέτη χρωμάτων, γραμμών και σχημάτων αλλά και με την διατύπωση πολιτικών και κοινωνικών θέσεων σε ένα κόσμο που μεταβαλλόταν επικίνδυνα.

Η φαινομενική ανεμελιά των ντανταϊστών για παράδειγμα πάει χέρι-χέρι με μια ήπια στράτευση, μια βαθιά πολιτική και κοινωνική δέσμευση, υπό το πρίσμα της οποίας μπορεί να ερμηνευτεί και η απόφαση της χρήσης νέων υλικών. Αρνούμενοι να «παίξουν» με τους κανόνες της αναπαραστατικής τέχνης και στρεφόμενοι προς την αφαίρεση οι ντανταϊστές αμφισβητούν τους «κανόνες του παιχνιδιού». Φαντάζει ίσως ουτοπικό το εγχείρημα όσο ουτοπική είναι και η άποψη ότι η κοινωνία θα μπορούσε να αλλάξει μέσω της τέχνης κατακτώντας ένα μέλλον διαφορετικό από αυτό που της επιφύλασσε η Ιστορία.

Ο μηδενισμός του Dada είναι κάτι το οποίο καταλογίζουν πολλοί στο κίνημα αυτό. Ωστόσο στη βάση κάθε εξέγερσης υπάρχει πάντα ένα μηδενιστικό απόθεμα, δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Η υπεραισιοδοξία των ντανταϊστών άλλωστε πηγάζει από την πλήρη άρνηση ενός παρελθόντος που προκάλεσε βαθιές ουλές στο σώμα της Ιστορίας. Και είναι μια θαυμαστή υπεραισιοδοξία έστω και αν δεν επιβεβαιώθηκε από τις μετέπειτα εξελίξεις.