Αϊνστάιν, Μαρξ και Φρόιντ - Οι σέντερ φορ της νεωτερικότητας

Και δεν μπορούμε να περιμένουμε από τη λογοτεχνία να το κάνει αυτό, όπως ίσως το έκανε το 19^ο αιώνα με το μυθιστόρημα του ρεαλισμού ή τον 18^ο αιώνα με τον Γκαίτε και τους Γάλλους φιλοσόφους. Η λογοτεχνία που αναπτύχθηκε από τα τέλη του 19^ου αιώνα και μετά, με εξαίρεση ίσως τον Ντοστογιέφσκι, είναι περισσότερο μια τέχνη μορφής παρά ουσίας, έχει να λύσει δικά της ζητήματα προκειμένου να επιβιώσει, και συχνά αδιαφορεί για τις μείζονες ιστορικές συνθήκες. Μυθιστορήματα όπως οι «Αδελφοί Καραμάζοφ» που δίνουν μια εφ’ όλης της ύλης εικόνα του νέου αιώνα, σπανίζουν. Η λογοτεχνία θέτει βεβαίως το αίτημα της νεωτερικότητας χωρίς ωστόσο να το ικανοποιεί, και η μεγάλη έκπληξη μάς έρχεται από το χώρο της επιστήμης.

Τρεις εξέχουσες προσωπικότητες, ο Αϊνστάιν, ο Φρόιντ και ο Μαρξ περιέγραψαν σε αδρές γραμμές την νέα εποχή, τις μεγάλες προσδοκίες αλλά και τις διαψεύσεις που δημιούργησε, και με τον τρόπο τους αναδείχθηκαν σε εξέχοντες αφηγητές της νεωτερικότητας. Σε αυτό το ευρύ φάσμα αφηγήσεων που έθεσε το μυθιστόρημα ήταν περίπου αναμενόμενο ότι η επιστήμη θα έπαιρνε ένα μερίδιο αφήγησης.

Η Ερμηνεία των Ονείρων, το Κεφάλαιο και η Θεωρία της Σχετικότητας θα μπορούσαν έτσι να χαρακτηριστούν μυθιστορήματα με την ευρύτερη έννοια του όρου. Κι όπως ακριβώς συνηθίζουμε να λέμε ότι οι ρεαλιστές μυθιστοριογράφοι του 19^ου αιώνα παρήγαγαν περισσότερη και πιο μεστή φιλοσοφία από τους επαγγελματίες φιλοσόφους, έτσι πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι τρεις αυτοί προφήτες της νεωτερικότητας συνεισέφεραν περισσότερη «λογοτεχνία» από τους πεζογράφους του 20^ου αιώνα στο παγκόσμιο ταμείο της αφήγησης.