Εθνικό Θέατρο, μια ιστορία 88 ετών

Το Θέατρο ιδρύθηκε για πρώτη φορά το 1900 ως επίσημο Βασιλικό Θέατρο για να κλείσει όμως σε σύντομο χρονικό διάστημα (1908) και να δοθεί σε κοινή χρήση μέχρι το 1932. Ως Εθνικό Θέατρο επανιδρύθηκε με νόμο του τότε Υπουργού Παιδείας, Γεωργίου Παπανδρέου στις 3 Μαΐου του 1930. Οι πρώτες διαφωνίες σχετικά με το πρόσωπο που θα διοριζόταν σκηνοθέτης στο Εθνικό σημαδεύουν τις απαρχές του: ηθοποιοί και συγγραφείς, μεταξύ των οποίων και η Μαρίκα Κοτοπούλη, και η Κυβέλη, προτείνουν τον Μαξ Ράινχαρντ, επειδή έκριναν πως δεν υπήρχε κατάλληλος Έλληνας. Στην ουσία ούτε η Κοτοπούλη και ούτε η Κυβέλη ήθελαν σκηνοθέτη που θα ήταν παντοδύναμος και γι' αυτό πρότειναν τον Ράινχαρτ, που δεν επρόκειτο να δεχθεί να αφήσει το Βερολίνο και τη Βιέννη για να έρθει στην Αθήνα. Οι Γρ. Ξενόπουλος και Θ. Συναδινός προκρίνουν έναν τεχνοκράτη, όμως οι Μ.Ροδάς, Πέλος Κατσέλης, θέλουν ένα σκηνοθέτη - δάσκαλο. Αρχικά διορίζεται ο Μ. Λιδωρίκης ως σκηνοθέτης με βοηθό τον Δ.Μυράτ, αλλά μετά την παραίτησή του στις αρχές του 1931 αναβαθμίζεται ο ήδη διορισμένος σκηνοθέτης Φώτος Πολίτης, που υποστηρίζεται από τον γενικό διευθυντή Ιωάννη Γρυπάρη, τον γενικό γραμματέα Κωστή Μπαστιά και τον Παύλο Νιρβάνα, έως τον πρόωρο θανατό του το Δεκέμβριο Άλλοι ήταν οι Κλεόβουλος Κλώνης (σκηνικά) και Αντώνης Φωκάς (κοστούμια).

Σύμφωνα με το καταστατικό του, στους σκοπούς του περιλαμβάνονται κυρίως:

Η μελέτη, η έρευνα, η σκηνική διδασκαλία και η διάδοση στην Ελλάδα και στο εξωτερικό του αρχαίου δράματος.
Η σκηνική διδασκαλία, η προώθηση και η ανάπτυξη της ελληνικής και κυρίως της νεοελληνικής δραματουργίας.
Η σκηνική παρουσίαση και η ερμηνεία κλασικών έργων.
Η έρευνα, η αναζήτηση και ο πειραματισμός σε νέες μορφές θεάτρου και σκηνικής έκφρασης.
Η πραγματοποίηση παραστάσεων για παιδιά και νέους.
Η παροχή θεατρικής εκπαίδευσης με τη δημιουργία Δραματικής Σχολής.
Η προώθηση διεθνών θεατρικών ανταλλαγών και της παγκόσμιας θεατρικής συνεργασίας, κυρίως στο χώρο της Ευρώπης και των χωρών όπου δραστηριοποιείται ο απόδημος Ελληνισμός.
Η δημιουργία προϋποθέσεων και κινήτρων για την ανάδειξη και ενθάρρυνση του θεατρικού δυναμικού της χώρας.

Τα εγκαίνια έγιναν με την παράσταση «Αγαμέμνων» του Αισχύλου και τη μονόπρακτη κωμωδία «Ο Θείος Όνειρος» του Ξενόπουλου στις 19 Μαρτίου 1932. Ανάμεσα στους ηθοποιούς που συγκαταλέγονταν στον πρώτο πυρήνα του Εθνικού Θεάτρου συναντώνται οιΑιμίλιος Βεάκης, Γιώργος Γληνός, Ελένη Παπαδάκη, Αλέξης Μινωτής, Κατίνα Παξινού, Θάνος Κωτσόπουλος, Δημήτρης Μυράτ.

Η περίοδος του Φώτου Πολίτη χαρακτηρίζεται από την επιθυμία του το Εθνικό να συμβάλει στη διαπαιδαγώγηση και την ψυχαγωγία του λαού, χωρίς να ικανοποιεί τις προσωπικές φιλοδοξίες των πρωταγωνιστών του. Η ρήξη του με την καλλιτεχνική επιτροπή του Εθνικού (Γρηγόριος Ξενόπουλος, Θ. Συναδινός, Παύλος Νιρβάνας), επειδή ο πρώτος ήθελε να έχει όχι απλά τη σκηνοθετική ευθύνη των έργων που ανέβαιναν, αλλά και τον τελικό λόγο για τα έργα αυτά, συνέβαλαν στην ανάδειξη του Δημήτρη Ροντήρη. Το 1934, μετά τον θάνατο του Φώτου Πολίτη, τη θέση του ανέλαβε ο Δημήτρης Ροντήρης, ο σκηνοθέτης που ίσως περισσότερο από όλους τους άλλους θα συνδέσει το όνομα του με το Εθνικό Θέατρο, υπηρετώντας το μέχρι τον θάνατό του (1981).

Το 1939, ιδρύθηκε η Εθνική Λυρική Σκηνή ως τμήμα του Εθνικού Θεάτρου. Το 1956 αναγνωρίστηκε η ανάγκη προώθησης του νεοελληνικού ρεπερτορίου με την ίδρυση της Δεύτερης Σκηνής που αργότερα το 1971 ονομάστηκε Νέα Σκηνή, επί Αιμίλιου Χουρμούζιου, και που σαν εναρκτήριο έργο της επιλέγεται Η έβδομη ημέρα της δημιουργίας του Ιάκωβου Καμπανέλλη. (23 Ιανουαρίου 1956) Το 1996 ιδρύθηκε η Πειραματική σκηνή, ο Άδειος Χώρος και το Εργαστήριο Ηθοποιών.

Από το Εθνικό Θέατρο πέρασαν και πολλοί Έλληνες ηθοποιοί που αργότερα έγιναν σταρ της εγχώριας σουμπίζ όπως: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Μάρω Κοντού, Μαίρη Χρονοπούλου κλπ.

Επίσης ως δάσκαλοι πέρασαν από το Εθνικό Θέατρο μεγάλες μορφές του ελληνικού καλλιτεχνικού κόσμου όπως: Άννα Συνοδινού, Δημήτρης Χορν, Δημήτρης Μουράτ, Αλέξης Μινωτής, Κατίνα Παξινού κλπ.

Με την λειτουργία του έγινε η πρώτη σημαντική προσπάθεια για την δημιουργία θεατρικού θεάματος στην χώρα καθώς επίσης και θεατρικής διδασκαλίας στην χώρα, δίνοντας έτσι μεγάλη ώθηση στο επάγγελμα του ηθοποιού και ανοίγοντας νέους ορίζοντες για νέους που ήθελαν να γίνουν ηθοποιοί. Καθώς το επάγγελμα του ηθοποιού εκείνα τα χρόνια θεωρούταν υποδεέστερων των άλλων επαγγελμάτων της εποχής, ένα κρατικό θέατρο έκανε τους ανθρώπους της εποχής να αρχίσουν να αλλάζουν γνώμη ως αναφορά το θέμα των ηθοποιών.