Φάρμακα για το άσθμα και ντόπινγκ

Το άσθμα είναι σύνηθες στους αθλητές αντοχής και ιδιαίτερα στους ελίτ (σκιέρς, μαραθωνοδρόμους, κωπηλάτες, ποδηλάτες υπερμαραθωνοδρόμους) και όταν παραμείνει χωρίς θεραπεία επηρεάζει την υγεία και την απόδοση του αθλητή.

Εκδηλώνεται με βήχα, συριγμό και δύσπνοια και η θεραπεία του είναι καλά αποδεδειγμένη με εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και, σε βαρύτερες περιπτώσεις, με χορήγηση κορτιζόνης από το στόμα. Εντούτοις, η χρήση εισπνεόμενων βρογχοδιασταλτικών, μόνα τους ή σε συνδυασμό με κορτιζόλη, έρχεται σε αντίθεση με τους νόμους κατά του ντόπινγκ. Από την άλλη, αν το άσθμα αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να κινδυνεύσει η ζωή του ασθενή.

Αν και δεν έχει αποδειχθεί ιδιαίτερο εργογενές όφελος από τη χρήση ενός μόνο εισπνεόμενου φαρμάκου, ο συνδυασμός τους έχει δείξει ότι βελτιώνουν την ταχύτητα και τη μέγιστη δύναμη. Επιπλέον, η χορήγηση κορτιζόλης έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την παρατεταμένη υπομέγιστη άσκηση σε ποδηλάτες και δρομείς που έτρεχαν στο 70-75% της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου.

Ο μηχανισμός δράσης της κορτιζόνης οφείλεται στην ευφορία, στη μειωμένη αίσθηση προσπάθειας, στη μεγαλύτερη παροχή ενέργειας μέσω οξείδωσης του λίπους και κυρίως στην αντιφλεγμονώδη δράση που έχει στη φλεγμονή των βρόγχων που προκαλείται από το άσθμα και των μυών που οφείλεται στην καταπόνησή τους.

Η χρόνια φλεγμονή των τοιχωμάτων των βρόγχων οδηγεί σε προοδευτική υπερτροφία και πάχυνση του βλεννογόνου, με αποτέλεσμα μόνιμη στένωση των αεραγωγών. Αυτό που κάνει η κορτιζόνη αλλά και η ίδια η αερόβια άσκηση είναι να αναστέλλουν την πάχυνση και στένωση των βρόγχων, λόγω της ισχυρής αντιφλεγμονώδης δράσης τους.

Φαίνεται ότι η εισπνοή βρογχοδιασταλτικών σε ασθματικά αλλά και φυσιολογικά άτομα, αν και διευρύνει τους βρόγχους δεν βελτιώνει την απόδοση. Σαράντα οκτώ καλά προπονημένοι ποδηλάτες, με ιστορικό άσθματος και ένας χωρίς ιστορικό άσθματος, με μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου πάνω από 60 ml/kgr ανά λεπτό διάνυσαν 10 χιλιόμετρα σε 15 λεπτά. Μια ώρα νωρίτερα έλαβαν εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα. Τα αποτελέσματα μετά τη δοκιμασία έδειξαν ότι η αναπνευστική λειτουργία βελτιώθηκε, και στους πάσχοντες και στον υγιή, αλλά δεν βελτιώθηκε η απόδοση. Παρόμοια αποτελέσματα διαπιστώθηκαν σε ανάλογες μελέτες.

Επομένως, αν και τα βρογχοδιασταλτικά είναι αποτελεσματικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του άσθματος, δεν παρατηρείται παράλληλη βελτίωση της απόδοσης. Προφανώς, ο λόγος είναι ότι η ήπια πνευμονική δυσλειτουργία και η προκαλούμενη στένωση των βρόγχων δεν αποτελούν περιοριστικό παράγοντα στην άσκηση, λόγω των τεράστιων εφεδρειών του αναπνευστικού συστήματος. Εξάλλου, άλλα όργανα, με μικρότερες εφεδρείες, και άλλοι μηχανισμοί προλαβαίνουν να ανεπαρκήσουν, όπως η δυνατότητα της καρδιάς να ωθεί το αίμα στους μύες ή η δυνατότητα των μυών να απομυζούν οξυγόνο από το αίμα.

Υπάρχει η υπόνοια ότι οι ελίτ μαραθωνοδρόμοι στα τελευταία χιλιόμετρα βιώνουν δύσπνοια που οφείλεται σε διαταραχές της διάχυσης του οξυγόνου από τους πνεύμονες στην κυκλοφορία. Αυτό οφείλεται στο ότι τα ερυθρά αιμοσφαίρια, δηλαδή οι μεταφορείς οξυγόνου διέρχονται πολύ γρήγορα από τις κυψελίδες και δεν προλαβαίνουν να δεσμεύσουν οξυγόνο.

Επομένως, η διεύρυνση των βρόγχων και η δίοδος μεγαλύτερων ποσοτήτων αέρα δεν σημαίνουν ότι περισσότερο οξυγόνο θα περάσει στην κυκλοφορία για να φτάσει στους μύες, διότι το αίμα δεν μπορεί να μεταφέρει περισσότερο οξυγόνο. Μια ικανή ποσότητα οξυγόνου μάλιστα, αποβάλλεται κατά την εκπνοή.

Αν και παλαιότερα τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά θεωρούνταν ντόπινγκ, τα τελευταία χρόνια η απλή χρήση τους, χωρίς χορήγηση κορτιζόνης από το στόμα, έχει γίνει αποδεκτή και δεν εμπίπτει στη νομοθεσία κατά του ντόπινγκ.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.