Οστεοαρθρίτιδα και άσκηση

Υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στη δόση της φυσικής δραστηριότητας και της άσκησης και στην πρόληψη νοσημάτων και ιδιαίτερα των επιπλοκών τους, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, το άσθμα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η κολίτιδα, η οστεοαρθρίτιδα κ.ά. Δηλαδή, όσο αυξάνεται η ένταση ή η διάρκεια της προπόνησης τόσο μεγαλύτερο είναι το προσδοκώμενο όφελος και η αποτροπή ή η καθυστέρηση της εμφάνισης των επιπλοκών, ακόμη και σε νοσήματα που ήδη έχουν εκδηλωθεί. Το σπουδαιότερο είναι ότι, αν και μπορεί να διαπιστωθούν εργαστηριακά ευρήματα κάποιου νοσήματος, για παράδειγμα κήλη μεσοσπονδυλίων δίσκων, δε συνοδεύονται από αντίστοιχα συμπτώματα.

Η οστεοαρθρίτιδα διακρίνεται στην πρωτοπαθή, που σχετίζεται με την ηλικία και έχει γενετική προέλευση και τη δευτεροπαθή, που σχετίζεται με υπερχρήση, τραύμα, λοίμωξη ή αυτοάνοσες διαταραχές. Η οστεοαρθρίτιδα του δρομέα οφείλεται στον μονότονο και επανειλημμένο τραυματισμό των αρθρώσεων λόγω υπερχρήσης και αφορά κυρίως τις αρθρώσεις του γόνατος και του ισχίου. Το συνηθέστερο αίτιο είναι η διαταραγμένη μηχανική της κίνησης, λόγω ανισοσκελίας ή άλλης ανισορροπίας από τραυματισμό (τενοντίτιδα) που συνεπάγεται υπερβολική και ασυνήθιστη φόρτιση των αρθρώσεων των κάτω άκρων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταστροφή-νέκρωση της κεφαλής του μηριαίου οστού άγνωστης αιτιολογίας ή άλλης τραυματικής διαταραχής (βλάβη μηνίσκου, συνδέσμου ή μυός). Η διαδοχική φόρτιση από υπερχρήση σε λάθος θέση βαθμιαία διαβρώνει το κολλαγόνο δίκτυο του χόνδρου και προκαλεί πολλαπλά μικροκατάγματα στο υποκείμενο οστό.

Τα όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα ενισχύουν την κοινή λογική που κυριαρχεί μεταξύ των ατόμων που δεν είναι δρομείς, ότι δηλαδή το τρέξιμο ευθύνεται για την καταστροφή των γονάτων και των ισχύων και για την εμφάνιση αρθρίτιδας. Το επιχείρημα είναι ότι όσο περισσότερο φορτίζεται μια άρθρωση τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος της διάσπασης του προστατευτικού χόνδρου και επομένως καταστροφής του οστού. Αυτό όμως που διαπιστώνεται από τις μελέτες είναι ότι όσο περισσότερο τρέχουμε τόσο μειώνεται ο κίνδυνος της αρθρίτιδας. Αν και παρατηρείται υψηλής συχνότητας οστεοαρθρίτιδας στους αθλητές διαφόρων αθλημάτων σε μια μελέτη 75000 δρομέων, κυρίως μαραθωνοδρόμων,διαπιστώθηκε ότι το τρέξιμο μείωσε τον κίνδυνο βλάβης των αρθρώσεων. Σε μια μελέτη 451 δρομέων και 330 μη δρομέων, ηλικίας 50-72 ετών, σε διάστημα οκτώ χρόνων οι δρομείς είχαν, σαφώς, μικρότερη θνητότητα και μικρότερη επίπτωση σε οστεοαρθρίτιδα και σε άλλα μυοσκελετικά προβλήματα.

Σε κάθε διασκελισμό το σώμα προσαρμόζεται αυξάνοντας το ποσοστό του νερού και το περιεχόμενο σε πρωτεϊνογλυκάνες στις αρθρώσεις, ενώ οι σύνδεσμοι και οι μύες που περιβάλλουν τις αρθρώσεις ενδυναμώνουν. Οι πρωτεϊνογλυκάνες προσδίδουν στους χόνδρους την ελαστικότητα και το ιξώδες, ιδιότητες που καθιστούν ανθεκτικό τον χόνδρο στις επιβαρύνσεις. Η κύρια αιτία της οστεοαρθρίτιδας είναι η απώλεια αυτής της ουσίας και η λέπτυνση του χόνδρου.

Πιθανώς οι χόνδροι ανέχονται καλύτερα τη «ρυθμική, κυκλική φόρτιση» του τρεξίματος, δηλαδή τη φόρτιση κατά την προσγείωση και την αποφόρτιση κατά την απογείωση του πέλματος από το έδαφος, σε σχέση με την παρατεταμένη φόρτιση που παρατηρείται σε αθλήματα, όπως η άρση βαρών, το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το άλμα εις μήκος, κ.ά. Επιπλέον, το τρέξιμο ενεργοποιεί τα κύτταρα του χόνδρου να πολλαπλασιαστούν και να αντικαταστήσουν τα κύτταρα που βλάπτονται από τη φόρτιση, ενώ στην παρατεταμένη εφαρμογή δύναμης η αναγέννηση υπολείπεται της καταστροφής των κυττάρων του χόνδρου.

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.