Η ιστορία μιας μάσκας (pics)

Η χειρουργική μάσκα αποτελεί ενδεχομένως το πιο δημοφιλές αξεσουάρ των ημερών λόγω κορονοϊού. Η αλήθεια είναι ότι ο προορισμός της είναι τα πρόσωπα ιατρών και νοσηλευτών κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης και κατά τη διάρκεια της νοσηλείας ενός ασθενούς.

Όμως με το ξέσπασμα του κορονοϊού, οι ιατρικές μάσκες προστασίας έκαναν την εμφάνισή τους στα πρόσωπα των απλών ανθρώπων. Αρχικά στην Ασία, στη συνέχεια σε όλο το κόσμο. Η λοίμωξη έκανε απλά τους περισσότερους Ασιάτες να τις βγάλουν από τα συρτάρια τους και τους Ευρωπαίους να τις προμηθευτούν. Σε όλα τα ειδησεογραφικά δίκτυα, τα άρθρα για τον κορονοϊό συνοδεύονται από φωτογραφίες ανθρώπων με μάσκες προστασίες που πολλές φορές δεν είναι ιατροί ή νοσηλευτές.

Η μάσκα θεωρείται η τελευταία πράξη αντίστασης σε έναν ιό γενικότερα. Ο ρόλος της έχει γιγαντωθεί σε διάφορους πολιτισμούς μακριά από τη χώρα μας και αποτελεί απαραίτητο αξεσουάρ για τους απλούς πολίτες. Οι μάσκες πρωτοδημιουργήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1890. Τότε δημιουργήθηκαν οι πρώτες μάσκες του είδους, δηλαδή αυτές που καλύπτουν το στόμα και τη μύτη. Ο πρώτος λόγος είναι ο προφανής. Προστατεύουν από ασθενείς και τη ρύπανση. Γρήγορα έγιναν και τρόπος διαμαρτυρίας, αντιρατσιστική πράξη και τελικά μόδα.

Παγκόσμιος κατασκοπευτικός πόλεμος για τις... μάσκες. Θύμα του πολέμου και η Ελλάδα

Σημειολογικά, οι μάσκες έχουν κάτι περίεργο. «Είναι κάτι που προστατεύει αλλά και επικοινωνεί», έγραψε στο περιοδικό TIME, o ιατρικός ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου Σεντ Άντριους στη Σκωτία, Χρήστος Λυντέρης και πρόσθεσε ότι οι μάσκες χρησιμοποιούνται όχι μόνο για να προστατεύσουν κάποιοι τον εαυτό τους από τον κορονοϊό, αλλά και για να προωθήσουν την κοινωνική αλληλεγγύη στις πληγείσες κοινότητες.

Ένα κομμάτι γάζας με δύο ιμάντες

Πώς όμως ένα κομμάτι γάζας με δύο ιμάντες απέκτησε τέτοια σημασία; Σύμφωνα με τη μελέτη του 1967, «Ιστορία των χειρουργικών μασκών προσώπου: οι μύθοι, οι μάσκες και οι άνδρες και οι γυναίκες πίσω από αυτές», του John L. Spooner (Επικεφαλής του Τμήματος Ιατρικών Προϊόντων της 3M Company, αμερικανικής πολυεθνικής εταιρίας που παράγει κυρίως ήδη υγειονομικής περίθαλψης), οι προστατευτικές μάσκες προσώπου εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο τέλος του 19ου αιώνα.

Χρησιμοποιήθηκαν ως προστατευτικό είδος που φορούσαν μόνο οι γιατροί κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης, ώστε να αποφευχθεί η είσοδος αερομεταφερόμενων βακτηρίων σε αυτούς από τις ανοικτές πληγές.

Κορoνοϊός: Προστατεύουν μάσκες και γάντια; Τι απαντά ο επικεφαλής εκτάκτων καταστάσεων του ΠΟΥ

«Πλέον μπορείτε να βρείτε μάσκες σε μοντέρνα σχέδια», ανέφερε ο κ. Λυντέρης και εξήγησε ότι αυτό σημαίνει ότι «υπήρξε μια λαϊκή αποδοχή της μάσκας. Κάτι σαν μέρος της καθημερινής ζωής».

Αν και η χρήση των μάσκων υποχώρησε μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, παρέμειναν αρκετά δημοφιλείς στην Κίνα. Εκεί οι μάσκες συμβόλιζαν τη φροντίδα για την κοινότητα και την ευαισθητοποίηση των πολιτών. «Αποτέλεσαν βασικό αξεσουάρ - σύμβολο στις κομμουνιστικές εκστρατείες για τη δημόσια υγεία», σύμφωνα με τον κ. Λυντέρη.

Μετά την επιδημία SARS

Ακολούθησε η επιδημία SARS που ξέσπασε το 2002 και προκάλεσε την «αναζωπύρωση» της μάσκας, στην Κίνα, το Χονγκ Κονγκ και στην πλειονότητα της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας. Κυρίως όμως στην κοινή λογική των κατοίκων αυτών των περιοχών. Θεωρήθηκε ως ένδειξη ευαισθητοποίησης σε θέματα υγείας και πολιτικού καθήκοντος για ατομική ευθύνη και... ευγένεια. Είναι σύμφωνα με τον κοινό νου, απόλυτη ανάγκη και ευγένεια να φορά κάποιος μάσκα και να αποφεύγει το φτέρνισμα δίπλα σε κάποιον που είναι δίπλα του.

Οι μάσκες στις συγκεκριμένες περιοχές απέκτησαν έναν επιπλέον ρόλο. Λειτουργούν ως φίλτρα αέρα σε αστικά κέντρα με μεγάλη ρύπανση. Αλλά και ένα είδος διαμαρτυρίας για την κλιματική κρίση, όχι μόνο σε πόλεις όπως η Βομβάη, το Πεκίνο, το Τόκιο και το Μεξικό, αλλά και, πιο πρόσφατα, στη διάρκεια των πυρκαγιών στην Αυστραλία.

Οι μάσκες υιοθετήθηκαν, το 1910, από τις κινεζικές αρχές για την πρόληψη της εξάπλωσης της πνευμονικής πανώλης. Σύμφωνα με τον κ. Λυντέρη «έγιναν ταυτόχρονα έμβλημα της ιατρικής νεωτερικότητας». Απέκτησαν ουσιαστικά διπλή χρησιμότητα. Η προφανής ήταν η προστασία από τα μικρόβια. «Κατάφεραν όμως να μετατρέψουν απλούς ανθρώπους σε επιστημονικά φιλόδοξους πολίτες», υποστήριξε ο κ. Λυντέρης στο άρθρο του στο TIME.

Οκτώ χρόνια αργότερα, οι μάσκες έγιναν ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Υιοθετήθηκαν ευρέως για την προστασία απέναντι στην ισπανική γρίπη.

Η μόδα και η πολιτική

Η βιομηχανία της μόδας αγκάλιασε κάποια στιγμή τη μάσκα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην παρουσίαση της συλλογής, Qiaodan Yin Peng Sportswear, στη διάρκεια της εβδομάδας μόδας της Κίνας το 2014, τα μοντέλα φορούσαν μάσκες στο πρόσωπο.

To 2015, η κινέζα σχεδιάστρια Masha Ma, παρουσίασε στο Παρίσι τις μάσκες Swarovski. Η μουσική βιομηχανία δεν έχασε την ευκαιρία. Οι ράπερς Ayo & Teo έκαναν τις μάσκες μόνιμο αξεσουάρ.

Τα τελευταία χρόνια μεγάλες εταιρείες έβαλαν στα είδη τους τις μάσκες. Η Gucci δημιούργησε μια για να την φορέσει η τραγουδίστρια Μπίλι Έλις στα βραβεία Grammy. Τον τελευταίο μήνα, μοντέλα, τραγουδιστές και γενικά διάσημοι ανά τον κόσμο αναρτούν σέλφι σε αεροπλάνα φορώντας μάσκες.

Πέρα όμως από το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν μάσκες σε διάφορα σχέδια -με κουτάβια, γάτες, λουλούδια και διάφορα άλλα- υπάρχουν και μάσκες με πολιτικό συμβολισμό. Κυρίως μαύρες μάσκες που φορούσαν οι διαδηλωτές στις πρόσφατες διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας στο Χονγκ Κονγκ. Αποτέλεσαν πολιτικό αξεσουάρ αλλά και τρόπο συγκάλυψης της ταυτότητας του διαδηλωτή μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες. Μάλιστα, η προσπάθεια της κυβέρνησης να τις απαγορέψει είχε ως αποτέλεσμα τη μετατροπή της μάσκας σε σύμβολο εξέγερσης.

Οι μάσκες δυστυχώς είναι πλέον περιζήτητες λόγω κορονοϊού. Ακόμα και μετά την τοποθέτηση του καθηγητή, Σωτήρη Τσιόδρα, ο οποίος ξεκαθάρισε πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και το αμερικανικό Κέντρο Νοσημάτων (CDC), έχουν ανακοινώσει πως μόνο άτομα με συμπτώματα του ιού και όσοι τα φροντίζουν και επαγγελματίες Υγείας, θα πρέπει να φορούν μάσκες.

Ίσως πλέον είναι ακόμα μεγαλύτερη η ζήτησή τους. Ο κ. Λυντέρης έχει την εξήγηση. Έγραψε στο TIME: «Σε κάποιες περιοχές οι μάσκες είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν τώρα. Και όταν τα πράγματα γίνονται σπάνια, γίνονται επίσης πολύ επιθυμητά».