ΣτΕ: Η υπόθεση που μπορεί να αλλάξει το Airbnb

Αν οι προσφυγές γίνουν δεκτές, ανοίγει ο δρόμος για ανάλογες αποφάσεις κατ’ αρχάς σε περιοχές που διέπονται από ειδικά πολεοδομικά καθεστώτα προστασίας, όπως, λόγου χάρη, οι παραδοσιακοί οικισμοί. Το βασικότερο όμως είναι ότι θα κριθεί για πρώτη φορά αν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι, όπως ορίζει ο νόμος, ένα είδος αστικής μίσθωσης ή πρόκειται για «συγκεκαλυμμένη» τουριστική δραστηριότητα, που μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με τις χρήσεις γης που ισχύουν σε κάθε περιοχή.

Οι 16 προσφυγές που κατέθεσε η ΕΛΛΕΤ είναι πανομοιότυπες. Η οργάνωση εντόπισε 16 ακίνητα στην Πλάκα, τα οποία έχουν μετατραπεί ολόκληρα σε τουριστικά καταλύματα. Ζήτησε από την υπηρεσία δόμησης του Δήμου Αθηναίων τη σφράγισή τους, με το επιχείρημα ότι μέσω της μετατροπής της χρήσης των ακινήτων παραβιάζεται το προστατευτικό για την κατοικία καθεστώς που ισχύει για την περιοχή της Πλάκας (δύο προεδρικά διατάγματα του 1979 και 1993).

Η υπηρεσία δόμησης απάντησε, όπως αναμενόταν, αρνητικά, δεδομένου ότι «δεν ορίζεται στην πολεοδομική/τουριστική νομοθεσία ότι οι κατοικίες που μισθώνονται βραχυχρόνια μέσω ψηφιακής πλατφόρμας αποτελούν τουριστικά καταλύματα». Και η ΕΛΛΕΤ προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την ακύρωση της πράξης αυτής.

Τις προσφυγές κατέθεσε εκ μέρους της ΕΛΛΕΤ ο Δημήτρης Μέλισσας, δικηγόρος και καθηγητής Δικαίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιβάλλοντος στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ. «Η Πλάκα διέπεται από ένα ειδικό πολεοδομικό καθεστώς που προστατεύει την κατοικία, ενώ επιτρέπει διάφορες συμπληρωματικές χρήσεις (λ.χ. καταστήματα) σε πολύ συγκεκριμένα σημεία. Εκεί που ο νομοθέτης ήθελε να επιτρέψει τα ξενοδοχεία, το προσδιόρισε με πολύ μεγάλη ακρίβεια», εξηγεί. «Η μετατροπή ενός ακινήτου που ήταν κατοικία σε συγκεκαλυμμένο ξενοδοχείο είναι μια ευθεία παραβίαση του προστατευτικού πλαισίου της Πλάκας.

Δεν είναι "τυπικό" ζήτημα, αλλά ουσιαστικό. Με τη δημιουργία πολλών μικρών τέτοιων ξενοδοχείων στην Πλάκα, η κατοικία εκδιώκεται και η Πλάκα αλλάζει χαρακτήρα. Επιπλέον, η λειτουργία των τουριστικών μονάδων επηρεάζει αρνητικά τη ζωή των μόνιμων κατοίκων».

Οι ταράτσες και τα βαν

Δύο πολύ κατανοητά παραδείγματα είναι οι ταράτσες και τα βαν μεταφοράς. «Στα καταλύματα αυτά οι ταράτσες μετατρέπονται σε λειτουργικούς χώρους του καταλύματος. Εκεί σερβίρονται διάφορα γεύματα της ημέρας, συχνά το βράδυ υπάρχει δυνατά μουσική. Ολο αυτό είναι μια μόνιμη πηγή ηχορρύπανσης. Επιπλέον, η Πλάκα έχει γεμίσει με τα γνωστά μαύρα βαν με φιμέ τζάμια, με τα οποία γίνεται η μεταφορά των τουριστών όχι μόνο κατά την άφιξη και την αναχώρησή τους από το κατάλυμα, αλλά και για διάφορες δραστηριότητες.

Τα βαν επιβαρύνουν κυκλοφοριακά μια περιοχή με στενούς δρόμους και ιδιαίτερο χαρακτήρα, ενώ τοπικά αποτελούν πηγή ρύπανσης, καθώς αναμένουν για μεγάλα διαστήματα με αναμμένες μηχανές για να συντηρούν τον κλιματισμό. Όλα αυτά στην Πλάκα, που είναι ούτως ή άλλως μια περιοχή που προσελκύει επισκέπτες λόγω του χαρακτήρα της και της γειτνίασης με την Ακρόπολη».

Και οι 16 προσφυγές αφορούν εταιρείες (συνήθως ΙΚΕ, Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες) και όχι φυσικά πρόσωπα. Αυτό δεν είναι τυχαίο. «Βλέπουμε ότι τα ακίνητα αυτά τα κατέχουν εταιρείες διαχείρισης ακινήτων. Η Πλάκα όπως και άλλες περιοχές έχουν βρεθεί στο επίκεντρο ενός παιχνιδιού του διεθνούς real estate, που αγοράζει ολόκληρα κτίρια, τα οποία στη συνέχεια τα διαχειρίζονται εταιρείες παροχής υπηρεσιών. Μάλιστα, συχνά οι εταιρείες αυτές εναλλάσσονται: σε κάποιες από τις 16 περιπτώσεις με τις οποίες ασχοληθήκαμε, ο ιδιοκτήτης άλλαξε μέσα σε λίγους μήνες».

Οπως τονίζει ο κ. Μέλισσας, η ΕΛΛΕΤ δεν στρέφεται γενικώς κατά του Αirbnb, αλλά συγκεκριμένα υπέρ της μετατροπής ολόκληρων κτιρίων σε χώρους φιλοξενίας στην Πλάκα. «Στόχος μας είναι η διαφύλαξη της Πλάκας από την τεράστια αλλαγή στον χαρακτήρα της, που συντελείται παράνομα, με την παραβίαση των χρήσεων γης. Δεν αφορά γενικώς τις βραχυχρόνιες μισθώσεις», καταλήγει.

Απόφαση για όλους

Υποβάλλοντας τις προσφυγές, η ΕΛΛΕΤ προχωρεί σε μια κίνηση τακτικής: προσπαθεί να προκαλέσει τη διαδικασία της «πρότυπης δίκης», ως ζήτημα ευρύτερου ενδιαφέροντος με συνέπειες σε μεγάλο αριθμό προσώπων, που επιτρέπει να παρακαμφθεί η συνηθισμένη, μακρόχρονη διαδρομή μιας τέτοιας υπόθεσης στη Δικαιοσύνη. Στόχος είναι να εκδικαστεί ταχύτερα και να χαραχθεί μια νομολογική θέση η οποία υποχρεωτικά θα οδηγήσει σε τροποποίηση της νομοθεσίας.

Παρότι η κίνηση της ΕΛΛΕΤ είναι εστιασμένη χωρικά στην Πλάκα, είναι επόμενο ότι μια θετική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας θα αφορούσε δυνητικά και όλες τις περιοχές της χώρας που υπάγονται σε πολεοδομικό καθεστώς προστασίας (λ.χ. παραδοσιακοί οικισμοί). Διασταλτικά, θα μπορούσε να αφορά όλες τις περιοχές όπου από τον σχεδιασμό απαγορεύονται οι χρήσεις φιλοξενίας (περιοχές αποκλειστικής κατοικίας). Σε κάθε περίπτωση, για να απαγορεύσει το ΣτΕ τη μετατροπή κτιρίων κατοικιών σε Αirbnb στην Πλάκα, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο θα πρέπει να αναγνωρίσει την ασυμβατότητά τους με τις καθορισμένες εκεί χρήσεις γης. Επομένως, να αναγνωρίσει ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις θα πρέπει να λογίζονται όσον αφορά τις χρήσεις γης ως τουριστικά καταλύματα.

Ποσοτικά όρια, χωρίς περιορισμούς, υπέρ της κατοικίας

Αποκλειστικά φορολογικού χαρακτήρα είναι οι ρυθμίσεις για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις που έδωσε σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Οικονομικών. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, από αυτές απουσιάζει το ζήτημα του σεβασμού των χρήσεων γης και ιδίως της κατοικίας, ώστε να μπορούν να ληφθούν μέτρα για την προστασία της.

«Το βασικό ζήτημα, αν μια βραχυχρόνια μίσθωση είναι τουριστική χρήση ή αστική δεν έχει ακόμα μπει στη συζήτηση. Η νέα ρύθμιση αφορά μόνο φορολογικά ζητήματα», εκτιμά η Δήμητρα Σιατίτσα, ερευνήτρια για θέματα πόλης και κατοικίας. «Κατά συνέπεια, μένει εκτός μια σειρά θεμάτων για τα οποία απαιτούνται ειδικού τύπου παρεμβάσεις, όπως ο καθορισμός περιοχών κορεσμού (με υπερβολικά μεγάλο αριθμό βραχυχρόνιων μισθώσεων), το ζήτημα της συνύπαρξης των μισθωμένων διαμερισμάτων με τις κατοικίες στις πολυκατοικίες και πολλά ακόμη. Με προβληματίζει επίσης η "απομόνωση" του Airbnb από το ευρύτερο ζήτημα της κατοικίας. Δεν ευθύνεται μόνο το Airbnb για την άνοδο των τιμών, είναι όμως ένα σημαντικό όχημα γιατί διευκολύνει όσους βλέπουν την κατοικία ως επενδυτική ευκαιρία. Υπάρχουν πολλές δυναμικές που πλήττουν την παροχή οικονομικά προσιτής κατοικίας και δεν τις συζητούμε».

Σύμφωνα με την κ. Σιατίτσα, ένα ακόμη θέμα που μένει εκτός της συζήτησης είναι η έλλειψη εργαλείων, από πλευράς πολιτείας, για την καταγραφή των τάσεων. «Οι άνθρωποι που καταγράφουν, μελετούν και παράγουν γνώση για τα θέματα κατοικίας είναι μόνο οι παράγοντες της αγοράς. Από πλευράς Δημοσίου δεν έχουν αναπτυχθεί τα εργαλεία ώστε να κατανοούν τι συμβαίνει με την κατοικία, ποιες είναι οι τιμές, οι τάσεις, οι συγκεντρώσεις, οι παίκτες. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα Παρατηρητήριο Στέγης, το οποίο να χρησιμοποιείται για να ενημερώνει τις κρατικές πολιτικές».

Όριο 60 ημερών

Με κάποιες από τις προτεινόμενες ρυθμίσεις τίθεται όριο 60 ημερών σε κάθε μίσθωση ώστε αυτή να λογίζεται ως βραχυχρόνια, ενώ φυσικά πρόσωπα με περισσότερα από τρία ακίνητα υποχρεούνται να κάνουν έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας. «Η διαφορετική αντιμετώπιση ανάλογα με τον αριθμό των ακινήτων είναι στη σωστή κατεύθυνση, καθώς είναι σαφές ότι δεν πρόκειται για την περίπτωση ενός φυσικού προσώπου που αξιοποιεί για βραχυχρόνια μίσθωση ένα ακίνητο που διαθέτει για να συμπληρώνει το εισόδημά του, το οποίο μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας εν καιρώ μιας βαθιάς και συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης», εκτιμά ο Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, πολεοδόμος-γεωγράφος.

«Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις θέτουν ένα (θεμελιώδες) ζήτημα ορισμού της βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων, αν είναι "αστική μίσθωση ακινήτου" (όπως την ορίζει ο ισχύων σχετικός νόμος 4472/2017) ή εάν είναι "τουριστική δραστηριότητα", με άλλα λόγια εάν ένα Airbnb διαμέρισμα είναι "κατοικία" ή "τουριστικό κατάλυμα" (είτε πρόκειται για το σύνολο των διαμερισμάτων μιας πολυκατοικίας είτε για μεμονωμένα διαμερίσματα). Εάν τα Airbnb διαμερίσματα αναγνωρίζονταν από τον νόμο ως «τουριστικά καταλύματα», τότε θα είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μία σειρά κρίσιμων ερωτημάτων που προκύπτουν: Πόσα "μικρά ξενοδοχεία" (και μεγάλα βεβαίως) αντέχουν οι πόλεις και οι γειτονιές μας, τα νησιά και άλλοι τουριστικοί προορισμοί υψηλής ζήτησης; Επιτρέπεται να λειτουργούν "μικρά ξενοδοχεία" εντός κτιρίων κατοικίας; Ποια δημόσια υπηρεσία (ενδεχομένως η πολεοδομία) εκδίδει σχετική άδεια, υπό ποιες προϋποθέσεις και σε ποιες περιοχές;», αναφέρει. Ο κ. Μπαλαμπανίδης σημειώνει ότι για ακόμη μια φορά οι ρυθμίσεις είναι «οριζόντιες». «Τα προτεινόμενα μέτρα δεν διαφοροποιούνται γεωγραφικά. Ας θυμίσουμε ότι στην ισχύουσα νομοθεσία προβλέπεται η έκδοση υπουργικής απόφασης προκειμένου σε συγκεκριμένες "γεωγραφικές περιοχές" και "για λόγους που σχετίζονται με την προστασία της κατοικίας" να επιβληθούν ειδικά μέτρα περιορισμού των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Για παράδειγμα, στο κέντρο της Αθήνας και άλλων πόλεων ή σε νησιά των Κυκλάδων, όπου ο τουρισμός ασκεί ασφυκτικές πιέσεις και τα ενοίκια έχουν φτάσει σε απαγορευτικές τιμές, η εν λόγω ΚΥΑ θα μπορούσε να περιγράφει πιο αυστηρά μέτρα (ενώ βέβαια σε περιοχές που δεν δέχονται πιέσεις η αντιμετώπιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων θα μπορούσε να είναι πιο ευνοϊκή, ενδεχομένως στο πνεύμα "αποκέντρωσης του τουρισμού")».

Πηγή: kathimerini.gr