Ερντογάν: «Επιστρέφει» στη Δύση, προσδοκά οικονομικά οφέλη

Από το Βίλνιους της Λιθουανίας όπου βρέθηκε τις περασμένες μέρες για να πάρει μέρος στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παρουσίασε ένα μάλλον διαφορετικό πρόσωπο από εκείνο στο οποίο μας είχε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια.

Με φόντο την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, ο Τούρκος ηγέτης έδωσε το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ (μια ένταξη η οποία ωστόσο δεν αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί πριν από το φθινόπωρο) και είχε διμερείς συναντήσεις σε καλό κλίμα με ηγέτες όπως είναι ο Τζο Μπάιντεν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

«Μπαίνουμε σε μια νέα περίοδο τουρκο-δυτικών σχέσεων», δηλώνει ο Μουράτ Γέσιλτας της (προσκείμενης στην πλευρά Ερντογάν) τουρκικής δεξαμενής σκέψης Seta.

Σκεπτικισμός για τις πραγματικές τουρκικές διαθέσεις
Ωστόσο, όπως αναφέρουν σε μακροσκελές άρθρο τους οι Financial Times, υπάρχει έντονος σκεπτικισμός γύρω από τις πραγματικές διαθέσεις του Ερντογάν και το εάν εκείνος θα προχωρήσει σε αλλαγές εξωτερικής πολιτικής ή απλώς σε νέες συναλλαγές.

Η αλλαγή τόνου από την πλευρά της Τουρκίας έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία εκείνη προσπαθεί απεγνωσμένα να προσελκύσει ξένους επενδυτές.

Ελλειμμα ρεκόρ

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας έφτασε τα 37,7 δισεκατομμύρια δολάρια τους πρώτους πέντε μήνες του 2023, με το εν λόγω ποσό να αποτελεί ρεκόρ.

Η Ρωσία και οι χώρες του Κόλπου έχουν παράσχει οικονομική υποστήριξη στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια, ωστόσο η νέα οικονομική ομάδα του Ερντογάν προσδοκά να εξασφαλίσει παράλληλα επενδύσεις και από τις ΗΠΑ καθώς και από την Ευρώπη.

Η οικονομία το νούμερο ένα θέμα

«Η εξωτερική πολιτική επηρεάζεται άμεσα από τις οικονομικές σχέσεις. Έτσι, εάν η Δύση και η Τουρκία μπορέσουν να ανοίξουν μια νέα σελίδα, η οικονομία θα είναι το νούμερο ένα θέμα», δηλώνει στους FT ο Γέσιλτας, προσθέτοντας ότι ο Ερντογάν αναδιαμορφώνει την εξωτερική του πολιτική μετά τη νίκη του στις τουρκικές εκλογές του περασμένου Μαΐου.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση έχουν επιδεινωθεί σημαντικά από τότε που ο Ερντογάν ανήλθε για πρώτη φορά στην εξουσία το 2002, με τους ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης να ανησυχούν πια ολοένα περισσότερο για τη διολίσθηση του Τούρκου προέδρου προς απολυταρχικές κατευθύνσεις.

Η απόφαση της Τουρκίας να εμβαθύνει τους οικονομικούς της δεσμούς με τη Μόσχα μετά την εισβολή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία πέρυσι έχει επίσης προβληματίσει τους δυτικούς εταίρους της Τουρκίας, ενώ ο Ερντογάν νωρίτερα φέτος δήλωνε ότι η Τουρκία είναι πια πιο κοντά στον Πούτιν παρά στην Ουάσιγκτον.

«Τρομοκράτες» στη Σουδία και F-16 από τις ΗΠΑ

Προκειμένου να πειστεί ο Ερντογάν να δώσει το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, έπρεπε να προηγηθούν αρκετοί μήνες επίπονης διπλωματίας, όπως αναφέρουν οι FT.

Προκειμένου να ανταποκριθεί στις τουρκικές απαιτήσεις, η Σουηδία συμφώνησε να εκπονήσει έναν «οδικό χάρτη» για τη μάχη κατά της τρομοκρατίας, ενώ τους προηγούμενους είχε αλλάξει και την αντιτρομοκρατική της νομοθεσία.

Παράλληλα, η τουρκική πλευρά θα προωθούσε και το αίτημα της αγοράς νέων F-16 προς την πλευρά της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ, αλλά και το αίτημα της «αναζωογόνησης» της ευρωπαϊκής ενταξιακής προοπτικής της Άγκυρας προς την πλευρά των Βρυξελλών (βλ. συνάντηση Ερντογάν – Σαρλ Μισέλ στο Βίλνιους στις 10 Ιουλίου).

Σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ

«Για τον Ερντογάν, όλα έχουν να κάνουν με την οικονομία», δηλώνει Ευρωπαίος αξιωματούχος στους FT. Η Τουρκία επιδιώκει εδώ και καιρό την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ, την απελευθέρωση της βίζας και την επέκταση των συμφωνιών που έχει συνάψει με την ΕΕ για τη μετανάστευση. Ο Ερντογάν έθεσε όλα αυτά τα θέματα στη συνάντηση του που είχε με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.

Όταν ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκέφθηκε την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα, του επετράπη – προς μεγάλη ενόχληση του Κρεμλίνου – να φύγει παίρνοντας μαζί του μια ομάδα Ουκρανών αιχμαλώτων πολέμου που είχαν μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη από τη Ρωσία στο πλαίσιο συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων. Ο Ερντογάν εξέφρασε, επίσης, την υποστήριξή του για την επιλογή της Ουκρανίας να θέλει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Παράλληλα, όπως σημειώνει ο Σελίμ Κορού της δεξαμενής σκέψης Tepav, τουρκικά ΜΜΕ προσκείμενα στον Ερντογάν θα προσέγγιζαν μέσα από ένα υποτιμητικό πρίσμα τη Μόσχα στη σκιά της ανταρσίας των μαχητών της Wagner και του Γεβγκένι Πριγκόζιν.

Ουκρανία – Συρία – Ρωσία – ενέργεια

Ωστόσο, πολλοί αναλυτές βλέπουν τις προσπάθειες της Τουρκίας να αναζωογονήσει τις σχέσεις με τη Δύση περισσότερο ως μια κίνηση τακτικής. «Η σχέση παραμένει σε μεγάλο βαθμό συναλλακτική», σημειώνει ο Γουλφ Πίκολι της εταιρείας συμβούλων Teneo.

Η Άγκυρα αναμένεται να διατηρήσει τις θερμές σχέσεις της με τη Ρωσία λόγω της εξάρτησης της Τουρκίας από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και επειδή η Μόσχα είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη Συρία η οποία αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για την κυβέρνηση Ερντογάν.

Κινήσεις τακτικής

Οι κινήσεις του Ερντογάν θα πρέπει παράλληλα να ιδωθούν μέσα και από το πρίσμα της διάθεσης που έχει η Τουρκία να αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή στην περιφερειακή και παγκόσμια σκηνή.

«Η προτεραιότητα για την Άγκυρα είναι να επεκτείνει το πεδίο των ελιγμών της και την επιρροή της ως περιφερειακή δύναμη. Οι κινήσεις του Ερντογάν στο ΝΑΤΟ και τα ανοίγματά του προς την ΕΕ είναι κινήσεις τακτικής που συνάδουν με τις ευρύτερες γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας – δεν αποτελούν στροφή, και σίγουρα δεν αποτελούν αναστροφή», σημειώνει από την πλευρά του ο Εμρέ Πέκερ του Eurasia Group.