Ενεργειακή κρίση: Σε τροχιά λήψης μέτρων η Ευρώπη – Τα τρία σενάρια

Υπ’ ατμόν για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης βρίσκεται η Ευρώπη, με τον σχεδιασμό μέτρων τόσο σε πανευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Ειδικότερα, ο Όλαφ Σολτς παρουσίασε την Τετάρτη τις βασικές γραμμές του τρίτου πακέτου ελαφρύνσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης στη Γερμανία.

«Σύντομα» θα προσδιοριστούν όλες οι λεπτομέρειες, όπως είπε, χαρακτηρίζοντας τη φύση του νέου πακέτου ελαφρύνσεων «στοχευμένη και εξατομικευμένη», ώστε οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να βγουν αλώβητοι από τον δύσκολο χειμώνα που επίκειται.

«Πολλά δισεκατομμύρια ευρώ»

Για ένα «ογκώδες πακέτο ελαφρύνσεων» έκανε λόγο ο Φιλελεύθερος υπ. Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ στην κοινή συνέντευξη τύπου με τον καγκελάριο και τον Πράσινο υπ. Οικονομίας και Ενέργειας Ρόμπερτ Χάμπεκ, υπολογίζοντας το ύψος του σε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι και το επόμενο έτος, με τη συγχρηματοδότησή του σταδιακά από πόρους τόσο του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού όσο και των κρατιδίων.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του τηλεοπτικού δικτύου n-tv το συνολικό ύψος των ελαφρύνσεων που θα συμπεριληφθούν στο τρίτο πακέτο θα μπορούσαν να κυμανθούν στα 30 με 40 δισεκατομμύρια ευρώ – σημειωτέον ότι τα δύο πρώτα πακέτα στήριξης ανέρχονται στα 30 δις ευρώ.

Εξετάζονται μέτρα και στο Βέλγιο

Πακέτο μέτρων για να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες τιμές στην ενέργεια ανακοίνωσε και το Βέλγιο, όπως περικοπή στην κατανάλωση ρεύματος στα κτίρια του δημοσίου.

Παράλληλα, η κυβέρνηση πρότεινε να φορολογηθούν τα υπερκέρδη των εταιρειών ενέργειας, όπως της Engie και της TotalEnergies.

Ο πρωθυπουργός Αλεξάντερ ντε Κρόο είπε ότι ο θερμοστάτης στα δημόσια κτίρια θα τεθεί στους 19 βαθμούς τον χειμώνα ενώ θα περιοριστεί και η χρήση των κλιματιστικών. Στα γραφεία και τα κτίρια ο φωτισμός θα σβήνει στις 19.00.

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αποφάσισε επίσης να παρατείνει τον μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 6% για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια. Θα ισχύσουν επίσης ειδικές τιμές για τα φτωχότερα νοικοκυριά μέχρι τα τέλη του πρώτου τριμήνου του 2023.

Η Ε.Ε. αναζητεί λύση

Στο πλαίσιο αυτό, υπενθυμίζεται ότι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν γνωστοποίησε τη Δευτέρα την πρόθεση της Ε.Ε. για «επείγουσα παρέμβαση και διαρθρωτική μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας», ενώ χθες ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ενημέρωσε με γραπτό μήνυμα τους Ευρωπαίους ομολόγους του ότι το Βερολίνο πιθανόν να εξετάσει την επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου στις 9 Σεπτεμβρίου, που θα πραγματοποιηθεί η έκτακτη σύνοδος των υπουργών Ενέργειας.

Στην περίπλοκη αυτή άσκηση η Ευρώπη ξεκινάει με τη βεβαιότητα ότι οποιοδήποτε μέτρο και να πάρει θα προκαλέσει και την άμεση αντίδραση της Ρωσίας. Έχει προεξοφλήσει επίσης ότι άσχετα με τη στάση που θα κρατήσει η Ε.Ε., η Ρωσία θα συνεχίσει να μειώνει τις ροές αερίου, επικαλούμενη κάθε φορά κάποιον λόγο, σε συνέχιση μιας πολιτικής περικοπών που ξεκίνησε με την απειλή της πληρωμής σε ρούβλια, συνεχίστηκε με τον αγωγό Nord Stream 1 που θα επαναλειτουργήσει τελικά στις 3 αντί στις 2 Σεπτεμβρίου και με τις περιορισμένες παραδόσεις αερίου στη γαλλική Engie.

Τα σενάρια

Σε ό,τι αφορά την επιβολή πλαφόν στην τιμή φυσικού αερίου διαμορφώθηκαν δύο βασικές ομάδες στο εσωτερικό της Ε.Ε.

Η μία που υποστήριξε την επιβολή δασμού στις ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου με στόχο να πλήξει τα έσοδα της Ρωσίας, η οποία όμως δεν προχώρησε διότι θα παραβίαζε τις συμβάσεις με την Gazprom χωρίς να είναι απαραίτητο ότι θα περιόριζε τις τιμές.
Η δεύτερη, η οποία επανέρχεται προς συζήτηση, είναι η επιβολή πλαφόν στο TTF της Ολλανδίας. Κάποιες χώρες ανησυχούν για τις παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει και θα πρέπει να πειστούν, ενώ κάποιες άλλες τάσσονται εκ προοιμίου κατά οποιασδήποτε παρέμβασης στην αγορά.

Ακόμη όμως και οι χώρες που υποστηρίζουν την επιβολή πλαφόν, αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν μικρότερα και μεγαλύτερα εμπόδια και παρενέργειες στην εφαρμογή του, που θα πρέπει να μελετηθούν και να αξιολογηθούν.

Το πρώτο είναι ότι δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο παρέμβασης, δεδομένου ότι το TTF είναι μια ιδιωτική εταιρεία. Τις δυνατότητες παρέμβασης εξετάζουν οι σύμβουλοι των κυβερνήσεων και της Ε.Ε.

Η μεγαλύτερη ανησυχία ωστόσο εστιάζεται στο πώς θα αντιδράσει η αγορά και στο πολύ πιθανό ενδεχόμενο να προκύψουν προβλήματα επάρκειας. «Εάν βάλουμε ένα πλαφόν στα 200 ευρώ/MWh και ο πωλητής LNG μπορεί να το πουλήσει αλλού ακριβότερα, γιατί να το φέρει στην Ευρώπη;», είναι το ερώτημα που απασχολεί, όπως μεταφέρεται στην «Κ» από αρμόδιους παράγοντες, επισημαίνοντας τους κινδύνους επάρκειας που μπορεί να προκαλέσει η εφαρμογή του μέτρου.

Ένα τέτοιο μέτρο, σύμφωνα με άλλους παράγοντες γνώστες της λειτουργίας της αγοράς, μπορεί να εκληφθεί από τη Ρωσία ως παραβίαση των συμβολαίων με τους Ευρωπαίους πελάτες της Gazprom τα οποία τιμολογούν βάσει του TTF και να οδηγούσε σε πλήρη παύση των ροών ρωσικού φυσικού αερίου, κάτι που εκτός των προβλημάτων επάρκειας θα προκαλούσε και νέα εκτόξευση τιμών. Ενα από τα ζητήματα που επίσης θα πρέπει να απαντηθούν είναι σε τι τιμή θα μπει το πλαφόν, για πόσο διάστημα και σε ποια βάση θα επαναπροσδιορίζεται.

Το μοντέλο της Ιβηρικής και η ελληνική πρόταση
Μεγαλύτερη αποδοχή φαίνεται να συναντάει η πρόταση επιβολής πλαφόν στο φυσικό αέριο που χρησιμοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή, κατά το μοντέλο που έχει εφαρμοστεί στις χώρες της Ιβηρικής Χερσονήσου.

Αυτή φαίνεται να είναι και η εισήγηση του Βερολίνου στη σύνοδο της 9ης Σεπτεμβρίου, παρότι αντιστάθηκε σθεναρά το προηγούμενο διάστημα.

Αν και το ποσοστό συμμετοχής του φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή στη Γερμανία περιορίζεται στο 19%-20%, η υποχώρηση το καλοκαίρι της στάθμης των ποταμών και οι δυσκολίες στη μεταφορά φορτίων άνθρακα για τη λειτουργία των ανθρακικών μονάδων ανέβασε σημαντικά τη χρήση του φυσικού αερίου, που καθορίζει και την τιμή του συστήματος, εκτοξεύοντας στα ύψη τις τιμές στη χονδρεμπορική αγορά και σε ιστορικά επίπεδα (πάνω από τα 1.000 ευρώ/MWh) τα προθεσμιακά συμβόλαια.

Το βασικό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί για την εφαρμογή πανευρωπαϊκά του ιβηρικού μοντέλου είναι η χρηματοδότησή του. Η κάλυψη δηλαδή της διαφοράς της τιμής που θα τεθεί ως ταβάνι για το φυσικό αέριο για ηλεκτροπαραγωγή και της τιμής εισαγωγής.

Το ποσό αυτό που θα αυξάνεται όσο ανεβαίνουν οι χρηματιστηριακές τιμές φυσικού αερίου, αφού δεν επηρεάζονται από το μέτρο, θα πρέπει να καλυφθεί είτε από τους κρατικούς προϋπολογισμούς είτε από κονδύλια που θα πρέπει να διαθέσει η Ε.Ε. κεντρικά. «Είναι σαν να επιδοτείς την κερδοσκοπία, σαν να καις λεφτά και όχι αέριο», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει παράγοντας της αγοράς στην «Κ».

• Η ελληνική πρόταση: Κάποιοι περιγράφουν ως ιδανικό μοντέλο μια παρέμβαση ταυτόχρονα σε τρία επίπεδα: μείωση της κατανάλωσης, παρέμβαση στο TTF και αποσύνδεση της τιμής φυσικού αερίου με την τιμή του ρεύματος. Η Ελλάδα αναμένεται να επαναφέρει στη σύνοδο της 9ης Σεπτεμβρίου την πρότασή της για μείωση της βιομηχανικής κατανάλωσης φυσικού αερίου έναντι αποζημίωσης. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται πυρετωδώς ενόψει της συνόδου, ενώ με ενδιαφέρον αναμένεται η αποσαφήνιση της θέσης της Ε.Ε.