Jojo Rabbit: Ένα ευρηματικό φιλμ

Όσο υπάρχουν άνθρωποι που χτίζουν τείχη, θα υπάρχουν ιδέες που θα τα γκρεμίζουν. Η ιστορία ξεκινά με Beatles. Τα σκαθάρια είχαν ηχογραφήσει στα Γερμανικά αρκετά τραγούδια τους μιας και επί γερμανικού εδάφους χτίστηκε η δυναμική που μετέτρεψε τέσσερις ταλαντούχους μουσικούς σε FabFour. Fab είναι και η ταινία του Taika Waititi που ντύνει μια ακαθόριστη γερμανική πόλη με μια Χιτλερική Beatlemania, επιλογή που δίχασε τους κριτικούς και, όπως συνηθίζεται, προκάλεσε τα συνηθισμένα σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα.

Ένα δεκάχρονοαγόρι που υποστηρίζει φανατικά το εθνικιστικό ιδεώδες έρχεται αντιμέτωπο με τον ίδιοτου τον εαυτό,όταν ανακαλύπτει πως η μητέρα του κρύβει στο σπίτι μια νεαρή Εβραία. Μόνος του «σύμμαχος» ο φανταστικός του φίλος που τυχαίνει να είναι… ο Χίτλερ. Ο Taika Waititi γράφει, σκηνοθετεί και υποδύεται τον Φύρερ σε ένα ευρηματικό φιλμ που αποπειράται και καταφέρνει να παρουσιάσει την φρίκη του πολέμου μέσα από την παιδική αφέλεια και ανεμελιά του νεαρού πρωταγωνιστή. Το χιούμορ, τελικά, αλλάζει μόνο το περιτύλιγμα.

Ο τρόμος και ο παραλογισμός παραμένουν ίσως ενισχύονται κιόλας, με τις ακραίες αντιθέσεις να γίνονται η βάση για αληθινές φιλίες, κριτικό πνεύμα και αυτοθυσία. Το ανθρώπινο είδος αποτυγχάνει μέσα από τις ίδιες του τις επιλογές που τελικά φαντάζουν το μόνο μέσο σωτηρίας. Για εμάς. Σήμερα.

O Rockwell είναι απολαυστικός στο ρόλο ενός ομοφυλόφιλου γερμανού αξιωματικού που από ένα ατύχημα που του στοίχισε ένα μάτι δεν μπορεί να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μάχης. Η φιγούρα που φτιάχνει–αν και θυμίζει BillMurray– κρατάει την δική της ταυτότητα εξελίσσοντας τον χαρακτήρα προς την σπουδαιότερη κατά τη γνώμη μου ανατροπή του έργου. Ο νεαρός Roman Griffin Davis στην πρώτη του κινηματογραφική παρουσία είναι τουλάχιστον εξαιρετικός, ενώ ταιριάζει απόλυτα στην αισθητική του Waititi που είναι φανερά εμποτισμένη από τα κάδρα του WesAnderson και την οπτική του Terry Gilliamστο Brazil.

Και μιας και μιλάμε για έναν Python, η τόλμη και το χιούμορ των βρετανών κωμικών δεν λείπει από την ταινία. Μάλιστα, η σκηνή των ατελείωτων «Χαίλ Χίτλερ»– που ξεσκεπάζει με έξυπνο τρόπο την χαζομάρα των ναζιστικών πρωτοκόλλων – θυμίζειέντονα το The Life of Brian με τον Stephen Merchantάξιο αντικαταστάτη του John Cleese. Οι φανατικοί θαυμαστές των Monty Python ίσως βρουν την αναφορά συγκινητική με αφορμή και την είδηση του θανάτου του TerryJones.

Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Τορόντο τον περασμένο Σεπτέμβριο με τις ερμηνείες και την αισθητική να προκαλούν θετικά σχόλια. Παρόλα αυτά δεν έλειψαν και τα κεντριά των κριτικών που στάθηκαν πάνω στην κωμική παρουσίαση των Ναζί, τις ιστορικές ανακρίβειες και τα αντισημιτικά στερεότυπα. Δεν πρόκειται όμως για τέτοιο φιλμ και πιστεύω πως είναι μία από εκείνες τις περιπτώσεις που χάνουμε το δάσος. Αδιαμφισβήτητα ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ένα από τα πιο μελανά κεφάλαια της ιστορίας του ανθρώπου. Τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τις ανθρωπότητας είναι αδιανόητα.

Μήπως όμως το φιλμ θέλει να μας πει κάτι άλλο; Mήπως οι παραλληλισμοί κρύβουν μια κριτική της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας; Μήπως το χιούμορ να είναι μια αλαζονική αναφορά στους σύγχρονους λαούς και πιο συγκεκριμένα στον αμερικανό ψηφοφόρο; Σεκάθεπερίπτωση οφείλουμε να παραδεχτούμε πως επιμένουμε να μην υπολογίζουμε πως παράλογοι και ανίκανοι άνθρωποι μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες τραγωδίες.

Η ταινία είναι υποψήφια για 6 αγαλματίδια μεταξύ των οποίων αυτά για Καλύτερη Ταινίακαι Β’ Γυναικείου Ρόλου (ScarlettJohansson). Αξίζει, όμως, να σταθούμε στην κωμική προσέγγιση του Αδόλφου Χίτλερ που κάποιοι κριτικοί περιέγραψαν ως μια αποτυχημένη απόπειρα μίμησης του Τσάπλιν στον Μεγάλο Δικτάτορα. Θα μπορούσα να συμφωνήσω αν οι δύο εικόνες δεν παρουσίαζαν σημαντικές διαφορές, με σπουδαιότερη την προφητική εικόνα που συνέθεσε με τόλμη ο Τσάρλι Τσάπλιν μιας και η ταινία του έκανε πρεμιέρα το 1940, μήνες μετά από το επίσης σημαντικό YouNaztySpy! του Τρίο Στούτζες.

Ακόμη νωρίτερα, το 1933, ο Υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς απαγόρευε το φιλμ του FritzLangTheTestamentofDr. Mabuse για την αλληγορική αναφορά στον Φύρερ. Η λίστα μπορεί να συνεχιστεί, μα πάντοτε θα καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα: πως τελικό λόγο έχει η μοναξιά. Μια μοναξιά που κάνει το γλυκόπικρο φινάλε να χάνεται μέσα στη μουσική του DavidBowie και τους στίχους του που μιλάνε για έναν έρωτα στα χρόνια του Τείχους. Θα τα πούμε στο Παρίσι.Πόση ανάγκη έχουμε από λίγη μαγεία…