Πέθανε ο πρωτοπόρος σκηνοθέτης Δήμος Θέος

Η κηδεία του θα γίνει αύριο, Τρίτη 30 Οκτωβρίου, στο Νεκροταφείο Βύρωνα στις 12.30 το μεσημέρι.

Ο Δήμος Θέος γεννήθηκε στα Άγραφα Καρδίτσας, το 1935. Σπούδασε κινηματογράφο στη Σχολή Σταυράκου και ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός σκηνοθέτη και διευθυντής παραγωγής, ενώ ασχολήθηκε και με το θέατρο.

Το 1963 σκηνοθέτησε –από κοινού με τον Φώτο Λαμπρινό– τη μικρού μήκους ταινία «Εκατό ώρες του Μάη». Στην ταινία παρουσιάζονται τα γεγονότα της δολοφονίας του ανεξάρτητου βουλευτή της Αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά κυρίως, μέσω αυτών, αποκαλύπτεται όλη η λειτουργία του παρακράτους η οποία οδήγησε σε αυτή τη δολοφονία.

Το 1967, πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, ο Δήμος Θέος σκηνοθετεί μια από τις σημαντικές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, το «Κιέριον». Πρόκειται για μια εντελώς πρωτοποριακή ματιά επάνω στην ιστορία αλλά και επάνω στο θέμα που απασχολεί τον σκηνοθέτη σε ολόκληρο το μετέπειτα έργο του: την ενότητα του χρόνου, η οποία επιτυγχάνεται με την προσφυγή στο παρελθόν, σε μια προσπάθεια ένταξής του σε ένα ευρύτερο κοινωνικό όλον. Η ταινία αρχίζει με ένα απόσπασμα από τα Γεωγραφικά του Στράβωνα, ενώ στη συνέχεια μας εισάγει στην ιστορία της, που αποτελεί μια σαφή αναφορά στη δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, το 1948. Τοποθετώντας τη δράση σε σύγχρονο χρόνο, επιχειρεί μια σύνδεση του χρόνου, θέλοντας να δείξει αυτό που προαναφέρθηκε, δηλαδή τη διαχρονικότητα, την ενότητα του κοινωνικού χωροχρόνου.

Αποτελεί την πρώτη ανοιχτά πολιτική ταινία στην Ελλάδα, αλλά και την πρώτη συλλογική δουλειά αυτού που μετέπειτα ονομάστηκε Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος, σε αντιπαράθεση με τον μέχρι εκείνη τη στιγμή δεσπόζοντα εμπορικό κινηματογράφο. Έτσι, πέρα από τη συμμετοχή του Κώστα Σφήκα στο σενάριο (μαζί με τον Θέο), του Γιώργου Πανουσόπουλου στη διεύθυνση φωτογραφίας και του Βαγγέλη Σερντάρη στο μοντάζ, εμφανίζονται σε μικρούς ρόλους πολλοί, γνωστοί στη συνέχεια σκηνοθέτες, όπως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Σταύρος Τορνές, ο Κυριάκος Κατζουράκης, ο Κώστας Σφήκας, ο Κώστας Φέρρης, η Τώνια Μαρκετάκη, ο Γιώργος Κατακουζηνός. Το «Κιέριον» δεν προβλήθηκε στην Ελλάδα παρά μόνο μετά την πτώση της δικτατορίας, καθώς ήταν απαγορευμένο από τη λογοκρισία. Αφού το είδαν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ήρθε η ώρα να το δουν και οι Έλληνες θεατές, το 1974, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου και βραβεύτηκε.

Με τη «Διαδικασία», το 1974, ο Θέος επιχειρεί μια νέα προσέγγιση του μύθου της Αντιγόνης. Η αρχαιοελληνική τραγωδία χρησιμοποιείται με τρόπο που να αναδεικνύεται η διαχρονικότητα των κοινωνικών δομών, μέσω της ανασύνθεσης των δομών του παρελθόντος και της αντιστοίχισής τους με τις σύγχρονες δομές.

Έπρεπε να περάσουν περίπου δεκατέσσερα χρόνια μέχρι να γυρίσει ο Δήμος Θέος την επόμενη ταινία του. Η χρονιά ήταν το 1988 και η ταινία ο «Καπετάν Μεϊντάνος» (Η εικόνα ενός μυθικού οπλαρχηγού). Ο «Ελεάτης Ξένος», που γυρίστηκε το 1995, είναι η τέταρτη και τελευταία ταινία του Θέου.

Εκτός από τις ταινίες μεγάλου μήκους, το 1983 ο Δήμος Θέος γύρισε και μια μεσαίου μήκους ταινία, το «Υπερρεαλιστικό χάπενινγκ», ένα ντοκιμαντέρ για τους Έλληνες υπερρεαλιστές. Έχει, επίσης, σκηνοθετήσει για την τηλεόραση τη σειρά «Ελληνισμός και Δύση» (11 επεισόδια), διάφορα επεισόδια για την εκπομπή «Παρασκήνιο», κ.ά..

Αρκετά πλούσιο ήταν και το συγγραφικό του έργο, το οποίο αλληλοσυμπληρωνόταν με το κινηματογραφικό. Αξίζει εν συντομία να αναφέρουμε ορισμένους τίτλους βιβλίων όπως Φορμαλισμός: γλώσσα, λογοτεχνία, κινηματογράφος (Αιγόκερως, 1981), Εικόνες - Ο δογματικός ιστός και η ευχαριστηριακή φυσιογνωμία της αγιογραφίας (Αιγόκερως, 1985), Το αισθητικό και το ιερό: από τον Αλμπέρτι στον Λέσσινγκ (Αιγόκερως, 1988), Μανιάκ Μπέης (Οδυσσέας, 1994).

Συλλυπητήριο μήνυμα του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου

Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματόγραφου (ΕΚΚ) εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη και τα θερμά του συλλυπητήρια για τον θάνατο του σκηνοθέτη Δήμου Θέου, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες κινηματογραφιστές. Ο Δήμος Θέος υπήρξε ένας πρωτοπόρος και ρηξικέλευθος δημιουργός που το έργο του σημάδεψε τον κινηματογράφο στην Ελλάδα. Πέρα από τον κινηματογράφο, ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία στην τηλεόραση και στο θέατρο, καθώς και με τη συγγραφή στο πεδίο της θεωρίας της αισθητικής και με το δοκίμιο, ενώ δίδαξε σκηνοθεσία και κινηματογραφική θεωρία. Απόφοιτος της Σχολής Σταυράκου, ξεκίνησε την ανατρεπτική του καριέρα ως βοηθός σκηνοθέτη σε διάφορες ταινίες το 1958. Η ταινία του «Κιέριον», την οποία σκηνοθετεί και συνυπογράφει το σενάριο μαζί με τον Κώστα Σφήκα, ήταν η πρώτη ανοιχτά ελληνική πολιτική ταινία και θεωρείται πως άνοιξε το δρόμο στον «Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο». Η ταινία απέσπασε ειδική μνεία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας (1968), το πρώτο βραβείο και βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης (1974) και περιλαμβάνεται στον κατάλογο των ταινιών του περιοδικού Cahiers du Cinéma για τις καλύτερες ταινίες μεταξύ 1968 και 1975. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου υποστήριξε σταθερά το έργο του Δήμου Θέου («Κιέριον» 1974, «Καπετάν Μεϊντάνος» 1987, «Ελεάτης Ξένος» 1996) που αναμφίβολα αποτελεί τομή για την ιστορία της κινηματογραφικής τέχνης στην Ελλάδα και ξεπέρασε τα εθνικά όρια. Οι σκέψεις, η μεθοδολογία και το έργο του έχουν καίρια θέση στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας και θα εμπνεύσουν τις επόμενες γενιές κινηματογραφιστών.

Πηγή: Ναυτεμπορική