Ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού: Η αποδυνάμωσή του και το πιθανό κλιματικό χάος

Ένα από τα πιο σημαντικά φυσικά φαινόμενα στον πλανήτη είναι το Ρεύμα του Κόλπου, ίσως το πιο γνωστό ωκεάνιο ρεύμα, το οποίο δημιουργείται στον Κόλπο του Μεξικού και φτάνει μέχρι τις Αζόρες, τη βορειοδυτική Ιρλανδία και την Ισλανδία. Γιατί είναι τόσο σημαντικό; Με απλά λόγια η ύπαρξή του καθιστά κατοικήσιμο μεγάλο κομμάτι της δυτικής Ευρώπης, καθώς επηρεάζει το κλίμα σε πάμπολλες χώρες όπως η Αγγλία, η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιρλανδία, μεταξύ άλλων.

Τι είναι, όμως, με απλά λόγια το Ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού; Πρόκειται για ένα ισχυρό και θερμό ρεύμα που δημιουργείται στη θάλασσα της Καραϊβικής. Αυτό το ρεύμα, ανοιχτά της Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών, έχει πλάτος από 80 έως 150 χιλιόμετρα και βάθος 800 με 1.200 μέτρα, η θερμοκρασία στα επιφανειακά νερά του φτάνει τους 30 με 35 βαθμούς Κελσίου, ενώ η ταχύτητά του κυμαίνεται από 100 έως πάνω από 230 χιλιόμετρα ανά ημέρα.

Το πλέον εντυπωσιακό είναι ότι το ρεύμα μεταφέρει μεταξύ 20 και 80 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ανά δευτερόλεπτο. Κατευθύνεται βόρεια κατά μήκος των ανατολικών ακτών των ΗΠΑ και αργότερα ενώνεται με το ψυχρό ρεύμα του Λαμπραντόρ, που φέρνει ψυχρότερες μάζες νερού από τον Αρκτικό Ωκεανό. Φτάνοντας στην Ευρώπη, βορειοδυτικά της Ιρλανδίας, το ρεύμα χωρίζεται στα δύο, με το βόρειο τμήμα του να ρέει προς την Ισλανδία και το νότιο προς τις Αζόρες με κατεύθυνση τα Κανάρια Νησιά.

Το Ρεύμα του Κόλπου αποτελεί το δυτικό όριο του Συστήματος Κυκλοτερών Ρευμάτων του Βορείου Ατλαντικού (Atlantic meridional overturning circulation ή AMOC). Γιατί, όμως, είναι τόσο σημαντικό για τη δυτική Ευρώπη; Διότι ο θερμός αέρας που αναδύεται από αυτό και κατευθύνεται προς την ευρωπαϊκή ήπειρο είναι υπεύθυνος για το εύκρατο κλίμα που χαρακτηρίζει πολλές από τις χώρες της.

Αρκεί να αναφέρουμε ότι το Ρεύμα του Κόλπου μεταφέρει στο Ηνωμένο Βασίλειο 27.000 φορές περισσότερη θερμότητα από εκείνη που παράγουν συνολικά όλοι οι ενεργειακοί σταθμοί της χώρας, θερμαίνοντας τη Μεγάλη Βρετανία κατά 5 με 8 βαθμούς Κελσίου!

Το πρόβλημα

Το κλίμα της βόρειας Ευρώπης έχει χαρακτηριστεί από επιστήμονες ως «κλιματική ανωμαλία». Πολύ απλά διότι πουθενά αλλού στον πλανήτη οι συνθήκες διαβίωσης για τον άνθρωπο δεν είναι τόσο κατάλληλες, τόσο μακριά από τον ισημερινό! Και αυτό οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στα θερμά νερά του Ρεύματος του Κόλπου του Μεξικού.

Αυτό που βρήκαν, όμως, ερευνητές σχετικά με την ισχύ του AMOC, το οποίο υποστηρίζει και το Ρεύμα του Κόλπου, είναι ανησυχητικό: η ισχύς του είναι η πιο αδύναμη εδώ και μία χιλιετία.

Πράγματι η σχετική μελέτη που συνέταξε ομάδα επιστημόνων από τη Βρετανία, την Ιρλανδία και τη Γερμανία δείχνει ότι η αποδυνάμωση του ρεύματος είναι της τάξεως του 15% σε σχέση με την κατάσταση στην οποία βρισκόταν τη δεκαετία του 1950. Αν, δε, ο ρυθμός αποδυνάμωσης δεν μειωθεί, η πρόβλεψη είναι ότι το 2100 το ποσοστό αποδυνάμωσης του ρεύματος θα φτάσει στο 45% σε σχέση με τον 20ό αιώνα.

Ο βασικός λόγος εξασθένισης της ισχύος και της ταχύτητας του AMOC -και ως συνέπεια και του Ρεύματος του Κόλπου- πιθανολογείται ότι είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη και το «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Ουσιαστικά η βύθιση παγωμένου νερού στη θάλασσα της Γροιλανδίας -μια διαδικασία που αποτελεί βασικό «κινητήρα» του ρεύματος- έχει εξασθενήσει, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της ροής του AMOC.

Οι συνέπειες

Σύμφωνα με ανθρώπους της επιστήμης που ασχολούνται με το ζήτημα, η περαιτέρω αποδυνάμωση του Ρεύματος του Κόλπου θα είχε καταστροφικές συνέπειες στο κλίμα της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης. Συνέπειες που ποικίλλουν και δεν μπορούν να προβλεφθούν με ακρίβεια, ωστόσο το σίγουρο είναι ότι θα υπάρξουν και θα είναι ακραίες.

H καθηγήτρια κλιματικής φυσικής του Πανεπιστημίου του Πότσνταμ, Λέβκε Σέζαρ, εξηγεί: «Καθώς το ρεύμα επιβραδύνεται, περισσότερο νερό μπορεί να συσσωρευτεί στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ (Φλόριντα), οδηγώντας σε αυξημένη άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Στην Ευρώπη μια περαιτέρω επιβράδυνση του AMOC θα μπορούσε να συνεπάγεται πιο ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως η αύξηση έντασης της χειμερινής καταιγίδας που βγαίνει από τον Ατλαντικό. Άλλες μελέτες διαπίστωσαν πιθανές συνέπειες ως ακραία κύματα θερμότητας ή μείωση των βροχοπτώσεων το καλοκαίρι».

Ο καθηγητής Κεντ Μουρ του Πανεπιστημίου του Τορόντο προσθέτει: «Μια ζεστή Δυτική Ευρώπη προϋποθέτει κρύο Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό. Η θέρμανση του Βορείου Ατλαντικού ενδεχομένως να προκαλέσει ψυχρότερο κλίμα στη Δυτική Ευρώπη, ενώ θα επηρεάσει και τη βορειοανατολική ακτή των ΗΠΑ». Η τελευταία αναφορά έχει να κάνει με την πολύπαθη πολιτεία της Φλόριντα, ενώ το ψυχρό κλίμα της Δυτικής Ευρώπης αναφέρεται στην -απευκταία- υπόθεση της «παγωμένης Ευρώπης»…

Στο ίδιο μήκος κύματος και η τοποθέτηση του καθηγητή Στέφαν Ράμστορφ του Ινστιτούτου του Πότσνταμ: «Ως αποτέλεσμα θα έχουμε την αύξηση των καταιγίδων και των κυμάτων καύσωνα στην Ευρώπη, ενώ θα αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ προκαλώντας ανεξέλεγκτες πλημμύρες».