Η εξέγερση της Βαρσοβίας

Πολλοί Εβραίοι στα γκέτο της Ανατολικής Ευρώπης προσπάθησαν να προβάλλουν αντίσταση κατά των Γερμανών και να οπλιστούν με λαθραία και αυτοσχέδια όπλα. Από το 1941 έως το 1943 σχηματίστηκαν παράνομα κινήματα αντίστασης σε περίπου 100 εβραϊκές ομάδες. Η πλέον γνωστή προσπάθεια Εβραίων να προβάλλουν ένοπλη αντίσταση στους Γερμανούς εκδηλώθηκε στο γκέτο της Βαρσοβίας.

Το καλοκαίρι του 1942 περίπου 300.000 Εβραίοι εκτοπίστηκαν από τη Βαρσοβία στην Τρεμπλίνκα. Όταν οι μαρτυρίες για μαζικές δολοφονίες στο κέντρο εξόντωσης έφτασαν στο γκέτο της Βαρσοβίας, μια ομάδα επιζησάντων που αποτελείτο κυρίως από νεαρά άτομα δημιούργησε μια οργάνωση που ονομαζόταν ZOB Η ZOB, υπό την ηγεσία του 23χρονου Μόρντεχαϊ Ανιελέβιτς, εξέδωσε διακήρυξη με την οποία καλούσε τον εβραϊκό λαό να αντισταθεί αρνούμενος να μεταβεί στα σιδηροδρομικά βαγόνια. Τον Ιανουάριο του 1943 οι μαχητές του γκέτο της Βαρσοβίας άνοιξαν πυρ εναντίον Γερμανών στρατιωτών, ενώ αυτοί προσπαθούσαν να συλλάβουν κι άλλους κατοίκους του γκέτο για να τους εκτοπίσουν. Οι μαχητές χρησιμοποιούσαν ένα μικρό απόθεμα όπλων που είχαν φέρει κρυφά στο γκέτο. Μετά από μερικές ημέρες τα στρατεύματα υποχώρησαν. Αυτή η μικρή νίκη ενέπνευσε τους μαχητές του γκέτο να προετοιμαστούν για μελλοντικές αντιστασιακές ενέργειες.

Στις 19 Απριλίου 1943 γερμανικά στρατεύματα και η αστυνομία μπήκαν στο γκέτο για να εκτοπίσουν τους εναπομείναντες κατοίκους του, σηματοδοτώντας την έναρξη της εξέγερσης του γκέτο της Βαρσοβίας. Επτακόσιοι πενήντα μαχητές συγκρούστηκαν με τους βαριά οπλισμένους και άριστα εκπαιδευμένους Γερμανούς. Οι μαχητές του γκέτο κατόρθωσαν να αντέξουν σχεδόν έναν μήνα, στις 16 Μαΐου, όμως, η εξέγερση έληξε. Σταδιακά οι Γερμανοί είχαν καταφέρει να καταβάλλουν κάθε αντίσταση. Από τους συλληφθέντες Εβραίους, που ξεπερνούσαν τις 56.000, περίπου 7.000 εκτελέστηκαν, ενώ οι υπόλοιποι εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα.

Οι συγκρούσεις τελικά ξεκίνησαν την 1η Αυγούστου του 1944. Αρχικά οι Πολωνοί αιφνιδίασαν τη γερμανική φρουρά και κατέλαβαν διάφορες θέσεις και συνοικίες της πόλης, αλλά απέτυχαν να εξασφαλίσουν στρατηγικά σημεία όπως τα αεροδρόμια Οκότσιε και Μπιελάνι, ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός, οι γέφυρες του Βιστούλα, καθώς και η συνοικία Πράγκα στην ανατολική όχθη του ποταμού, όπου η εξέγερση κατέρρευσε την επόμενη μέρα.

Παράλληλα, στις 2 Αυγούστου η σοβιετική προέλαση σταμάτησε στα προάστια εξαιτίας γερμανικής αντεπίθεσης, ενώ εντός της Βαρσοβίας είχαν ξεσπάσει φονικές μάχες, όπως στη συνοικία Βόλα, όπου οι Γερμανοί στρατιώτες -εκτελώντας τις διαταγές που έλαβαν από τον Χίτλερ ή τον Χίμλερ περί αδιάκριτης εκτέλεσης ανταρτών και πολιτών και ισοπέδωσης της πόλης- είχαν προχωρήσει από την πρώτη μέρα της εξέγερσης σε εκτελέσεις αμάχων. Η συγκεκριμένη τακτική εφαρμόστηκε σε ολόκληρη τη Βαρσοβία και οδήγησε ήδη από τις πρώτες τρεις μέρες των συγκρούσεων σε μαζικές εκτελέσεις εκατοντάδων αμάχων και αιχμάλωτων ανταρτών.

Επιπλέον, μετά την επιθετική πρωτοβουλία των πρώτων μερών, οι αντάρτες πέρασαν από τις 4 Αυγούστου σε στάση ενεργητικής άμυνας, ένεκα της έλλειψης πυρομαχικών. Το ίδιο βράδυ πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ρίψεις πολεμοφοδίων από τη βρετανική αεροπορία, ενώ από την άλλη πλευρά κατέφθασαν το ίδιο διάστημα στη Βαρσοβία οι πρώτες γερμανικές ενισχύσεις που περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, το κακόφημο τμήμα μάχης Ντιρλεβάνγκερ δύναμης 900 ανδρών και 1.700 Σοβιετικούς δοσίλογους της ταξιαρχίας RONA των Waffen-SS του Μπρόνισλαβ Καμίνσκι υπό τον Γιούρι Φρολόφ. Οι τελευταίοι ήταν εξαιρετικά απείθαρχοι και θεωρούνταν χαμηλής μαχητικής αξίας.

Ενισχυμένοι πλέον, οι Γερμανοί πραγματοποίησαν σφοδρές επιθέσεις κατά τις 5 Αυγούστου, κυρίως στο μέτωπο της Βόλα, όπου υποχρέωσαν τους αντάρτες σε οπισθοχώρηση προς το κέντρο της πόλης. Ταυτόχρονα με τις μάχες αλλά και μετά την εκκαθάριση της συνοικίας, οι γερμανικές δυνάμεις (κυρίως τα τμήματα των Ντιρλεβάνγκερ και Καμίνσκι) πραγματοποίησαν γενική σφαγή του πληθυσμού, η οποία συνοδεύτηκε με μαζικούς βιασμούς και βασανισμούς. Ο αριθμός των θυμάτων υπολογίζεται σε περίπου 35.000 άτομα, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας.

Με μια ματιά…

1492: Οι Εβραίοι εκδιώκονται από την Ισπανία με διάταγμα των βασιλέων Φερδινάνδου και Ισαβέλλας.

1774: Ο Άγγλος θεολόγος, φιλόσοφος, χημικός και πολιτικός επιστήμονας Τζόζεφ Πρίστλεϊ απομονώνει το στοιχείο του οξυγόνου από τον αέρα.

1831: Εμφύλιος σπαραγμός στην Ελλάδα. Ο Ανδρέας Μιαούλης καταστρέφει την ελληνική κορβέτα «Ύδρα» και τη φρεγάτα «Ελλάς».

1909: Ο Κωστής Παλαμάς ολοκληρώνει το αριστούργημά του «Η φλογέρα του βασιλιά», που εκτείνεται σε περισσότερους από 4.000 καλοδουλεμένους δεκαπεντασύλλαβους στίχους.

1931: Ιδρύεται η Ανώνυμος Εταιρεία Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (ΑΕΤΕ), πρόδρομος του ΟΤΕ.

1976: Ο Αυστριακός πιλότος της Φόρμουλα 1, Νίκι Λάουντα, τραυματίζεται σοβαρά στην πίστα του Νίρνμπουργκρινγκ της Δυτικής Γερμανίας. Το αυτοκίνητό του αναφλέγεται και ο Λάουντα διασώζεται με σοβαρά εγκαύματα, που θα αφήσουν σημάδια στο πρόσωπό του.