Η απεργία των τραμβαγέρηδων

Οι τραμβαγέρηδες, όπως αποκαλούσαν οι παλαιότεροι τους εργαζομένους στο τραμ, ήταν ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους εργαζομένων στην Ελλάδα, με συνδικαλιστική εκπροσώπηση και αρκετές κινητοποιήσεις στο ενεργητικό τους. Η απεργία που κήρυξαν στην Αθήνα στα τέλη Ιανουαρίου 1911 μπορεί να μην πέτυχε τον στόχο της, που ήταν η επαναπρόσληψη απολυθέντων συναδέλφων τους, αλλά επιτάχυνε τις εξελίξεις για την καθιέρωση μιας σύγχρονης εργατικής νομοθεσίας στην Ελλάδα.

Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα, με ανοιχτά τα εθνικά θέματα (Μακεδονικό, Κρητικό κ.ά), η ελληνική οικονομία βρισκόταν σε ανοδική πορεία, η βιομηχανία αναπτυσσόταν, τα δικαιώματα όμως των εργαζομένων ήταν σχεδόν ανύπαρκτα. Συχνά αναγκάζονταν να δουλεύουν 13 με 14 ώρες την ημέρα, οι μισθοί ήταν πενιχροί και οι απολύσεις σύνηθες φαινόμενο χωρίς κανόνες. Τη διακυβέρνηση της χώρας ασκούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που είχε κερδίσει πανηγυρικά τις εκλογές της 28ης Νοεμβρίου 1910 και ετοιμαζόταν να ξεδιπλώσει το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα που θα οδηγούσε στον αστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας.

Στα μέσα Ιανουαρίου η ελληνοβελγική Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων (ETAΠΠ), που διαχειριζόταν τα τραμ της πρωτεύουσας και του επινείου, απέλυσε τέσσερις επιθεωρητές, μεταξύ των οποίων και τον πρόεδρο του σωματείου των τραμβαγέρηδων, για τη συνδικαλιστική τους δράση. Στην ουσία, στόχος της η διάλυση του ιδιαίτερα μαχητικού σωματείου τους. Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης απάντησαν δυναμικά και στις 21 Ιανουαρίου κήρυξαν απεργία διαρκείας με βασικό αίτημα την επαναπρόσληψη των απολυμένων συναδέλφων τους.

Το πρωί της πρώτης ημέρας της απεργίας οι απεργοί ξεκίνησαν εν πομπή από το κέντρο της Αθήνας και κατευθύνθηκαν διαμέσου της οδού Πειραιώς προς το αμαξοστάσιο που βρισκόταν στην περιοχή της Αγίας Τριάδας Κεραμεικού. Το κλίμα ήταν πανηγυρικό και κάποιοι εκ των απεργών άρχισαν να χορεύουν συνοδεία πίπιζας, όπως έγραψε ο Τύπος της εποχής. Παράλληλα, άλλοι απεργοί απέκλεισαν τα αμαξοστάσια σε Φάληρο και Πειραιά, τα οποία φρουρούσαν άνδρες της Χωροφυλακής. Η διεύθυνση της εταιρείας παρέμενε ανένδοτη στην επαναπρόσληψη των απολυθέντων, όπως και οι απεργοί, που ήταν αποφασισμένοι να μην αφήσουν να κυκλοφορήσει κανένα τραμ, διαμηνύοντας προς την εργοδοσία ότι εν ανάγκη θα βάψουν τις γραμμές με το αίμα τους.

Η συνάντησή τους με τον υπουργό Εσωτερικών Εμμανουήλ Ρέπουλη τούς απογοήτευσε. Ο υπουργός τούς είπε ότι δεν μπορεί να αναμειχθεί στα εσωτερικά της εταιρείας και τους συνέστησε σεβασμό στον νόμο και την τάξη. Την ίδια μέρα εκδηλώθηκε κύμα συμπαράστασης των απεργών από τα εργατικά κέντρα και από κλάδους εργαζομένων, όπως οι σιδηροδρομικοί, οι σιγαροποιοί και οι αρβυλοποιοί.

Τις επόμενες δύο ημέρες τα πράγματα κύλησαν ήρεμα, με τους απεργούς να παραμένουν αποφασισμένοι στη συνέχιση της απεργίας τους. Ο ίδιος ο Βενιζέλος δέχθηκε απεργούς και εκπροσώπους της εργοδοσίας σε μια προσπάθεια εξεύρεσης λύσης, ενώ η κυβέρνηση απέρριψε τη διεξαγωγή διαιτησίας, την οποία επιδίωκαν οι απεργοί, πιστεύοντας ότι θα την κερδίσουν. Η εργοδοσία δεν έχασε χρόνο και έβαλε σε κίνηση απεργοσπαστικό μηχανισμό, έχοντας στο πλευρό της την Εισαγγελία, που ανακοίνωσε ότι θα συλλαμβάνεται όποιος απεργός παρεμποδίζει συνάδελφό του να εργαστεί.

Στις 24 Ιανουαρίου η κατάσταση εκτραχύνθηκε, καθώς σημειώθηκαν επεισόδια στο αμαξοστάσιο του Κεραμεικού, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι απεργοί συν γυναιξί και τέκνοις. Ρίφθηκαν ακόμη και πυροβολισμοί από τη Χωροφυλακή, η οποία, όπως δικαιολογήθηκε, ανταπέδωσε πυρά που προήλθαν από απεργούς. Οι συλλήψεις απεργών ξεπέρασαν τις εκατό.

Με την τροπή που πήραν τα πράγματα, η απεργία άρχισε να φυλλορροεί. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το τελεσίγραφο της εταιρείας, ότι όποιος υπάλληλός της δεν προσερχόταν στην εργασία του, θα θεωρούταν αυτοδικαίως απολυμένος. Την επομένη τα πρώτα τραμ έκαναν την εμφάνισή τους στους δρόμους της Αθήνας, συνοδεία στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων, που είχαν καταλάβει θέσεις κατά μήκος των γραμμών.

Η απεργία των τραμβαγέρηδων μπορεί να τελείωσε άδοξα, αλλά ανάγκασε την κυβέρνηση Βενιζέλου να επιταχύνει τον βηματισμό της και να αρχίσει να λαμβάνει τα πρώτα μέτρα για τη βελτίωση της θέσης των εργαζομένων.

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ…

1878: Ο ελληνικός στρατός, αποτελούμενος από 24.000 πεζούς, 300 ιππείς και 4 πυροβολαρχίες, υπό τον αντιστράτηγο Σκαρλάτο Σούτσο, εισβάλλει άνευ κηρύξεως πολέμου στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία για να προστατεύσει τους επαναστάτες Θεσσαλούς. Μέσα σε δύο ημέρες θα απελευθερώσει τα χωριά μέχρι τον Δομοκό.

1942: Ο Αμερικανός ζωγράφος Έντουαρντ Χόπερ ολοκληρώνει τον περίφημο πίνακά του «Nighthawks».

1946: Το ΚΚΕ ζητά την αποχώρηση των Άγγλων από την Ελλάδα. Την ίδια μέρα οι Σοβιετικοί καταγγέλλουν στον ΟΗΕ την παρατεταμένη παραμονή των αγγλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.

1975: Οι πρωτεργάτες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, μετά την ολοκλήρωση της ανάκρισης, οδηγούνται στις φυλακές Κορυδαλλού.