Γρηγόρης Λαμπράκης: Ο αγωνιστής της Δημοκρατίας και της Ειρήνης

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης είχε γεννηθεί στις 3 Απριλίου του 1912 στην Κερασίτσα Αρκαδίας και ήταν γιατρός, αθλητής, πολιτικός, μα πάνω απ' όλα αγωνιστής της Δημοκρατίας και της Ειρήνης.

Από τα εφηβικά του χρόνια ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και αναδείχθηκε δέκα φορές βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος, ενώ επί 23 χρόνια (1936-1959) κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ του αγωνίσματος. Παράλληλα, μετά το πέρας των εγκύκλιων σπουδών του μετέβη στην Αθήνα και εισήλθε στην Ιατρική.

Έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής. Το 1943 ίδρυσε την «Ένωση των Ελλήνων Αθλητών» και διοργάνωσε αγώνες, από τα έσοδα των οποίων τροφοδοτούσε τα λαϊκά συσσίτια. Μετά την απελευθέρωση ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική και το 1950 αναγορεύθηκε υφηγητής στην έδρα Μαιευτικής και Γυναικολογίας.

Στις εκλογές του 1961 πολιτεύτηκε με το Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος, έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ, και εξελέγη βουλευτής Πειραιά. Τον ίδιο χρόνο δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα και με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη».

Στις 21 Απριλίου του 1963 η ΕΕΔΥΕ διοργάνωσε Πορεία Ειρήνης από τον Μαραθώνα στην Αθήνα. Η αστυνομία απαγόρευσε την πορεία και συνέλαβε πολλούς από τους διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και τον Μίκη Θεοδωράκη. Ο Λαμπράκης, προστατευόμενος από τη βουλευτική του ασυλία, πραγματοποίησε μόνος την πορεία, κρατώντας ένα μικρό πανό με το σύμβολο της Ειρήνης. Αμέσως μετά συνελήφθη από την αστυνομία.

Στις 22 Μαΐου του ίδιου έτους ο Λαμπράκης παρέστη και μίλησε για την Ειρήνη στη Θεσσαλονίκη. Μετά το τέλος της εκδήλωσης δέχθηκε δολοφονική επίθεση σε κεντρικό δρόμο της πόλης από τρίκυκλο, στο οποίο επέβαιναν οι ακροδεξιοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης. Τραυματίστηκε σοβαρά και εντέλει άφησε την τελευταία του πνοή στις 27 Μαΐου 1963 σε ηλικία 51 ετών. Ο θάνατός του προκάλεσε αγανάκτηση στην κοινή γνώμη, οξύτατη πολιτική κρίση αλλά και διεθνή κατακραυγή.

Την επομένη ένα πλήθος 500.000 ανθρώπων συγκεντρώθηκε στο Α' Νεκροταφείο για το «ύστατο χαίρε». Η συγκέντρωση όμως μετατράπηκε άμεσα σε διαδήλωση καταδίκης της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Παλατιού.

Και ενώ φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, η δικαστική έρευνα που διεξήγαγαν ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας και ο νεαρός ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης έφερε στο φως σχέσεις των αρχών με ένα ακροδεξιό παρακράτος. Ο ανακριτής Σαρτζετάκης απήγγειλε, μάλιστα, κατηγορίες και εναντίον ανώτατων αξιωματικών της Χωροφυλακής. Οι φυσικοί αυτουργοί καταδικάστηκαν τον Δεκέμβριο του 1966 σε πολυετή φυλάκιση και απελευθερώθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

Η δολοφονία Λαμπράκη επιτάχυνε τις πολιτικές εξελίξεις, με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να εγκαταλείπει την πρωθυπουργία και την πολιτική και να αποσύρεται στο Παρίσι, αφού πρώτα διερωτήθηκε «Ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο;».

Με μια ματιά…

1679: Θεσμοθετείται στην Αγγλία το «Habeas Corpus», που καθιερώνει την προστασία των πολιτών από την αυθαιρεσία της εξουσίας.

1821: Ο Ψαριανός πυρπολητής Δημήτριος Παπανικολής πυρπολεί τουρκικό δίκροτο με 74 πυροβόλα και 1.000 άνδρες στο λιμάνι της Ερεσσού στη Λέσβο. Οι Έλληνες, που ως εκείνη την ημέρα αναλογίζονταν με φόβο την άνιση αναμέτρηση με τον τουρκικό στόλο, αναθαρρούν και συνειδητοποιούν τη δύναμή τους (Η Ναυμαχία της Ερεσσού).

1855: Υπογράφεται στο προάστιο Κανλιντζά της Κωνσταντινούπολης η πρώτη ελληνοτουρκική συμφωνία, η Συνθήκη Εμπορίου και Ναυτιλίας. Με την ίδια συνθήκη παραχωρείται καθεστώς διομολογήσεων για τους Έλληνες υπηκόους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

1942: Τσέχοι και Σλοβάκοι αντιστασιακοί στήνουν ενέδρα σε κεντρικό σημείο της Πράγας και τραυματίζουν σοβαρά τον αρχηγό της Γκεστάπο, Ράινχαρτ Χέιντριχ. Θα πεθάνει λίγες μέρες αργότερα (Επιχείρηση «Ανθρωποειδές»).

1960: Ο Τούρκος στρατηγός Τζεμάλ Γκιουρσέλ ανατρέπει με πραξικόπημα τον εκλεγμένο Πρόεδρο της χώρας Τζελάλ Μπαγιάρ και τον πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές, ο οποίος εκτελείται. Η χώρα θα επιστρέψει στη δημοκρατική νομιμότητα έναν χρόνο αργότερα.