Γκρέγκορ Μέντελ: Ο «πατέρας» της σύγχρονης γενετικής

Το ενδιαφέρον του Γκρέγκορ Μέντελ για τις φυσικές επιστήμες αναπτύχθηκε αρκετά νωρίς. Μετά από σπουδές δύο ετών στο Φιλοσοφικό ινστιτούτο του Ολμούτζ (Τσεχοσλοβακία), μόνασε στη μονή του τάγματος των Αυγουστινιανών, όπου και χειροτονήθηκε ιερέας το 1847. Το διάστημα 1851-1853 διδάχθηκε θετικές επιστήμες, ενώ όντας καθηγητής πλέον, δίδασκε σε τοπικό γυμνάσιο μέχρι και το 1868, όπου και αναδείχθηκε σε ηγούμενο του μοναστηριού του. Το 1862, συνάδελφοί του ίδρυσαν τη Φυσιογνωστική Εταιρεία, στης οποίας τις συνεδριάσεις, συμμετείχε ενεργά και ο ίδιος.

Αρωγός του οι βιβλιοθήκες του μοναστηριού και του γυμνασίου, που περιείχαν σημαντικά επιστημονικά συγγράμματα για τη γεωργία και τη βοτανική, αποτελώντας για αυτόν εφαλτήριο για τις μελλοντικές του ανακαλύψεις.
Η εξελικτική άποψη της καταγωγής του ανθρώπου προκάλεσε από την αρχή ισχυρές δονήσεις στο συντηρητικό οικοδόμημα της κοσμοθεωρίας μας, που καλλιεργούνταν αξιωματικά σχεδόν από τις εκκλησιαστικές και κοινωνικές «αυθεντίες» της εποχής.
Στα πλαίσια της μελέτης της εξελικτικής αλλαγής, ασχολήθηκε με το φαινόμενο που ονομάζουμε κληρονομικότητα και τους νόμους που της δίνουν υπόσταση. Διασταυρώνοντας ποικιλίες μπιζελιού με σταθερές διαφορές σε μεμονωμένα εναλλακτικά μορφικά χαρακτηριστικά, όπως το ύψος ή το χρώμα, υποθέτοντας ότι η μορφή αυτή στις σταθερές ποικιλίες και στους απογόνους τους οφείλεται σε ζεύγη στοιχειωδών μονάδων κληρονομικότητας, γνωστά ως γονίδια. Οι μονάδες αυτές υπακούν σε απλούς στατιστικούς νόμους, η αρχή των οποίων έγκειται στο γεγονός ότι στα αναπαραγωγικά κύτταρα των υβριδίων, τα μισά μεταβιβάζουν τη μια γονιδιακή μονάδα και τα άλλα μισά την άλλη (Αρχή του διαχωρισμού ή 1ος νόμος Μέντελ). Στην περίπτωση της ύπαρξης περισσοτέρων από ένα ζεύγος εναλλακτικών χαρακτηριστικών, τα διάφορα ζεύγη χαρακτήρων εισέρχονται σε όλους τους δυνατούς συνδυασμούς στους απογόνους. (Αρχή της ανεξάρτητης κατανομής ή 2ος νόμος Μέντελ).
Η Θεωρία αυτή της εξέλιξης με μεταλλάξεις, τυπικά τοποθετημένη στο σταυροδρόμι της επιστήμης και της φιλοσοφίας, τεκμηριώνει τη γενετική ανισότητα των ανθρώπων, τη διαφορά μεταξύ των ικανοτήτων τους. Ήταν ανάγκη να διακριθεί τι οφείλεται στη φυσική επιλογή και τι στην τύχη. Η εξέλιξη έχει ένα σκοπό, και αυτός δεν μπορεί να εναποτεθεί στην τύχη.
Παρότι η θεωρία αυτή και η εργασία που εκπόνησε δημοσιεύτηκαν το 1866, μάλλον δεν είχαν καμία επίδραση στη βιολογική σκέψη της εποχής του, παρότι έφθασε στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της δυτικής Ευρώπης και Αμερικής. Παρόλα αυτά, ο Μέντελ συνέχισε την έρευνά του, προσπαθώντας να επαληθεύσει τη θεωρία του με πειράματα και με άλλα φυτά. Αν και το ενδιαφέρον του Μέντελ για τη βοτανική και τη μετεωρολογία συνεχίστηκαν σχεδόν μέχρι το θάνατό του, οι θετικές επιστήμες έπαψαν να αποτελούν το επίκεντρο της ζωής του, διότι η εκλογή του ως ηγούμενο του μοναστηριού, το 1868, συνοδεύτηκε από ένα πλήθος διοικητικά καθήκοντα και μια παρατεταμένη διαμάχη με την Αυστρο-Ουγγρική κυβέρνηση για οικονομικούς λόγους.
Τον Μέντελ σέβονταν και αγαπούσαν όλοι οι αδελφοί του μοναχοί και οι συμπολίτες του, αλλά ήταν άγνωστος στην επιστημονική κοινότητα. Η φήμη του ήλθε μόνο μετά το θάνατό του. Ποτέ δεν υπήρξε άλλωστε αυτό το κίνητρο για τις ανακαλύψεις του. Το τι ακολούθησε αποτελεί μέρος της ιστορίας της γενετικής, επιβεβαίωση και επέκταση της θεωρίας του από βιολόγους και ενσωμάτωσή της ως βασικής σε μια γρήγορα αναπτυσσόμενη επιστήμη, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην κατανόηση της εξέλιξης, της φυσιολογίας, της βιοχημείας, της ιατρικής, της γεωπονικής και της κοινωνιολογίας. Η απόσταξη της αλήθειας είναι τελικά ευθύνη καθενός.

Με μια ματιά...

• 1017 - Ο Κνούτος στέφεται βασιλιάς της Αγγλίας.
• 1066 – Ο Χάρολντ Γκόντουινσον στέφεται βασιλιάς της Αγγλίας.
• 1205 – Ο Φίλιππος της Σουαβίας στέφεται βασιλιάς των Ρωμαίων.
• 1322 - Ο Στέφανος Ούρος Γ΄ στέφεται βασιλιάς της Σερβίας.
• 1355 - Ο Κάρολος Δ΄ στέφεται βασιλιάς της Ιταλίας στο Μιλάνο.
• 1449 – Ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος στέφεται Βυζαντινός αυτοκράτορας στον Μυστρά.
• 1492 - Οι Φερδινάνδος και Ισαβέλλα μπαίνουν στη Γρανάδα, ολοκληρώνοντας τη χριστιανική ανακατάκτηση της Ιβηρικής χερσονήσου.
• 1540 - Ο βασιλιάς Ερρίκος Η΄ της Αγγλίας παντρεύεται την Άννα της Κλέβης.
• 1781 - Μάχη του Τζέρσεϊ: Οι Βρετανοί νικούν τους Γάλλους στην τελευταία τους απόπειρα να εισβάλλουν στο Τζέρσεϊ.
• 1809 - Συνδυασμένες βρετανικές, πορτογαλικές και αποικιακές βραζιλιάνικες δυνάμεις αρχίζουν την εισβολή στην Καγιέν κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων.
• 1839 - Η πιο καταστροφική καταιγίδα των τελευταίων 300 ετών σαρώνει όλη την Ιρλανδία, προκαλώντας καταστροφές σε περισσότερα από το 20% των σπιτιών στο Δουβλίνο.
• 1853 - Ο εκλεγμένος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Φράνκλιν Πιρς και η οικογένειά του εμπλέκονται σε σιδηροδρομικό δυστύχημα στη Μασαχουσέτη, στο οποίο σκοτώνεται ο 11χρονος γιος του προέδρου, Μπέντζαμιν Πιρς.
• 1870 - Εγκαινιάζεται το Βίνερ Μουζικφεράιν στη Βιέννη της Αυστρίας.
• 1907 - Η Μαρία Μοντεσσόρι ανοίγει στη Ρώμη το πρώτο της σχολείο και κέντρο ημερήσιας φροντίδας για τα παιδιά της εργατικής τάξης.
• 1912 – Το Νέο Μεξικό γίνεται η 47η πολιτεία των Η.Π.Α.
• 1912 - Ο Γερμανός γεωφυσικός Άλφρεντ Βέγκενερ παρουσιάζει για πρώτη φορά τη θεωρία του περί μετατόπισης των ηπείρων.
• 1929 - Ο βασιλιάς Αλέξανδρος των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων αναστέλλει το σύνταγμα της χώρας του (Δικτατορία της 6ης Ιανουαρίου).
• 1946 - Διεξάγονται στο Βιετνάμ οι πρώτες γενικές εκλογές, στις ελεγχόμενες από τους Βορειοβιετναμέζους περιοχές.
• 1948 - Λήγει η Μάχη της Κόνιτσας μεταξύ του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) και του Εθνικού στρατού κατά τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο έπειτα από 13 ημέρες μαχών.
• 1974 - Λόγω της πετρελαϊκής κρίσης του 1973, η θερινή ώρα αρχίζει στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής σχεδόν τέσσερις μήνες νωρίτερα.
• 1992 - Ο πρόεδρος της Γεωργίας, Ζβιάντ Γκαμσαχούρντια, διαφεύγει από τη χώρα λόγω στρατιωτικού πραξικοπήματος.

Γεννήσεις

• 1156- Ματθίλδη της Αγγλίας, δούκισσα της Σαξωνίας

• 1256 - Γερτρούδη η Μεγάλη, Γερμανή μοναχή, μύστρια και θεολόγος
• 1367 – Ριχάρδος Β΄, βασιλιάς της Αγγλίας
• 1412 – Ιωάννα της Λωραίνης, Γαλλίδα ηρωίδα και αγία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας
• 1486 – Μάρτιν Αγκρίκολα, Γερμανός συνθέτης
• 1596 - Μπογκντάν Χμελνίτσκι, Ουκρανός αταμάνος
• 1621 - Μαυρίκιος του Παλατινάτου, Γερμανός στρατιωτικός
• 1655 - Γιακόμπ Μπερνούλι, Ελβετός μαθηματικός
• 1655 - Νικόλαος Παπαδόπουλος ο Κομνηνός, Έλληνας θεολόγος
• 1745 – Ζακ-Ετιέν Μονγκολφιέ, Γάλλος εφευρέτης
• 1785 – Ανδρέας Μουστοξύδης, Έλληνας λόγιος
• 1792 - Απόστολος Αρσάκης, Έλληνας ευεργέτης και πολιτικός
• 1822 – Ερρίκος Σλήμαν, Γερμανός αρχαιολόγος
• 1848 - Χρίστο Μπότεφ, Βούλγαρος επαναστάτης
• 1870 – Γκούσταφ Μπάουερ, Γερμανός πολιτικός
• 1872 – Αλεξάντρ Σκριάμπιν, Ρώσος συνθέτης
• 1878 – Καρλ Σάντμπεργκ, Αμερικανός ποιητής και ιστορικός
• 1882 – Φαν Νόλι, Αλβανός πολιτικός
• 1883 – Χαλίλ Γκιμπράν, Λιβανέζος συγγραφέας
• 1903 - Μωρίς Αμπραβανέλ, Έλληνας διευθυντής ορχήστρας
• 1910 - Γιάννης Παπαϊωάννου, Έλληνας συνθέτης συμφωνικής μουσικής
• 1913 - Λορέτα Γιανγκ, Αμερικανίδα ηθοποιός
• 1919 - Ανδρέας Φιλιππίδης, Έλληνας ηθοποιός
• 1924 - Κιμ Ντε-τζουνγκ, Νοτιοκορεάτης πολιτικός
• 1926 – Μίκι Χάργκιτεϊ, Ούγγρος ηθοποιός
• 1929 - Μπαμπράκ Καρμάλ, Αφγανός πολιτικός
• 1937 - Λούντβικ Ντάνεκ, Τσέχος δισκοβόλος
• 1938 – Αντριάνο Τσελεντάνο, Ιταλός τραγουδιστής και ηθοποιός
• 1938 – Σίλο, Αργεντινός συγγραφέας και φιλόσοφος
• 1939 – Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Έλληνας γλωσσολόγος
• 1939 - Μάρεϊ Ρόουζ, Αυστραλός κολυμβητής
• 1944 – Γιάννης Ν. Δημαράς, Έλληνας δημοσιογράφος και πολιτικός
• 1946 - Χρήστος Λεττονός, Έλληνας συνθέτης και τραγουδιστής
• 1946 – Σιντ Μπάρετ, Άγγλος τραγουδοποιός (Pink Floyd)
• 1953 - Μάλκολμ Γιανγκ, Αυστραλός μουσικός
• 1954 – Άντονι Μινγκέλα, Βρετανός σκηνοθέτης
• 1955 – Ρόουαν Άτκινσον, Άγγλος ηθοποιός και κωμικός
• 1958 – Θέμος Αναστασιάδης, Έλληνας δημοσιογράφος
• 1959 - Χασάν Ντιάμπ, Λιβανέζος πολιτικός
• 1969 – Ίλιε Ντουμιτρέσκου, Ρουμάνος ποδοσφαιριστής και προπονητής
• 1970 – Φερνάντο Καρρίγιο, Βενεζουελανός ηθοποιός
• 1972 – Nek, Ιταλός τραγουδιστής
• 1980 - Αποστολία Ζώη, Ελληνίδα τραγουδίστρια
• 1982 - Έντι Ρέντμεϊν, Άγγλος ηθοποιός
• 1986 - Ιρίνα Σέικ, Ρωσίδα μοντέλο
• 1986 – Άλεξ Τέρνερ, Άγγλος μουσικός (Arctic Monkeys)
• 1987 – Μπογκανί Κουμαλό, Νοτιοαφρικανός ποδοσφαιριστής
• 1989 - Νίκι Ρομέρο, Ολλανδός DJ
• 1997 - Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Έλληνας καλαθοσφαιριστής

Θάνατοι

• 1448 - Χριστόφορος Γ΄, βασιλιάς της Δανίας
• 1477 - Ιωάννης Η΄, κόμης του Βαντόμ
• 1693 – Μωάμεθ Δ΄, Οθωμανός σουλτάνος
• 1694 - Φραντσέσκο Μοροζίνι, δόγης της Βενετίας
• 1852 – Λουί Μπράιγ, Γάλλος καθηγητής, εφευρέτης του κώδικα Μπράιγ
• 1884 – Γκρέγκορ Μέντελ, Αυστριακός γενετιστής
• 1918 – Γκέοργκ Κάντορ, Γερμανός μαθηματικός
• 1919 – Θεόδωρος Ρούζβελτ, 26ος πρόεδρος των Η.Π.Α.
• 1928 – Άλβιν Κρενζλάιν, Αμερικανός αθλητής
• 1949 – Βίκτορ Φλέμινγκ, Αμερικανός σκηνοθέτης
• 1952 – Σοφοκλής Δούσμανης, Έλληνας ναύαρχος
• 1971 - Δημήτριος Καρακουλουξής, Έλληνας πολιτικός
• 1981 – Άρτσιμπαλντ Τζόζεφ Κρόνιν, Σκωτσέζος συγγραφέας
• 1990 – Πάβελ Τσερενκόφ, Ρώσος φυσικός
• 1993 – Ντίζι Γκιλέσπι, Αμερικανός μουσικός
• 1993 – Ρούντολφ Νουρέγιεφ, Ρώσος χορευτής
• 1994 - Χρήστος Σιανίδης, Έλληνας πολιτικός
• 1999 - Ντσου Μοχέλε, πρωθυπουργός του Λεσότο
• 2007 – Πιτ Κλάιναου, Αμερικανός μουσικός και δημιουργός ειδικών εφέ
• 2008 - Αλέκος Μιχαηλίδης, Κύπριος πολιτικός
• 2016 - Ιωάννης Πετρίδης, Έλληνας πολιτικός
• 2017 - Βαγιαζίτ Οσμάν, Τούρκος ευγενής
• 2022 - Πίτερ Μπογκντάνοβιτς, Αμερικανός σκηνοθέτης, συγγραφέας, ηθοποιός, παραγωγός,
• 2022- Σίντνεϊ Πουατιέ Αμερικανός ηθοποιός