Μάνος Χατζιδάκις: Η μεγαλύτερη μουσική ιδιοφυΐα της Ελλάδας

Ήταν γιος του δικηγόρου Γεωργίου Χατζιδάκι και της Αλίκης Αρβανιτίδου. Μετά τον χωρισμό των γονιών του το 1932, ο Μάνος Χατζιδάκις με τη μητέρα του και την αδελφή του εγκαθίστανται οριστικά στην Αθήνα. Εν τω μεταξύ, από τα τέσσερά του χρόνια, έχει αρχίσει μαθήματα πιάνου με δασκάλα την Αλτουνιάν, γνωστή μουσικό της Ξάνθης, αρμενικής καταγωγής. Παράλληλα διδασκόταν βιολί και ακορντεόν.

Παγοπώλης και φορτοεκφορτωτής

Στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και της απελευθέρωσης, ο Μάνος Χατζιδάκις εργάζεται ως φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Πειραιά, ως παγοπώλης στο εργοστάσιο του Φιξ, ως υπάλληλος στο φωτογραφείο του Μεγαλοοικονόμου, ως βοηθός νοσοκόμος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Συγχρόνως αρχίζει ανώτερα θεωρητικά μαθήματα μουσικής με τον Μενέλαο Παλλάντιο, σημαντική μορφή της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής, και σπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις οποίες ποτέ δεν ολοκλήρωσε. Την εποχή εκείνη γνωρίζεται με καλλιτέχνες και διανοούμενους (Γκάτσος, Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Σικελιανός) της γενιάς του Μεσοπολέμου, οι οποίοι θα συμβάλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση των προσανατολισμών και της σκέψης του. Ο Νίκος Γκάτσος, με τον οποίο γνωρίστηκε το 1943, θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του ο μεγάλος δάσκαλος και ο ακριβός του φίλος.

Γνωριμία με τον Κουν

Η πρώτη του εμφάνιση στα μουσικά πράγματα της χώρας γίνεται το 1944 με τον «Τελευταίο Ασπροκόρακα» του Αλέξη Σολωμού στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Η γόνιμη συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης θα διαρκέσει 15 χρόνια, με μουσικές για παραστάσεις όπως: «Γυάλινος Κόσμος» (1946), «Αντιγόνη» (1947), «Ματωμένος γάμος» (1948), «Λεωφορείον ο πόθος» (1948), «Ο θάνατος του εμποράκου» (1949) κ.ά. Εν τω μεταξύ, το 1949 με μια διάλεξή του για το ρεμπέτικο τραγούδι θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική ελληνική αστική κοινωνία. Από το 1950 αρχίζει να γράφει μουσική για αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες. Ο Μάνος Χατζιδάκις έχει «ντύσει» μουσικά την Ορέστεια, τη Μήδεια, τις Βάκχες, τις Εκκλησιάζουσες, τη Λυσιστράτη, τον Πλούτο, τις Θεσμοφοριάζουσες, τους Βατράχους και τις Όρνιθες. Το 1959 παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό τον Μίκη Θεοδωράκη, ενορχηστρώνοντας και ηχογραφώντας ο ίδιος το έργο του «Επιτάφιος» με τη Νάνα Μούσχουρη.

Χατζιδάκις και σινεμά

Μεγάλο κεφάλαιο αποτελούν και οι μουσικές που συνέθεσε για σπουδαίες ταινίες του ελληνικού και του διεθνούς κινηματογράφου. Αναφέρουμε ενδεικτικά την «Κάλπικη λίρα» (Γ. Τζαβέλλα 1954), τη «Στέλλα» (Μ. Κακογιάννη, 1955), τον «Δράκο» (Ν. Κούνδουρου, 1956), το «America-America» (Ελ. Καζάν, 1962), το «Sweet Movie» (Ντ. Μακαβέγιεφ, 1974) κ.ά. Το 1960 κερδίζει το βραβείο Όσκαρ για το τραγούδι «Τα παιδιά του Πειραιά» από την ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή», τραγούδι το οποίο θα συμπεριληφθεί στα δέκα εμπορικότερα του 20ού αιώνα. Ωστόσο, η μουσική του για τον ελληνικό κινηματογράφο και μια σειρά ελαφρών τραγουδιών τού χαρίζουν μια «λαϊκότητα ανεπιθύμητη», την οποία δεν θα αποδεχθεί ποτέ και θα τη μάχεται μέχρι το τέλος της ζωής του. Πνεύμα ανήσυχο, ο Χατζιδάκις χρηματοδοτεί τον Διαγωνισμό Πρωτοποριακής Σύνθεσης «Μάνος Χατζιδάκις» του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Δοξιάδη. Το βραβείο απονέμεται στον Ιάννη Ξενάκη, άγνωστο τότε στο ελληνικό κοινό.

Το 1966 ο Μάνος Χατζιδάκις πηγαίνει στις ΗΠΑ, όπου ανεβάζει στο Μπρόντγουεϊ με τον Ζυλ Ντασσέν και τη Μελίνα Μερκούρη τη θεατρική διασκευή του «Ποτέ την Κυριακή» με τον τίτλο «Illya Darling». Στην Αμερική θα παραμείνει μέχρι το 1972 και η μουσική του αντίληψη θα επηρεαστεί σημαντικά από την pop music. Αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης είναι ο κύκλος τραγουδιών «Reflections» με το συγκρότημα New York Rock and Roll Ensemble. Τo 1972, τον πιο σκοτεινό χρόνο της χούντας, επιστρέφει στην Αθήνα και ιδρύει το μουσικό καφεθέατρο «Πολύτροπο», μέσα από το οποίο επιχειρεί να ανοίξει εκφραστικές διόδους στο μουσικό τέλμα της εποχής.
Μοναδικός, ιδιοφυής και αεικίνητος, ο Μάνος Χατζιδάκις «έφυγε» από κοντά μας σαν σήμερα πριν από 27 χρόνια, στις 15 Ιουνίου 1994.


ME MIA MATIA...
1856: Με το νομοθετικό διάταγμα ΣΠΘ αποφασίζεται η έκδοση γραμματοσήμου για τις ταχυδρομικές ανάγκες της Ελλάδας.
1878: Βρετανικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Κύπρο και καταλαμβάνουν το νησί, μετά τη συμφωνία με τους Οθωμανούς που την κατείχαν από το 1530.
1885: Ιδρύεται στον Πειραιά ο Όμιλος Ερετών, το αρχαιότερο αθλητικό σωματείο στην Ελλάδα.
1896: Σχεδόν 22.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στο πιο θανατηφόρο τσουνάμι στην Ιστορία της Ιαπωνίας.
1954: Ιδρύεται στη Βασιλεία της Ελβετίας η ΟΥΕΦΑ, με πρωτοβουλία των ποδοσφαιρικών ομοσπονδιών Ιταλίας, Γαλλίας και Βελγίου.
1969: Στην τελευταία αγωνιστική του πρωταθλήματος ποδοσφαίρου ο Ολυμπιακός κερδίζει στο Καραϊσκάκη τον Παναθηναϊκό με 2-1 και ο Γιώργος Σιδέρης σκοράρει στο 80ό λεπτό το 35ο του γκολ στη σεζόν. Έτσι θα γίνει ο δεύτερος σκόρερ στην Ευρώπη πίσω από τον Βούλγαρο Ζέκοφ της Ερυθράς Σημαίας Σόφιας, ο οποίος με 7 (!) γκολ σε δύο αγώνες που υπολείπονται θα ανέβει από τα 29 στα 36 (!) και θα ανακηρυχθεί χρυσός σκόρερ.
1994: Ο Παναγιώτης Γιαννάκης μεταγράφεται από τον Πανιώνιο στον Παναθηναϊκό, όπου συναντάται ξανά με τον Νίκο Γκάλη.
1996: Η βόμβα που εκρήγνυται στο εμπορικό κέντρο «Arndale» του Μάντσεστερ, με περίπου 200 τραυματίες, δεν επηρεάζει το Γιούρο ’96.