Αυστηρή χορτοφαγία και αθλητισμός

Συνήθης είναι η έλλειψη πρωτεϊνών, σιδήρου, ασβεστίου, χαλκού, ψευδαργύρου, ιωδίου, βιταμίνης D και Ω3 λιπαρών οξέων.

Τα οφέλη της χορτοφαγίας οφείλονται στις αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες, στους υδατάνθρακες και στην αυξημένη περιεκτικότητά τους σε αντιφλεγμονώδεις και αντιεκφυλιστικές ουσίες και βιταμίνες, όπως C και E.

Σε αθλητές αντοχής, και γενικώς σε αθλήματα που απαιτούν πολύωρες προπονήσεις, ελλοχεύει ο κίνδυνος της οστεοπενίας - οστεοπόρωσης, λόγω ελλείψεως ασβεστίου. Το ενεργειακό έλλειμμα, το οποίο οφείλεται στη χαμηλή ποσότητα θερμίδων των φυτικών τροφών, εκθέτει το ανοσολογικό σύστημα σε κίνδυνο με συνέπεια συχνές λοιμώξεις, οι οποίες κρατάνε τον αθλητή μακριά από τους αγώνες. Η απώλεια βάρους και δύναμης, λόγω απώλειας μυϊκής μάζας, οδηγεί σε εξασθένηση, αίσθημα κόπωσης και μείωση του μηχανισμού προσαρμογής στην άσκηση. Το πρόβλημα της έλλειψης θερμίδων και πρωτεϊνών επιτείνεται επειδή οι ακατέργαστες τροφές δεν απορροφούνται εύκολα, ενώ ταυτόχρονα προάγουν το αίσθημα του κορεσμού, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι χορτοφάγοι πρέπει να καταναλώνουν μεγαλύτερη ποσότητα τροφής, ώστε να αντισταθμίσουν τη μειωμένη απορροφητικότητα των πρωτεϊνών και των άλλων ουσιών.

Οι φυτικές τροφές έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε κεκορεσμένα λίπη και Ω3 λιπαρά οξέα, ενώ έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε Ω6. Είναι ενδιαφέρον ότι η διατροφή με πολύ μειωμένα λιπαρά οξέα επηρεάζει τα επίπεδα της τεστοστερόνης στους άνδρες. Αναπόφευκτα επηρεάζεται ο αναβολισμός και η ικανότητα προσαρμογής του σώματος στην άσκηση με βάρη και αντιστάσεις. Εντούτοις, δεν έχει αποδειχθεί ότι οι αυστηροί χορτοφάγοι έχουν χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης από τους κρεατοφάγους. Έχουν όμως χαμηλότερα επίπεδα Ω3 λιπαρών οξέων στο αίμα τους, τα οποία έχουν σημαντικές αντιθρομβωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιαρρυθμικές, αντικαρκινογόνες και αγγειοφδιασταλτικές ιδιότητες.

Έχουν επίσης έλλειψη βιταμίνης Β12, η οποία δεν απαντά στο φυτικό βασίλειο. Η ανεπάρκειά της προκαλεί νευρολογικά συμπτώματα και αναιμία επειδή είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και τη σύνθεση του DNA του πυρήνα των κυττάρων. Η μακροπρόθεσμη στέρησή της οδηγεί σε σοβαρή νευρική βλάβη.
Ένα άλλο μέταλλο το οποίο εμπλέκεται σε μεταβολικές διαδικασίες και σχετίζεται με το DNA και την έκφραση γονιδίων (εκδήλωση λειτουργιών) είναι ο ψευδάργυρος. Αποτελεί συστατικό πολλών ενζύμων, τα οποία εμπλέκονται στην ανάπτυξη των κυττάρων και στην επιδιόρθωση των ιστών του αθλητή ύστερα από μια μεγάλη καταπόνηση. Λόγω της μειωμένης βιοδιαθεσιμότητάς του στις φυτικές τροφές οι χορτοφάγοι πρέπει να προσλαμβάνουν διπλάσια ποσότητα σε σχέση με τους κρεατοφάγους. Η απορροφητικότητά του από το έντερο και η διαθεσιμότητά του μέσα στον οργανισμό ευοδώνεται με την ταυτόχρονη χορήγηση πρωτεΐνης ενώ αναστέλλεται από τη χορήγηση συμπληρωμάτων σιδήρου, ασβεστίου, μαγνησίου, χαλκού και φολικούοξέως. Αξιοσημείωτο είναι ότι όταν οι ουσίες αυτές περιέχονται μέσα στις φυτικές τροφές δεν επηρεάζουν την απορρόφηση ψευδαργύρου.

Σε ό,τι αφορά στο ασβέστιο οι χορτοφάγοι προσλαμβάνουν περίπου το μισό σε σχέση με τους κρεατοφάγους (600 mgσε σχέση με 1000mg των κρεατοφάγων). Γι’ αυτό έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καταγμάτων. Όπως με όλα τα μέταλλα το σώμα είναι ικανό να ρυθμίζει τα επίπεδα του ασβεστίου σε περιόδους χαμηλής πρόσληψης, εφόσον υπάρχει επαρκής βιταμίνη D στον οργανισμό. Έχει αποδειχθεί ότι η επάρκεια της βιταμίνης D αυξάνει την απομύζηση του ασβεστίου από τις τροφές. Επίσης, η μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης από τους χορτοφάγους μπορεί να συμβάλλει στη μεγαλύτερη κατακράτηση ασβεστίου στον οργανισμό, διότι οι υψηλές πρωτεϊνικές δίαιτες προάγουν την αποβολή ασβεστίου στα ούρα.

Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για τον μηχανισμό της πήξης του αίματος, τη μεταφορά νευρικών ερεθισμάτων, τη διέγερση των μυών, τον μεταβολισμό της βιταμίνης D και την υγεία του σκελετικού συστήματος. Ο ρόλος του είναι σημαντικός στην άσκηση μεταφοράς βάρους όπως είναι το τρέξιμο και το ποδόσφαιρο.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης Πνευμονολόγος,

Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.