Το μικροβίωμα και η αθλητική απόδοση

Τα βακτηρίδια που διαβιούν στο έντερο σχετίζονται με την προστασία της υγείας ή με την εμφάνιση-εξέλιξη κάποιας νόσου. Φαίνεται ότι τα τρισεκατομμύρια μικρόβια του εντέρου αλληλεπιδρούν με όλα τα κύτταρα του σώματος και ή συνεργάζονται, ώστε να βελτιώσουν τον μεταβολισμό, την αμυντική λειτουργία ή άλλες λειτουργίες ή αντενεργούν και σχετίζονται με διάφορες παθήσεις, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, τα μεταβολικά νοσήματα, ο καρκίνος, παθήσεις του ήπατος και νευροαποδομητικές νόσους και καταστάσεις, οι οποίες καταστρέφουν τον εγκεφαλικό ιστό. Περιβαλλοντικοί παράγοντες και τοξίνες, ακραίες διατροφικές πρακτικές, φαρμακευτικές αγωγές, φυσική δραστηριότητα, τρόπος άσκησης και ζωής είναι κρίσιμα για την υγεία του μικροβιώματος.

Έχει αποδειχθεί ότι η δυσβίωση του μικροβιώματος μπορεί να προκαλέσει σοβαρή δευτεροπαθή λοίμωξη σε ασθενείς με γρίπη ή νόσο covid-19. Το μικροβίωμα του γαστρεντερικού συστήματος καθορίζει με ποιον τρόπο το σώμα διασπά τις θρεπτικές ουσίες (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη, ίνες) και ρυθμίζει την ενέργεια του σώματος. Αυτά τα μικρόβια καθορίζουν τη φλεγμονώδη αντίδραση του σώματος, την ανθεκτικότητα στο στρες, τη νευρολογική λειτουργία καθώς και την πνευματική ρώμη, λειτουργίες σημαντικές για την αθλητική απόδοση.

Η αθλητική απόδοση, η ανάκτηση και ο τύπος του αθλήματος σχετίζονται με την ανάπτυξη ειδικών μικροβίων. Σε μια μελέτη ερευνητές του Χάρβαρντ εξέτασαν το μικροβίωμα του εντέρου σε αθλητές οι οποίοι έτρεξαν τον Μαραθώνιο της Βοστώνης. Μετά το τέλος του Μαραθωνίου διαπιστώθηκε ότι οι συμμετέχοντες είχαν στο μικροβίωμα των κοπράνων αυξημένο αριθμό ακίδων, στοιχείων δηλαδή των βακτηριδίων που έχουν την ικανότητα να διασπούν το γαλακτικό οξύ. Το συμπέρασμα ήταν ότι τα ειδικά αυτά βακτηρίδια αναπτύχθηκαν για να εξουδετερώσουν τα αυξημένα επίπεδα του γαλακτικού οξέος στο αίμα του μαραθωνοδρόμου. Το ερώτημα που γεννήθηκε αμέσως στους ερευνητές ήταν αν θα μπορούσαν αυτά τα είδη των βακτηριδίων να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για να μειώσουν τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος στο σώμα του αθλητή και να επιταχύνουν τον χρόνο ξεκούρασης.

Σε μια άλλη μελέτη συνέκριναν μικροβιώματα κωπηλατών και υπερμαραθωνοδρόμων και βρήκαν έντονες διαφορές στη σύνθεση του μικροβιώματος, γεγονός που δηλώνει ότι διαφορετικά αθλήματα δημιουργούν διαφορετικά μικροβιακά οικοσυστήματα.

Αυτά τα επιστημονικά ευρήματα οδήγησαν τους ερευνητές να δημιουργήσουν προβιοτικά που περιέχουν αυτά τα μικρόβια, τα οποία αυξάνουν την απόδοση. Επίσης, να αναζητούν τρόπους χρησιμοποίησης του μικροβιώματος των ελίτ αθλητών για να το χορηγούν σε άλλους.

Το μικροβίωμα των αθλητών διαφέρει από των μη αθλούμενων στο ότι οι αθλητές έχουν βελτίωση σε μεταβολικές οδούς, όπως βιοσύνθεση αμινοξέων και αντιβιοτικών ουσιών, καθώς και παραγωγή ουσιών όπως το βουτυρικό και τα μικρής αλύσου λιπαρά οξέα, τα οποία σχετίζονται με την καλή δομή και λειτουργία των μυών και τη συνολική υγεία.

Φαίνεται ότι οι αθλητές έχουν αυξημένο αριθμό ωφέλιμων μικροβίων, όπως mouchiniphilia, ένα βακτηρίδιο το οποίο διαβιώνει στο βλεννώδες τοίχωμα του εντέρου και σχετίζεται με ωφέλιμη μεταβολική λειτουργία. Εξάλλου, έχει παρατηρηθεί ότι τα επίπεδά του είναι μειωμένα σε άτομα με σοβαρές μεταβολικές και φλεγμονώδεις παθήσεις.

Ο μεταβολισμός, ο οποίος προέρχεται από το μικροβίωμα, ενισχύεται μετά το τρέξιμο. Ταυτόχρονα, ο πολλαπλασιασμός πολλών μικροβίων αναστέλλεται, γεγονός που αποδεικνύει τις αντιφλεγμονώδεις δράσεις της άσκησης. Το γένος veillonella αφθονεί σε αθλητές μετά την άσκηση, καθώς μέσω αυτού ενισχύεται η μεταβολική οδός της μετατροπής του γαλακτικού οξέος σε λιπαρά οξέα μικρής αλύσου, τα οποία, εν συνεχεία, εισέρχονται στην κυκλοφορία και χρησιμοποιούνται ως μονάδες παραγωγής ενέργειας.

Επομένως, υψηλότερα επίπεδα γαλακτικού οξέος στο αίμα και στο έντερο των αθλητών ευνοούν την ανάπτυξη αυτού του είδους των βακτηριδίων, τα οποία με τη σειρά τους παράγουν μια ουσία (λιπαρά οξέα μικρής αλύσου), η οποία βελτιώνει την απόδοση. Το μεταβολικό «ρεπερτόριο» του μικροβιώματος είναι τεράστιο, αλλά οι επιδράσεις στην υγεία δεν έχουν πλήρως κατανοηθεί.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά